مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله با رویکرد تحلیلی به بررسی پیامدگرایی در فلسفة اخلاق، به عنوان رویکردی عام در اخلاق هنجاری میپردازد. این رویکرد اولاً، به جای تمرکز بر خصوصیات ذاتی فعل بر نتیجه آن تمرکز میکند و ثانیاً، در شمول ارزش های اخلاقی نسبت به کنش ها و منش ها تأکید و اهمیت اولیه را برای کنش ها قائل است.در میان نظریات پیامدگرایی، خردمندانه ترین نظریة، سود گرایی عام اخلاقی است. این نظریه، ملاک ارزش اخلاقی را در پدیدار شدن بیشترین خیر برای بیشترین افراد بشر جست وجو میکند. در اینکه بیشترین خیری که به دنبال آن هستیم چیست، میان طرفداران فایده گرایی اختلاف نظر وجود دارد. اما اگر در صدد تطبیق نظریات مطرح در این باب، با نظریه اخلاقی اسلام هستیم، هیچ یک را در انطباق کامل نخواهیم یافت. در عین حال، میتوان با اصلاح نظریة پیامدگرایی و تبیین و توضیح دقیق مباحث عرفان عملی ناظر به این بحث، وجه جمعی میان پیامدگرایی اخلاقی و عرفان عملی اسلامی یافت.

نوشتار موجود با عنوان شیوه های سیر و سلوک الی الله تنظیم شده است و شامل شش بخش می باشد. بخش نخست راه نیل به توحید است در هر شناختی، قهراً از اموری مانند معلوم، عالم، علم، معلم، اقسام شناخت ابزارها و موانع شناخت و … بحث می شود. قرآن کریم راه هایی را فراسوی موحدان و سالکان پژوهش توحیدی قرار داده است که بعضی از بعض دیگر دقیق تر است. این راه های سه گانه عبارتند از: 1. راه آفاقی 2. راه انفسی 3. از مقصد به مقصود راه آفاقی: بسیاری از آیات قرآن کریم، انسان را به مطالعه در اسرار طبیعت و نظم محیّرالعقول جهان، تفکر در آفرینش آسمان ها و زمین، کوه ها و دریاها دعوت می کند و این خود یکی از راه های نیل به توحید خداست، راهی که انسان عاقل و منصف را موحد می کند. امتیاز راه آفاقی از راه های دیگر آسانی و قابل فهم بودن آن برای همگان است و این راه به مبادی عمیق و برهان های سنگین فلسفی نیاز ندارد و انسان با دور بودن از هوا و هوس و سیر اجمالی در عالم طبیعت به وجود الله و یگانه بودن او و سایر صفات، پی خواهد برد. راه انفسی: مقصود از راه انفسی سیر در آیات درونی و شناخت خدا از راه خودشناسی است؛ این راه به مقصد نزدیک تر و دقیق تر از راه آفاقی است و سعادت افزون تری را نصیب انسان سالک می کند. در این سیر، معلوم می شود خود انسان آیت توحید خداست و همین تأمل در خویشتنِ خویش، رهگشای مناسبی برای خداشناسی و جهان بینی است. از مقصد به مقصود: در این سیر، انسان سالک با اندیشه و سیر در حقیقت هستی ره به مقصود می برد و در همه جا قبل از هر چیز خدا را می یابد، به طوری که راه و مقصد یکی است؛ هر چند تفاوت آنها محفوظ است. در این بخش گزارشی از « رساله الطیر» با نام سوگنامه مرغ در بند و پرواز از قفس و جریان یا طیران آدمیت را بیان می کنیم و همچنین در این بخش به ضرورت التزام به صراط مستقیم در سلوک الی الله و راه سیر و سلوک می پردازیم. بخش دوم در مبداء حرکت نامیده شده است. از این جا تا پایان بخش ها به مقامات عارفان و مراحل سیر و سلوک می پردازیم که این بخش شامل شش فصل از جمله: ایمان، ثبات، نیت، صدق، انابه، اخلاص است که هر کدام را توضیح می دهیم. بخش سوم در ازاله ی عوایق که به معنای زایل کردن و از بین بردن چیز هایی که بر سر راه کسی قرار دارد که شامل توبه، زهد، ریاضت، محاسبت و مراقبت و تقوی می باشد. بخش چهارم در سیر و سلوک و احوال سالک است که شامل خلوت، تفکر، صبر، معرفت، یقین، سکون. و بخش پنجم: در حالاتی که اهل وصول را سانح شود که شامل توکل، رضا، تسلیم، توحید، اتحاد وحدت و در پایان فنا می باشد که هنگامی که سالک به مقام فنا بار یابد، فانی در شهود ذات اقدس خداوند است و بس و نه تنها خود را نمی بیند، بلکه توحید و فنای خود را هم نمی بیند و فقط « الله» و هویت مطلقه ی الهی را بدون اکتناه می بیند و می گوید: «لا هو الاّ هو» که هر کدام از اذکار معهود نشانه ی مرتبه ای از مراتب سالکان کوی توحید است. وقتی کلام به مقام فنا برسد، پایان می پذیرد. چون در آن مقام، مجالی برای کلام نیست و تمام شدنی هم نیست. بخش ششم هم به ذکر نمونه ای از ره یافتگان و به نام آقا شیخ جعفر مجتهدی می پردازد. امید است با مطالعه ی دقیق این رساله، راهی به سوی محبوب بیابیم و بتوانیم به لقای پروردگار متعال نایل شویم.

دو اصطلاح «مراقبه» و «ذن» در عرفان اسلامی و عرفان بودایی، جایگاه مهمی دارند. این دو اصطلاح را عموماً بر هم منطبق دانسته و در ترجمه ها به عنوان معادل به کار می گیرند. اما اینکه آیا این دو اصطلاح در این دو سنت عرفانی دقیقاً از یک چیز حکایت می کنند، پرسشی است که باید مورد تحقیق قرار گیرد. این مقاله با روش تحلیلی و رویکرد پدیدارشناختی به بررسی تطبیقی مفهوم و حقیقت دو آموزة «مراقبه» در عرفان اسلامی و «ذِن» یا «مدیتیشن» در عرفان بودایی می پردازد. این پژوهش نشان می دهد که دو واژة «مراقبه» و «ذِن» از نظر لغوی معنای متفاوتی دارند. اما از نظر اصطلاحی، وجوه تفاوت و تشابه میان آنها وجود دارد. همچنین حقیقت «مراقبه» در عرفان اسلامی آگاهی و توجه انسان نسبت به علم احاطی خدا بر اوست، ولی «ذِن» در عرفان بودایی مهار و خاموش کردن ذهن به منظور دریافت حقیقت اشیا و بودا شدن است.