مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ و چگونگی پیدایش تشیع، از دیرباز در منابع تاریخی و کلامی مسلمانان و سپس در آثار مستشرقان مورد توجه بوده و در سال های اخیر هم با انگیزه هایی غیرعلمی در انواع منابع مکتوب و چندرسانه ای، دیدگاه هایی دراین باره مطرح شده است. شیعیان با توجه به پیوند این بحث با هویت خود، کوشیده اند دیدگاه های ناصواب را نقد، و دیدگاه مورد پذیرش خود را ارائه کنند. این نوشتار با استفاده از تکنیک گونه شناسی، پس از دسته بندی دیدگاه ها، می کوشد با روش های متعارف نقد آنها را نقد، و دیدگاه برگزیده خود را پیشنهاد نماید. این دیدگاه با تکیه بر تمایز بین وجود یک اندیشه و بروز اجتماعی آن، بیان می دارد که بنیان های اندیشه شیعی که بر مدار امامت می چرخد، به مثابه بخشی گسست ناپذیر از آموزه های اسلامی، همزاد قرآن و سنت نبوی است و از عصر پیامبر| وجود داشته، ولی بروز اجتماعی آن به تدریج و در عصر حضور معصومان (ع) صورت گرفته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

امامت نخستین مسئلۀ بحث برانگیز و اختلاف آفرین در تاریخ اسلام است که نخستین دسته بندی ها و انشعاب ها را، پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، در میان مسلمانان به وجود آورد. فرقه های اسماعیلیه و زیدیه از مهم ترین فرقه های شیعه، بعد از شیعۀ اثنی عشری، به شمار می روند که هنوز حیات سیاسی و اجتماعی دارند، اما دیدگاهشان به مسئلۀ امامت از سده های نخستین اسلامی شکل گرفته است. یافته های پژوهشی نشان می دهد که این دو فرقه نخست معتقد به امامت و رهبری اهل بیت پیامبر بودند. اما با گذشت زمان، کسانی جز ایشان را امام و رهبر خویش گرفتند. بدین سبب، زمینه های انحراف در بین آنها کم کم آشکار شد. در این مقاله برآنیم با تکیه بر روش تاریخی، بحث امامت را از دیدگاه دو فرقۀ اسماعیلیه و زیدیه بررسی کنیم.

مقاله «تشیع و قرآن» اثر مستشرق یهودی «بارآشر» است، که با تأکید بر برخی اقوال ناصواب و برجسته نمودن بعضی از فرقه های نادر و حتی مطرود شیعه، درصدد ارائه تصویری غیرواقعی از نگاه شیعه پیرامون قرآن کریم میباشد. مقاله مزبور در دایرةالمعارف قرآن (لیدن) منتشر شده که یکی از دایرةالمعارف های برجسته و مورد رجوع جهانی پیرامون قرآن کریم است و مطالب آن در سراسر جهان مورد رجوع و استناد قرار میگیرد . نوشتار پیش رو ضمن اشاره به محتوای مقاله مذکور، نظریات ناصواب بارآشر درباره نگاه شیعه به قرآن را با استفاده از مصادر معتبر شیعی و استد لالهای متقن در بوته نقد قرار داده است. این مقاله در آغاز به معرفی سوابق علمی مؤلف پرداخته و در ادامه هر یک از بخش های مقاله مزبور را به همراه ذکر موارد ناصواب آن به اختصار ارائه کرده و سپس نقد هر قسمت به صورت مجزا و با تکیه بر منابع مهمی که مؤلف از آن ها استفاده چندانی ننموده را بیان کرده است.

حقق در این رساله ابتدا مراحل سیر تکاملی بحث را به سه مرحله تقسیم کرده است :مرحله دوران بینیادین، دوران تکامل، دوران انتقال. سپس نظرات احمد بن حنبل، ابن تیمیه و ابن قیم جوزیه را به ترتیب درباره دوران های مختلف آورده است. در فصل اول بررسی موضع نزاع بین تشیع و وهابیت، در فصل دوم بررسی توحید و شرک از دیدگاه وهابیت، در فصل سوم توحید و شرک از دیدگاه تشیع بررسی شده است. فصل چهارم رساله پاسخ به وهابیان نام دارد.در فصل پنجم آثار و تبعات حقوقی توحید و شرک مورد بررسی قرار گرفته است.

یکی از مسائلی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بحث و پژوهش در مورد سنت است. ما دراین پایان نامه بحث خود را به این مسأله اختصاص داده و آن را به دو بخش تقسیم نموده ایم: بخش اول: درباره ی جایگاه سنت در مکتب اهل بیت علیه السلام است که شامل تعریف سنت و حجیت آن، حجیت سنت اهل بیت علیهم السلام و آنچه به این بحث مربوط می شوند مانند عصمت اهل بیت علیه السلام. آنگاه به موضع گیری شیعه ی امامیه در برابر سنت شریف پرداختیم و اشاره کردیم که یکی از افتخارات مکتب اهل بیت علیه السلام تدوین سنت است و به بررسی علت های منع تدوین حدیث نزد برادران اهل سنت و دیدگاه های مختلفی که در این مسأله ی مهم وجود دارد پرداختیم. سپس افتخارات دیگر مکتب اهل بیت علیهم السلام را برشمردیم که عبارتند از: - جامعیت متون دینی - پذیرفتن خبر موثقی که از جانب برادران اهل سنت روایت شده است - و عرضه کردن روایات بر کتاب خدا بخش دوم: در مورد پایان نامه ی دکترای دکتر قفاری و نقد فصل (سنت نزد شیعه) از پایان نامه ی یاد شده است که نام آن را (أصول مذهب الشیعة الإمامیة الإثنی عشریة) نهاده است. ما در این بخش ابتدا به معرفی کتاب، نویسنده و بیان انگیزه ی نگارش پرداختیم آنگاه اشکالات کلی کتاب و پس از آن اشکالات مربوط به روش مؤلف در پژوهش خود را ذکر کردیم و به این نتیجه رسیدیم که نگارنده، روش علمی را در کتاب خود به کار نبسته است که این مسأله برای او مایه ی تأسف است. ما امید آن را داشتیم که وی در پژوهش خود از در انصاف وارد بحث می شد و سعی و تلاش او هم بستگی و یکپارچگی را برای فرزندان این امت اسلامی به ارمغان می آورد.

کتاب « اصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریه» رساله دکتری آقای ناصربن عبدالله قفاری است که به عنوان بهترین تحقیق دانشگاه محمدبن سعود عربستان معرفی شده و در سال 1414 ق. در سه جلد چاپ و نشر یافته و مهمترین ردّیه بر مذهب شیعه می باشد. رساله ای که اکنون در دست دارید به بررسی و نقد باب دوم این کتاب اختصاص دارد. در این رساله پس از مقدمه به بیان کلیات پرداخته و توضیح داده شده که صرف وجود یک حدیث درمنابع حدیثی شیعه به معنی پذیرش و اعتقاد به محتوای آن نیست. در بخش دوم رساله ابتدا به بحث از توحید و شرک در عبادت و بیان ملاک های هرکدام پرداخته و سخنان آقای قفاری که تصور کرده توسل یا زیارت و استغاثه و... منافی با توحید هستند نقادی شده و سازگاری آن ها را با توحید بیان کرده ایم. در بخش سوم، توحید در ربوبیت و جایگاه ائمه علیهم السلام در تدبیر جهان بحث شده و در بخش چهارم ذیل عنوان توحید در اسماء و صفات از تأویل قرآن و تشبیه و تنزیه بحث شده و میزان اعتبار ظواهر دینی در اعتقادات مورد بررسی قرار گرفته، آن گاه در بخش پایانی رساله از ایمان و ارکان آن و شهادت ثالثه، عذاب نشدن شیعیان، مصحف فاطمه سلام الله علیها و... بحث شده است. در همة مباحث ابتدا عقیده شیعه تبیین و سپس سخنان آقای قفاری نقل، و آنگاه جواب نقضی و حلّی به نوشته های او داده شده است. این رساله نشان داده است که نوشته آقای قفاری از دقت و اعتبار لازم برخوردار نبوده و کاملاً مغرضانه و با هدف توهین به مذهب شیعه به رشته تحریر درآمده است.