مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بحث های مطرح شده در این رساله به شرح ذیل است: ابتدا تحت عنوان مقدمه به بیان میزان اهمیت و ذکر پیشینه تاریخی و سیر تکوّن و تطوّر اصل برائت در میان اصولیان و اخباریان شیعه و اصولیان و اهل حدیث اهل سنت پرداخته شده است. همچنین در ضمن چند یادداشت به مقایسة اصل برائت با مباحث مشابه همچون اصالة الحظر او الاباحة و بیان فرقهای میان آنها اشاره کرده و در پایانِ مقدمه، به تحریر محل نزاع بین اصولیان و اخباریان پرداخته ایم . سپس در بخش اول تحت عنوان «ادلة اصولیان بر برائت» ادلّه ای از قرآن (شش آیه)، سنت (نُه حدیث)، اجماع (سه تقریر) ، عقل (قاعدة قبح عقاب بلابیان) و استصحاب را ذکر ، بررسی و نقد کرده ایم. در بخش دوم و پایانی تحقیق نیز ادلة اخباریان مشتمل بر کتاب (چهار آیه)، سنت (سه دسته روایات) و عقل (دو تقریر) مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به این که تنها محل خلاف عمده میان اصولیان و اخباریان شیعه «شبهة حکمیة تحریمیه» است و در دیگر موارد همچون شبهة حکمیة وجوبیّه، یا شبهات موضوعیه اختلاف قابل توجهی وجود ندارد به طور مستقل بدانها نپرداخته و به اشاره به آنها در ضمن یکی از مقدمات (یادداشت شش) اکتفا کرده ایم. امید می رود که این تلاش ناچیز که قطعاً خالی از نواقص نیست مورد قبول افتد.

شیعیان زیدیه در خصوص امامت دیدگاهی خاص به خود دارند. آنان اگر چه همچون دیگرشیعیان، به امامت علی(ع) و حسن (ع) و حسین(ع) به عنوان امامانی معصوم و منصوص معتقدندولی از آن پس، امام را رهبری غیر منصوص و غیر معصوم می دانند که با داشتن مجموعه ای ازصلاحیت ها، بر علیه حکومت های ظلم و جور قیام می کند. و رهبری جامعه اسلامی را برعهده می گیرد. به همین دلیل تعریفی که زیدیه از امامت ارائه می کنند و دلائلی که برای ضرورت نصب امام اقامه می نمایند و صفات و شرایطی که برای امام می شمردند، همگی به نوعی منطبق بر همین نظریه است. البته در بررسی نظریه امامت در زیدیه، به نظرات متفاوتی نیز برخورد می کنیم که بایدآن را نوعی خلط و تأثیر گرفتن از اندیشه امامتی دانست که زیدیه در مورد سه امام نخست و دیگرشیعیان از جمله امامیه در مورد همه امامان خود قائل اند.

بررسی موضوع مورد مطالعه، جنبه اکتشافی دارد و از سنخ تاریخ اجتماعی(مقدمه ای بر جامعه شناسی تاریخی) می باشد. با توجه به مطالعات مقدماتی درمورد تشیع به این نتیجه دست یافته ایم که تشیع همواره عامل حرکت بر علیه نظام حکومتی استبداد بوده و به عنوان یک عامل موثر نقش عظیمی در دگرگونی باز ی کرده است از جمله جریان انقلاب مشروطیت می باشد که شیعیان با رهبری مراجع و علمای وقت بر علیه استبداد قاجار قیام کرده و به پیروزی دست یافتند. البته با توجه به نفاق و توطئه استعمارگران اشخاص نا لایق بر سر کار آمدند که موجب شکست انقلاب و دست نیا فتن به اهداف انقلاب شد. برخی با جدا کردن مذهب و سیاست از یکدیگر کار مذهب را مختص به جنبه های الهی و عبادی و عرفانی کردند و سیاست را مقوله ای جداگانه دانسته اند. بررسی عملکرد تشیع نیز در مواجه با مسائل اجتماعی عصر خویش و نحوه مقابله با آنها و چگونگی مبارزه با استبداد و نقشی که در دگرگونی اجتماعات داشته است مد نظر می باشد. تشیع به عنوان یک عامل موثر در اجتماعات مد نظر می باشد هدف از انتخاب این موضوع روشن نمودن جایگاه مذهب تشیع در تغییرات اجتماعی می با شد در واقع شناساندن این واقعیت که مذهب تشیع همواره عاملی تحرک بخش و وزنه سنگین در بهم زدن وضع موجود بوده است.

تشیع در لغت به معنای پیروی کردن و متابعت کردن و شیعه شدن و در مقابل تسنن می باشد. و شیعه در اصطلاح به پیروان حضرت علی(ع) و خاندانش و کسانیکه معتقد به جانشینی بلافصل آن حضرت بعد از پیامبر اسلام(ص) می باشند ، اطلاق می شود. تشیع مولود طبیعی اسلام است نیرو و قدرتی است که رسالت اسلامی از همان نخستین روزگار ظهور بدان توسل جست تا در سایه آن به پیشرفت صحیح و سالم خود ادامه دهد. که ما می توانیم چنین برداشتی را از نخستین دعوت اسلامی دریابیم. یعنی در روزی که آیه 214 سوره شعرا « و انذر عشیرتک الاقربین» نازل شده حضرت محمد(ص) مأمور به دعوت قوم و خویشان خود شدند که آن ها را به دین اسلام دعوت کند. همچنین از احادیث پیامبر اکرم ( ص) و سفارشات آن حضرت نسبت به جانشینی و خلافت امام علی(ع) هم این نکته برای ما روشن می شود که پیدایش تشیع در واقع در عصر آن حضرت صورت گرفته است. اما آخرین اقدامی که به منظور تحکیم اساس و پایه مکتب تشیع انجام گرفت توسط رسول اکرم ( ص) روز غدیر خم بود ، بنابراین آغاز پیدایش شیعه را که برای اولین بار به شیعه علی(ع) اولین پیشوا از پیشوایان اهل بیت ( ع) معروف شد همان زمان حیات پیامبر اکرم ( ص) می باشد و جریان ظهور و پیشرفت دعوت اسلامی در بیست و سه سال زمان بعثت موجبات زیادی را دربرداشت که طبعا پیدایش چنین جمعیتی را در میان یاران پیغمبر اکرم(ص) ایجاد می کرد. کلید واژه ها : تشیع ، شیعه ، اسلام ، پیامبر اکرم ( ص) ، عقاید ، امامان معصوم

آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد پیدایش تشیع است.از زمان صدر اسلام تا به خلافت رسیدن علی ( ع) یعنی ( قرن اول).هدف از این پژوهش بررسی منشأ و ریشه تشیع است که بدانیم در چه زمانی ظهور و رشد و نمو کرده است و واضع آن چه کسی بوده است.چرا عده ای در زمان پیامبر ( ص) که خود ، سخنان آن حضرت را در طول 23 سال دوران رسالت و بویژه در روز غدیر خم در مورد مسئله جانشینی شنیده بودند ؛ تمام آن سفارش ها را نادیده گرفته و به دنبال فردی غیر از شخص مورد نظر خدا و رسول(ص) رفتند به طوری که اکثریت به دنبال باطل رفته و تنها عده ای قلیل و مخلص به نام شیعه از آن روز تاکنون پیرو حق و حقیقت باقی ماندند.بدین منظور ابتدا شیعه و تشیع در لغت و اصطلاح مورد بحث و بررسی قرار گرفته ، نظرات مخالفین راجع به پیدایش تشیع بیان شده و سپس به معرفی واقعی شیعه و مذهب تشیع و دلایلی که شیعه برای حقانیت خود بیان می کند از آیات و روایات مورد قبول فریقین، پرداخته است.به دنبال آن اولین شیعیان در زمان پیامبر ( ص) و عقاید و جایگاه سیاسی _ اجتماعی آنان مورد بحث قرار گرفته و در ادامه وضعیت مسلمانان و شیعیان پس از رحلت پیامبر(ص) ، جریان سقیفه بنی ساعده و عوامل انحراف مسلمانان ، و علل سکوت امام ( ع) و شیعیان در برابر منحرفین و وضعیت شیعیان در جهان معاصر ، حوزه های تعاونی و چالشی شیعه در زمان معاصر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق پایانی سعی شده است بیشتر از منابع معتبر و دست اول و ترجیحا کتب اهل سنت استفاده شود و روش کار ، روش کتابخانه ای بوده است. نتیجه ای که لز این تحقیق بدست می آید این است که پیدایش تشیع با پیدایش اسلام همراه و همزمان بوده است.و شخص پیامبر اکرم ( ص) پیروان حضرت علی ( ع) را شیعه نام نهاده است. واژگان کلیدی : شیعه ، پیدایش تشیع ، غدیر ، ولایت ، امامت.

پیدایش تشیع، پیدایش به معنای سرمنشأ و واژة تشیع به معنای پیروی و یاری کردن است. تشیع در اصطلاح، یعنی: اعتقاد به مقدم بودن حضرت علی ( علیه السلام) بر دیگران در مسألة خلافت. فرضیه اصلی این کار تحقیقی، اثبات این مسأله است که شیعه توسط شخص پیامبر اکرم ( ص) به جامعه اسلامی معرفی شده است. فرضیه فرعی نیز، اثبات نادرست بودن نظریاتی است که پیدایش تشیع را به ایرانیان و یا عبدالله بن سبا نسبت به دهند. نتیجه نهایی که در این کار تحقیقی حاصل شد اثبات فرضیات موجود و پاسخ به سؤالات مهم در این زمنیه بود. این سؤالات عبارتند از: اولین بار چه کسی از تشیع سخن گفت؟ چگونه وصایت و جانشینی علی ( علیه السلام)، رهبر تشیع اثبات می گردد؟ سقیفه کجاست و در آن جا چه اتفاقاتی روی داد؟ پس از ماجرای سقیفه، یاران نزدیک پیغمبر مانند ابوذر، سلمان و عمار چه کردند؟ تشیع در چه زمانی علنی شد؟ پاسخ این سؤالات به طور مختصر چنین است؛ اولین بار، پیغمبر از علی و شیعیانش سخن گفت. در این راستا به احادیثی که توسط پیغمبر دربارة علی و شیعیانش بیان شده، به طور مختصر پرداخته شده است و از آنجا که اثبات وصایت علی ( علیه السلام) نیز مسأله ای ضروری است، در ادامه به چند آیه و حدیث مهم که این مطلب را اثبات می کند پرداخته شده است. سقیفه، مکانی است که در روز فوت پیغمبر اکرم، جماعتی در آن گرد آمدند و خودسرانه با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت کردند. شبهات اصلی درباره پیدایش تشیع عبارتند از: 1)پیدایش تشیع توسط عبدالله بن سبا. 2)شکل گیری تشیع توسط ایرانیان. بی پایه بودن این دو نظریه با مراجعه به تاریخ و کتب حدیث اثبات می شود، لکن شبهه اول با وسعت بیشتری مورد تحلیل قرار گرفته، چراکه این نظریه توسط بسیاری از دانشمندان مخالف شیعه مورد قبول قرار گرفته و در مبحث پیدایش تشیع بدان تکیه می شود. نهایتاً مقام چند تن از عزیزان پیغمبر معرفی شده؛ فاطمه ( علیها السلام) دختر بزرگوار آن حضرت و چند تن از یاران نزدیک پیغمبر مانند سلمان، ابوذر و عمار. تا با بررسی سخنان ایشان پس از ماجرای غصب خلافت. از طرفی مشخص شود که تشیع در چه زمانی علنی شد و از طرف دیگر اولین پرچم داران تشیع معرفی گردند. در این کار تحقیقی از روش کتابخانه ای استفاده شده است چرا که موضوع تاریخی تحقیق چنین ایجاب می کرد و با توجه به امکانات موجود تلاش شده تا از تمام منابع در دسترس استفاده گردد.

در مباحث مربوط به هریک از فرقه ها و مکاتب مختلف، اولین چیزی که مطرح است، مسئله چگونگی پیدایش و شکل گیری آن است. در این تحقیق ( پیدایش تشیع) درباره شکل گیری آن سخن های زیادی توسط محققیق و مورخین نقل شده است که هر کدام به نحوی با حقیقت ناسازگاری دارد و در بیشتر موارد جز اتهامی بیش نبوده است. البته در این زمینه به بیان حقیقت نیز پرداخته شده بدون آن که کوچکترین تحریفی یا تغییری درآن ایجاد کرده باشند. معنای تشیع، رمز آن اسلامی است که یکی از ارکان آن، خلافت اهل بیت(ع) می باشد. بنابراین هرگز نباید برای آن تاریخ جداگانه ای اندیشید و آن را در محیطی جز « اسلام» و شیعه را در مجمعی غیر از « مسلمانان» جستجو کرد. از این رو گزاف نیست اگر بگوییم « تشیع» از همان روزی شکل گرفت که رهایی بخش بزرگ انسان ها، حضرت محمد(ص) در آن روز بانگ « لا اله الا الله» را در دره ها و کوه های مکه برآورده ، زیرا وقتی آیه « و انذر عشیرتک الاقربین» نازل شد و نبی اکرم ( ص) بنی هاشم را گرد آورد، از آن ها طلب یاری نمود، هیچکس جز امیرالمؤمنین علی(ع) پاسخ مثبت نداد.لذا رسول خدا ( ص) فرمود: «این علی برادر و جانشین من در میان شماست.» این گونه بود که پیروان علی ( ع)، شیعه نام گرفتند. در این مجموعه سعی شده تا با بررسی و پژوهش عمیق تر و با آشکار نمودن واقعیت موضوع ، بر آن چه گروهی دروغ پرداز با کتمان آن در صدد برآمدند که شفافیت آن را از بین برده و با وارد کردن جعلیات در این باره آن را به گونه ای دیگر بازگو کنند، خط بطلان بکشیم و مطالب را عینا و بدون هیچ کم وکاستی عنوان گردد. این تحقیق در سه بخش که هر بخش خود شامل فصولی می باشد، تنظیم شده است. در بخش اول تاریخچه شیعه، تعریف شیعه، مقام و منزلت شیعه از نظر روایات و احادیث، ظهور تشیع و دیدگاه هایی که در این زمینه مطرح است، معرفی شیعیان اولیه و بررسی هویت نژادی شیعه و در نهایت قلمرو جغرافیایی تشیع مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم، به معرفی مهمترین فرق شیعه و پیدایش هر فرقه به صورت جداگانه و معرفی چند فرقه مهم می پردازیم و از آنجا که از میان فرق شیعه ، « امامیه» جمعیت زیادی از مسلمانان را زیر لوای خود جمع نموده و قلمرو وسیعی از شیعیان را به خود اختصاص داده ، لذا در بخش جداگانه ای ، برای آشنایی بیشتر، برخی از عقائد این مکتب مطرح گردیده است. نتایجی که از این تحقیق می توان به دست آورد این است که : 1- تشیع پدیده ی است که در زمان رسول اکرم ( ص) و همزمان با دعوت ایشان به دین مبین اسلام صورت پذیرفته است. و برای اثبات آن شواهد و قرائن زیادی موجود است. 2- نخستین شیعیان که برای اولین بار به این نام خوانده شدند، جز جهار نفر نبوده اند(سلمان،ابوذر،مقداد و عمار) 3- شیعه از لحاظ نژادی ، عرب بوده و این مطلب با دلائلی که در این زمینه آمده ، به اثبات رسیده است. 4- مهمترین فرق شیعه، امامیه، زیدیه و اسماعیلیه هستند که پیدایش هر کدام از لحاظ تاریخی، متفات با دیگری است و آشنایی با آن بسیاری از ابهامات ما را در این زمینه برطرف می سازد. 5- بررسی عقائد شیعه امامیه به ما این امکان را می دهد که با دیدی موشکافانه به آن ها بنگریم و بیش از پیش با مسائل اعتقادی خود آشنا شویم.

در این تحقیق در صدد بیان موارد گفت گو بین تشیع و مسیحیت هستیم. ابتدا در مقدمه شواهدی بر لزوم گفت گو از آیات و سیره معصومین (ع) از جانب تشیع و شواهدی از شورای واتیکانی دوم و سیره بزرگان مسیحیان، از جانب مسیحیت، ذکر می کنیم و سپس در فصل اول به تعریف، هدف، ضرورت، انواع، جایگاه، شرایط و موانع گفت وگو طبق نظر شیعه و مسیحیت می پردازیم. در فصل دوم نیز به بیان موارد گفت گو بین اسلام و مسیحیت در تاریخ می پردازیم و تحت سه عنوان کلی گفت وگوی حاکمان مسلمان با مسیحیان، گفت گوی حاکمان مسیحی با مسلمانان و گفت وگوی بزرگان اسلام و مسیحیت بحث می کنیم. سپس در فصل سوم با بیان موارد گفت وگو بین معصومین (ع) و مسیحیان، آن را در دو قسمت پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) بررسی می کنیم. در فصل چهارم نیز، با معرفی زندگی نامه علما، به بیان ردیه ها، مناظرات و گفت وگوهای علمای بزرگ شیعه با مسیحیان در تاریخ اشاره می کنیم و در فصل پنجم نیز دیدارهای شیعیان با مسیحیان را در قرن اخیر با ذکر محل، تاریخ و موضوع نشست ها بررسی می کنیم و قبل از ذکر موارد گفت و گو، فرقه ها و نهادهای مسیحی طرف گفت و گو را معرفی می نماییم. در پایان به روش شناسی سیره معصومین (ع) و علما با مسیحیان می پردازیم و در پایان، امیدواریم که با رعایت این اصول که از سیره معصومین و علما به دست می آید، بتوانیم با دیگران، به گفت وگوی صحیح و توأم با احترام متقابل و به قصد شناخت بیشتر، بپردازیم ما گفت وگو را تنها راه برون رفت از مشکلات فعلی جهان می دانیم. هدف از تدوین این تحقیق روشن ساختن این حقیقت است که: اسلام دین گفت گو است نه شمشیر.