مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مولفه های تاریخ اجتماعی تشیع که در زمره باورها و اعتقادات و مراسم شیعیان جای دارد، انتظار ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است که به صورت رسمی خاص در شیعه درآمده، در قالب مراسم هایی ویژه بروز و ظهور یافته و در اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی آنها تاثیری درخور توجه بر جای گذاشته است. فرهنگ انتظار در جامعه آذربایجان پیش از صفویه نیز نمود یافته و مبین این امر است که به سبب راه یافتن اعتقادات مبتنی بر ظهور مهدی از قرون نخستین اسلامی تا تاسیس دولت صفوی در اذهان جامعه آذربایجان، رسوم مبتنی بر این اعتقاد و همچنین حرکت های سیاسی- اجتماعی متاثر از آن در این ناحیه، همواره از سوی عامه مردم با استقبال روبه رو می شده است. این پژوهش درصدد است نمودهای فرهنگ انتظار در جامعه آذربایجان در دوران پیش از صفویه را با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با کاربرد مطالعات کتابخانه ای بررسی کند.

این مقاله به بررسی حساسیت های بین فرهنگی اهل تشیع و ترکمن های اهل تسنن در استان گلستان می پردازد. به منظور تبیین حساسیت های بین فرهنگی دو گروه، از سنجه های حساسیت های بین فرهنگی بر اساس مدل نظری شش مرحله ای حساسیت های بین فرهنگی میلتون بنت، استفاده شده است. بر مبنای نظریه حساسیت های بین فرهنگی، توسعه ارتباطات عامل مهمی در کاهش حساسیت های بین فرهنگی است. در این تحقیق به رویکرد دو فضایی توجه شده و با هدف سنجش توسعه ارتباطات، از دو قلمرو سنجش مجازی و سنجش حضوری استفاده شده است. بدین منظور به بررسی رابطه بین میزان استفاده افراد از رسانه ها ـ به ویژه اینترنت و ماهواره ـ با حساسیت های بین فرهنگی افراد پرداخته شده است. در مرحله دوم، توسعه ارتباطات افراد در محیط واقعی با توجه به محل سکونت آنها سنجیده شده و رابطه آن با میزان حساسیت های بین فرهنگی مورد توجه قرار می گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد توسعه ارتباطات مجازی (ارتباط افراد از طریق رسانه ها) و ارتباطات فیزیکی (تعامل افراد در محل سکونت) منجر به کاهش حساسیت های بین فرهنگی می شود. از این منظر می توان یکی از منابع و عوامل اصلی توسعه حساسیت های بین دینی و بین قومی را ناشی از عدم تعامل اجتماعی دانست که برای کاهش آن، توسعه زمینه ارتباطات اجتماعی در میان اقوام و پیروان مذاهب توصیه می شود.

بتریه یکی از فرقه های زیدیه است. رجال شناسان و صاحبان کتابهای فرق و مذاهب، از برخی افراد در شمار این گروه نام می برند که نمی توان آنها را از زمره این باورمندان دانست. چرایی این رخداد و بررسی اندیشه ها و عقاید یکی از این شخصیت ها به شناخت فرقه بتریه و اساس شکل گیری اصول آنها کمک می کند، از این رو، حکم بن عتیبه و روایات و گزارشات تاریخی درباره وی انتخاب و بررسی شد. به نظر می رسد که راویان حکم در گزینش افکار او و انتساب وی به بتریه بیش از همه موثر بوده اند. افزون بر آن، در این پژوهش، بررسی و مقایسه مفهوم شیعه و تحول آن، نزد گرایش های مختلف به اختصار بیان می شود. این پژوهش با کمک منابع تاریخی حدیثی و نیز تحلیل روایات حکم بن عتیبه در جهت شناسایی شخصیت و افکار او انجام پذیرفته است.

استواری مبانی فقهی شیعه وامدار پویش ها و کوشش های بی وقفه مجتهدان و تلاشگران این عرصه است. بحث «شروط راوی» یکی از مباحث عمده و محوری در زمینه مقبول یا غیرمقبول بودن حدیث است. نوشتار حاضر در پی مطالعه و بررسی شرط «ایمان» یا «مذهب» است. نگارنده در این مقال نشان داده است که در اشتراط این شرط نسبتا نوپدید و به تعبیر صریح تر در پای بندی به این شرط حتی در میان متقدمان امامیه نیز اتفاق نظر وجود ندارد، دلیل این امر هم وجود شماری راوی با مذهبی غیر از «مذهب امامی» ‌در میان راویان شیعه است که اگرچه در خصوص توثیق آنها میان رجالیان اختلاف نظر است اما در عمل، بسیاری از فقها - که عمدتا حدیث شناسی و عالم به علوم حدیث بوده اند - با علم به این شرط، با استناد به روایات چنین افرادی حکم و فتوای خود را صادر نموده اند.

‫در اين پژوهش، به بحث درباره موقعيت شهر قم و اهميت آن براي شيعه، به ويژه موقعيت اين شهر در عصر ظهور پرداخته شده و اين موضوع از منظرتاريخي و روايي بررسي شده است. نويسنده با توجه به ويژگي‌هاي فرهنگي، علمي و ديني شهر قم و وجود حوزه علميه شيعه در اين شهر، به نقش شهر قم جهت آمادگي براي ظهور امام زمان( اشاره نموده و در قالب پنج فصل ابعاد مختلف اين شهر و ويژگي‌هاي آن را بررسي کرده است. در فصل اول، به بحث درباره تاريخچه شهر قم و وجود مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه( در آن پرداخته و اسلام اهل قم و گسترش تشيع در اين شهر و نيز زندگاني، فضايل و کرامات حضرت فاطمه معصومه( را وصف کرده است. آن گاه به وجود امام‌زادگان متعدد در اين شهر اشاره نموده و مختصري از زندگاني امام‌زادگان مدفون در اين شهر را بيان کرده است. در فصل دوم، به نقش شهر قم در انتشار علوم اهل بيت(ع) و نشرفرهنگ ناب تشيع اشاره شده و وجود مراکز علمي متعدد و حضور مراجع بزرگ تقليد شيعه در اين شهر ازشاخص هاي اهميت آن عنوان شده است. فصل سوم، به ابعاد وجودي امام مهدي( به عنوان يک مصلح جهاني پرداخته و درباره فرهنگ مهدويت، غيبت و انتظار، مباحثي مطرح کرده است. در فصل چهارم، آمادگي مردم براي ظهور و مقدمات فرهنگي آنان وحرکت‌هاي اجتماعي و سياسي قبل از ظهور و نقش شهر قم در اين زمينه تبيين گرديده است. توضيح در خصوص نمونه هايي از حرکت فرهنگي مهدوي در شهر قم، مانند بناي مسجد جمکران و ايجاد مراکز گسترده شيعي و اسلامي در اين شهر و احداث شبکه‌هاي اينترنتي در حوزه مهدويت از مطالب فصل پنجم است.