مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

خواجه نصیرالدین طوسی از برجسته‌ترین متکلمان شیعی است که آثار و آرای او همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. خواجه در برخی تصنیفاتش در باب عقیدۀ بداء مطالبی دارد که موضع‌گیری‌های متفاوتی را نسبت به او در پی داشته است؛ برخی عالمان مشابه سخنان او را گفته‌اند، برخی دیگر او را نقد کرده و عده‌ای نیز در مقام توجیه نظریۀ خواجه برآمده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نقد به خواجه وارد بوده و از مطالب وی انکار بداء به دست می‌آید. با وجود این، برخی متکلمانِ پیش و پس از خواجه نیز بداء را رد کرده‌اند و او نظریۀ جدیدی ارائه نکرده است. به نظر می‌رسد آنچه خواجه و متکلمانی چون شیخ طوسی و سید مرتضی در مسئلۀ بداء گفته‌اند، یک دیدگاه شیعی نیست، بلکه تأثیر اندیشۀ قاضی عبدالجبار معتزلی در دیدگاه شاگردش سید مرتضی است که از ایشان به دیگر متکلمان شیعی سرایت کرده است.