مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است. آنچه در این جلد به آن پرداخت شده است: - أبواب الحج و العمره - باب أنّه لم سمّی الحجّ حجّا - باب وجوب الحجّ و فضله و عقاب ترکه و فیه ذکر بعض أحکام الحجّ أیضا - باب الدعاء لطلب الحجّ - باب علل الحجّ و أفعاله و فیه حجّ الأنبیاء و سیأتی حجّ الأنبیاء فی الأبواب الآتیه أیضا - باب الکعبه و کیفیه بنائها و فضلها - باب من نذر شیئا للکعبه أو أوصی به و حکم أموال الکعبه و أثوابها - باب عله الحرم و أعلامه و شرفه و أحکامه - باب فضل مکه و أسمائها و عللها و ذکر بعض مواطنها و حکم المقام بها و حکم دورها - باب أنواع الحجّ و بیان فرائضها و شرائطها جمله - باب أحکام المتمتّع - باب أحکام سیاق الهدی - باب حکم المشی إلی بیت اللّه و حکم من نذره - باب أحکام الاستطاعه و شرائطها - باب شرائط صحه الحجّ - باب ثواب بذل الحجّ - باب وجوب الحجّ فی کل عام - باب حجّ الصبی و المملوک - باب حجّ النائب أو المتبرّع عن الغیر و حکم من مات و لم یحجّ أو أوصی بالحجّ - باب آداب التهیؤ للحجّ و آداب الخروج - باب آداب سفر الحجّ فی المراکب و غیرها و فیه آداب مطلق السفر أیضا - باب جوامع آداب الحجّ - باب المواقیت و حکم من أخر الإحرام عن المیقات أو قدّمه علیه - باب أشهر الحجّ و توفیر الشعر للحجّ - باب الإحرام و مقدماته من الغسل و الصلاه و غیرها - باب ما یجوز الإحرام فیه من الثیاب و ما لا یجوز و ما یجوز للمحرم لبسه من الثیاب و ما لا یجوز - باب الصید و أحکامه - باب الطیب و الدهن و الاکتحال و التزیّن و التختّم و الاستحمام و غسل الرأس و البدن و الدلک للمحرم - باب اجتناب النساء للمحرم و فیه ذکر الفسوق و الجدال و إفساد الحجّ - باب تغطیه الرأس و الوجه و الظلال و الارتماس للمحرم - باب الحجّامه و إخراج الدم و إزاله الشعر و بط الجرح و الاستیاک - باب جمل کفارات الإحرام - باب عله التلبیه و آدابها و أحکامها و فیه فداء إبراهیم علیه السلام بالحجّ - باب الإجهار بالتلبیه و الوقت الذی یقطع فیه التلبیه - باب آداب دخول الحرم و دخول مکه و دخول المسجد الحرام و مقدّمات الطواف من الغسل و غیره - باب واجبات الطواف و آدابه - باب علل الطواف و فضله و أنواعه و وجوب ما یجب منها و علّه استلام الأرکان و أنّ الطواف أفضل أم الصلاه و عدد الطواف المندوب - باب أحکام الطواف - باب طواف النساء و أحکامه - باب أحکام صلاه الطواف - باب فضل الحجر و علّه استلامه و استلام سائر الأرکان - باب الحطیم و فضله و سائر المواضع المختاره من المسجد - باب عله المقام و محله - باب علل السعی و أحکامه - باب فضل المسجد الحرام و أحکامه و فضل الصلاه فیه و فیما بین الحرمین - باب فضل زمزم و عللّه و أسمائه و أحکامه و فضل ماء المیزاب - باب الإحرام بالحجّ و الذهاب إلی منی و منها إلی عرفات - باب الوقوف بعرفات و فضله و عللّه و أحکامه و الإفاضه منه - باب الوقوف بالمشعر الحرام و فضله و عللّه و أحکامه و الإفاضه منه - باب نزول منی و عللّه و أحکام الرمی و علله - باب الهدی و وجوبه علی المتمتع و سائر الدماء و حکمها - باب من لم یجد الهدی - باب الأضاحی و أحکامها - باب الحلق و التقصیر و أحکامهما و فیه بیان مواطن التحلل - باب سائر أحکام منی من المبیت و التکبیر و غیرهما و فیه تفسیر الأیّام المعدودات و الأیّام المعلومات و أحکام النفرین - باب الرجوع من منی إلی مکه للزیاره و فیه أحکام النفرین أیضا و تفسیر قوله تعالی فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ و معنی قضاء التفث - باب معنی الحجّ الأکبر - باب الوقوف الذی إذا أدرکه الإنسان یکون مدرکا للحجّ - باب حکم الحائض و النفساء و المستحاضه فی الحجّ - باب المحصور و المصدود - باب من یبعث هدیا و یحرم فی منزله - باب العمره و أحکامها و فضل عمره رجب - باب سیاق مناسک الحجّ - باب ما یجب فی الحجّ و ما یحدث فیه - باب دخول الکعبه و آدابه - باب وداع البیت و ما یستحب عند الخروج من مکه و سائر ما یستحب من الأعمال فی مکّه - باب أن من تمام الحجّ لقاء الإمام و زیاره النبی صّلی الّله علیه و آله و الأئمه علیهم السلام - باب آداب القادم من مکّه و آداب لقائه - أبواب ما یتعلق بأحوال المدینه و غیرها - باب فضل المدینه و حرمها و آدابها - باب [فضل] مسجد النبیّ صّلی الّله علیه و آله بالمدینه - باب النوادر و فیه ذکر بعض آداب القادم من مکّه و آداب لقائه أیضا زائدا علی ما تقدّم فی بابه - باب ثواب من مات فی الحرم أو بین الحرمین أو الطریق - باب من خلف حاجّا فی أهله

تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، معروف به «وسائل الشيعة»، از تأليفات ارزش‌مند محدث بزرگ و علامه محقق، شيخ محمد بن حسن حُر عاملى از علماى بزرگ و از فقهاى برجسته شيعه در قرن يازدهم هجرى(1033 - 1104ق) است. وى، اين كتاب را در مدت بيست سال از عمر شريف خود نگاشته است. اين كتاب، به زبان عربى و مشتمل بر روايات اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) در زمينه احكام شرعى است. مؤلف، در مقدمه، انگيزه خود را از نگارش كتاب، اين گونه بيان مى‌نمايد: «مدّت‌ها بود كه از فكر و قلم خود درخواست مى‌كردم و عزم و همت خود را بر آن مى‌داشتم تا كتابى را به نگارش درآورم كه آرزو را برآورده سازد و در علم و عمل سرآمد و شامل احاديث مسائل شرعى و نصوص احكام فرعى باشد؛ احاديثى كه در كتاب‌هاى معتبر و صحيح روايى هست و علماى بزرگ ما تصريح به صحت و اعتبار آنها كرده‌اند تا پناه‌گاهى براى خودم در مسائل شرعى باشد و مرجعى براى هدايت شيعه شود و من هم در ثواب هر كس كه از نور آن بهره گيرد و با نشان مناره‌هاى آن هدايت گردد و از تابش خورشيد و ماه آن بهره‌مند شود، شریک باشم و چه گنجينه‌اى بزرگ‌تر از ثوابى كه تا روز قيامت ادامه يابد! ان شاء الله». اين كتاب، از زمان نگارش، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته است و در اين زمان از اركان اصلى استنباط احكام شرعى و اجتهاد در حوزه‌هاى علميه شيعه به شمار مى‌آيد و در تمام درس‌هاى خارج فقه، روايات آن نقل شده و به آنها استناد مى‌شود. سيد حسن صدر درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «كتاب وسائل الشيعة درباره احكام شرعى نگاشته شده است. اين كتاب به گونه‌اى نوشته شده كه به راحتى مى‌توان از آن استفاده نمود و به مطالب آن دسترسى پيدا كرد. در اين كتاب ميان استدلال و فقه و كلمات فقها به بهترين شكل و صحيح‌ترين راه و معتبرترين مأخذ جمع شده است. هر گاه فقيه و مجتهد متبحرى در اين كتاب نظر كند، آنچه را مى‌خواهد همانند مرواريدهايى كه به نظم چيده شده‌اند، مى‌يابد. هيچ مطلب مشكل و معضلى نيست كه به آن نپرداخته باشد...» علامه امينى در كتاب ارزش‌مند«الغدير» درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «در هيچ كتاب رجال و تراجمى نامى از شيخ حر عاملى برده نشده مگر آنكه جملات فراوانى در مدح و ستايش كتاب گران‌بهايش؛ يعنى وسائل الشيعة بيان شده است.» كتاب «وسائل الشيعة» از بهترين جوامع روايى شيعه و حاوى رواياتى ارزش‌مند از پيامبر اسلام(ص) و ائمه معصومين(ع) درباره احكام شرعى در زمينه‌هاى گوناگون فقهى است. اين كتاب، مشتمل بر رواياتى پيرامون مقدمة العبادات و 51 كتاب از طهارت تا ديات، روى هم رفته داراى 7058 باب و حدود 36 هزار روايت برگرفته از مجموعه‌هاى روايى معتبر شيعه و اصول اوليه قدماى اصحاب رضوان‌الله‌عليهم است كه به ترتيب مسائل شرعى مطرح شده در كتاب‌هاى فقهى، به صورت باب‌هاى جداگانه آورده شده است و اين خود موجب گشته تا دسترسى به روايات كتاب بسيار آسان گردد و مراجعه كننده به راحتى بتواند روايات مورد نظر را پيدا نمايد. علاوه بر آن مسائل جديدى را نيز با توجه به مضمون روايات با ترتيبى آشنا و چينشى مطلوب و نظمى زيبا مطرح نموده است. در آغاز سند هر روايت، نام كسانى كه آن روايت را از كتاب آنها آورده، ذكر مى‌كند و سند خود به آن كتاب و مطالب مربوط به آن را در آخر كتاب مى‌آورد. وى سعى و تلاش فراوانى در ضبط دقيق روايات داشته و به اختلاف نسخه‌هاى گوناگون توجه نموده و در حاشيه كتاب به آنچه در نسخه‌هاى ديگر آمده، اشاره كرده است. هم‌چنين روايات مربوط به يك مسئله را آن هم از منابع متنوع و يا مواضع متعدد، با هم آورده تا مراجعه كننده به راحتى و صرفه‌جويى فراوان در وقت بتواند به تمام روايات متحد در دلالت يا متن و يا سند دست يابد و ميان روايات يك باب از جهت سند يا متن يا دلالت و مفهوم، مقايسه و مقابله انجام دهد و زيادى و نقصان ميان روايات را با يك نگاه و بدون مراجعه به مصادر گوناگون دريابد. با همه اينها وى عناوين باب‌ها را مطابق برداشت خود از احاديث ذكر كرده نه مطابق آنچه فقها بر آن توافق دارند و نيز در موارد بسيارى روايات را قطعه قطعه نموده و هر قطعه‌اى را در بابى ذكر فرموده، هم‌چنين همه احاديث دلالت كننده بر يك مطلب را در باب مربوطه، به صورت صريح ذكر نكرده بلكه پاره‌اى از آنها را با عباراتى همچون «تقدم»، «يأتى ما يدل عليه»، «رواه...مثله» و... مورد اشاره قرار داده است و اينها خود باعث بروز اعتراض‌ها و ايرادهايى به‌جا و نابه‌جا به كتاب وى شده است. مطالب مطرح شده در این جلد عبارتند از: کتاب الحج.

«الحج في الشريعة الإسلامية الغراء»، در فقه استدلالى و مبحث حج، توسط حضرت آیت‌ الله جعفر سبحانى در پنج جلد و به زبان عربى تأليف شده است. تفصيل مطالب حج در اين كتاب از ويژگى‌ هاى آن به حساب مى‌ آيد كه مى‌ توان گفت مؤلف از هيچ مطلبى پيرامون حج فرو گذار نكرده است. فصل سيزدهم آخرين فصل در جلد دوم كتاب، در كيفيت احرام است كه مؤلف ابتدا سه مؤلفه را مورد توجه قرار داده كه عبارتند از: 1- احرام در كلمات اهل لغت. 2- حقيقت احرام در لسان روايات و كلمات اصحاب. 3-چگونگى تعلق نيت به احرام.

«الحج في الشريعة الإسلامية الغراء»، در فقه استدلالى و مبحث حج، توسط حضرت آیت‌ الله جعفر سبحانى در پنج جلد و به زبان عربى تأليف شده است. تفصيل مطالب حج در اين كتاب از ويژگى‌ هاى آن به حساب مى‌آيد كه مى‌توان گفت مؤلف از هيچ مطلبى پيرامون حج فرو گذار نكرده است. فصل چهاردهم در جلد سوم كتاب تنها يك فصل وجود دارد كه نشان از تفصيل آن مى‌ باشد؛ در اين فصل كه موضوعش تروك احرام است، بيست و چهار مطلب مورد بررسى مى‌ باشند به اين شرح: صيد، وطى زنان، ايقاع عقد براى خود يا ديگرى، استمنا، عطر استعمال كردن، پوشيدن لباس‌ هاى دوخته شده، سرمه كشيدن، نگاه در آيينه، پوشيدن چيزى كه روى پا را كلا بپوشاند.