مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است. آنچه در این جلد به آن پرداخت شده است: - أبواب النکاح - باب ما تحرم بسبب الطلاق و العده و حکم من نکح امرأه لها زوج - باب ما یحرم بالزنا أو اللواط أو یکره و ما یوجب من الزنا فسخ النکاح - باب أحکام المهاجرات - باب ما یحرم بالمصاهره أو یکره و ما هو بمنزله المصاهره - باب الجمع بین الأختین و بین المرأه و عمتها و خالتها - باب نوادر المناهی فی النکاح - باب حکم المتبنی - باب وطء الدبر - باب الخضخضه و الاستمناء ببعض الجسد - باب من یحل النظر إلیه و من لا یحلّ و ما یحرم من النظر و الاستماع و اللمس و ما یحلّ منها و عقاب التقبیل و الالتزام المحرّمین - باب النظر إلی امرأه یرید الرجل تزویجها - باب حکم الإماء و العبید و الخصیان و أهل الذمّه و أشباههنّ فی النظر و حکم النظر إلی الغلام و ما یحلّ من النظر لمن یرید شراء الجاریه و فیه ذمّ الخصیّ - باب التفریق بین الرجال و النساء فی المضاجع و النهی عن التخلّی بالأجنبیّه - باب القسمه بین النساء و العدل فیها - باب النشوز و الشقاق و ذمّ المرأه الناشزه - باب العزل و حکم الأنساب و أن الولد للفراش - باب أقلّ الحمل و أکثره - باب اختلاف الزوجین فی النکاح و تصدیقهما فی دعوی النکاح - باب الشروط فی النکاح - أبواب النفقات - باب فضل التوسعه علی العیال و مدح قلّه العیال - باب أحکام النفقه - باب ما یحلّ للمرأه أن تأخذ من بیت زوجها - أبواب الأولاد و أحکامهم - باب کیفیه نشوء الولد و الدعاء و التداوی لطلب الولد و صفات الأولاد و ما یزید فی الباه و فی قوّه الولد - باب فضل الأولاد و ثواب تربیتهم و کیفیّتها - باب ثواب النساء فی خدمه الأزواج و تربیه الأولاد و الحمل و الولاده - باب الختان و الخفض و سنن الحمل و الولاده و سنن الیوم السابع و العقیقه و الدعاء لشدّه الطلق - باب الأسماء و الکنی - باب فضل خدمه العیال - باب الحضانه و رضاع المرأه للولد - باب النوادر - أبواب الفراق - باب الطلاق و أحکامه و شرائطه و أقسامه - باب حکم المفقوده زوجها - باب الخلع و المباراه - باب التخییر - باب الظهار و أحکامه - باب الإیلاء و أحکامه - باب اللعان - باب العدد و أقسامها و أحکامها - أبواب العتق و التدبیر و المکاتبه - باب فضل العتق - باب أحکام العتق و ما یجوز عتقه فی الکفّارات و النذور - باب التدبیر - باب المکاتبه و أحکامها - باب معنی المولی و فضل الإحسان إلیه و معنی السائبه - أبواب الأیمان و النذور - باب ما یجوز الحلف به من أسمائه تعالی و عقاب من حلف باللّه کاذبا و ثواب الوفاء بالنذر و الیمین - باب إبرار القسم و المناشده - باب ذمّ کثره الیمین - باب أحکام الیمین و النذر و العهد و جوامع أحکام الکفارات کتاب الأحکام - باب اللقطه و الضالّه - باب المشترکات و إحیاء الموات و حکم الحریم - باب الشفعه - باب الغصب و ما یوجب الضمان - أبواب القضایا و الأحکام - باب أصناف القضاه و حال قضاه الجور و الترافع إلیهم - باب کراهه تولی الخصومه - باب الرشا فی الحکم و أنواعه - باب أحکام الولاه و القضاه و آدابهم - باب الحکم بالشاهد و الیمین - باب الحلف صادقا و کاذبا و تحلیف الغیر - باب أحکام الحلف - باب جوامع أحکام القضاء - باب الحکم علی الغائب و المیت - باب عقاب من أکل أموال الناس ظلما أو سعی إلی السلطان بالباطل أو تولّی خصومه ظالم أو منع مسلما حقه - باب نوادر القضاء - أبواب الشهادات و ما یناسبها - باب الشهاده و أحکامها و عللها و آداب کتابه الحجّه و أحکامها - باب شهاده الزور و کتمان الشهاده و تحملها و تحریفها و تصحیحها و حکم الرجوع عن الشهاده - باب من یجوز شهادته و من لا یجوز - باب شهاده النساء - باب شهاده أهل الکتاب - باب القرعه - أبواب المیراث - باب علل المواریث - باب سهام المواریث و جوامع أحکامها و إبطال العول و التعصیب - باب شرائط الإرث و موانعه - باب میراث الأولاد و أولاد الأولاد و الأبوین و فیه حکم الحبوه - باب میراث الإخوه و أولادهما و الأجداد و الجدات و الطعمه للجدّ - باب میراث الأعمام و الأخوال و أولادهما - باب میراث الزوجین - باب میراث الخنثی و سائر أحکامها و میراث الغرقی و المهدوم علیهم و ذی الرأسین - باب میراث المجوس - باب المیراث بالولاء و أحکام الولاء - باب میراث من لا وارث له - باب میراث المملوک و الحمیل و الإقرار بالنسب - باب حکم الدیه فی المیراث - باب نوادر أحکام الوارث - أبواب الجنایات - باب عقوبه قتل النفس و عله القصاص و عقاب من قتل نفسه و کفّاره قتل العمد و الخطاء - باب من أعان علی قتل مؤمن أو شرک فی دمه - باب أقسام الجنایات و أحکام القصاص - باب الجنایات علی الأطراف و المنافع - باب حکم ما تجنیه الدواب - باب القسامه - باب الجنایه بین المسلم و الکافر و الحر و العبد و بین الوالد و الولد و الرجل و المرأه - أبواب الدیات - باب الدیه و مقادیرها و أحکامها و حکم العاقله - باب دیات المنافع و الأطراف و أحکامها - باب دیه الجنین و قطع رأس المیّت - باب دیات الشجاج - باب دیه الذمیّ - باب دیه الکلب

‌تَذکِرَة الفقهاء، اثری جامع در فقه استدلالی و تطبیقی با گرایش فقهیِ امامی، به عربی، نوشته حسن بن یوسف بن مطهر حلّی مشهور به علامه حلّی، دانشمند امامی قرن هفتم وهشتم است. علامه حلّی، این کتاب را به درخواست فرزندش محمد، معروف به فخرالمحققین، نوشت و چنان‌که در مقدمه تأکید کرده، در این کتاب به اختصار فتاوا و ادله فقهی را بر پایه فقه امامی و با اشاره به آرای مخالف و داوری میان مذاهب به روشی منصفانه آورده است. به گفته مؤلف، کتاب در چهار قاعده تنظیم شده، اما به غیر از دو قاعده عبادات و عقود، بقیه آن در دسترس نیست. هر قاعده نیز مشتمل بر شش کتاب است. مؤلف در هر مسئله ابتدا نظر مقبول خود را در قالب بیان نظریه فقیهانی از امامیه که با آن نظر موافق اند، نوشته وسپس با آوردن نام برخی موافقان از میان صحابه و تابعین و فقهای مذاهب دیگر و با استناد به ادله مورد قبول عامه و خاصه به تحلیل آن پرداخته است. در بیان نظریه های مخالفان با توجه به احاطه خود بر آرای فقهی امامیان و اهل سنّت و ذکر ادله آنان، گاهی به نقد و پاسخگویی پرداخته و چه بسا پاسخهایی مفروض در توجیه آن‌ها ذکر کرده و خود به آن‌ها پاسخ داده است. بدین ترتیب، در بسیاری از فروع و مسائل فقهی، نوعی مناظره و گفتگوی علمی بر پایه مبادی مفروض صورت گرفته، ولی در برخی مسائل (بیشتر در ابواب معاملات) به ذکر نظریات مخالفان اکتفا نموده است، بی آن‌که به پاسخگویی بپردازد. از فقهای شیعه، علاوه بر آرای شیخ طوسی که بسیار موردتوجه مؤلف بوده، نظریات شیخ صدوق، شیخ مفید، ابن جنید، ابن ابی عقیل، علی بن بابویه، سلار دیلمی و ابوالصلاح حلبی بیشتر ذکر شده است. از میان پیشوایان اهل سنّت نیز به آرای شافعی بیش از دیگران پرداخته و گاه نظر برخی پیروان مذاهب چهارگانه، مانند محمد بن حسن شیبانی و ابویوسف و زُفَر و جصّاص (رازی) و اسماعیل مُزنی و داود ظاهری هم مورد توجه قرار گرفته است. همچنین آرای بسیاری از فقهای صحابی و تابعی، از جمله ابن عباس، ابن مسعود، ابن ابی لیلی، ابن عمر، مجاهد، انس بن مالک، حسن بصری،سفیان ثوری، عطاء بن ابی رَباح، محمد بن شهاب زُهْری، ابراهیم نخعی، سعید بن مسیّب،محمد بن سیرین و قَتادة بن دِعامه، ذکر شده است. گاهی نیز به آرای مذاهب دیگر مانند زیدیه و قاسمیه (شاخه ای از زیدیه پیروان قاسم بن ابراهیم رسّی) اشاره شده است. بر این اساس، برخی محققان تذکرة الفقهاء را از مهمترین منابع فقه مقارَن (تطبیقی) و گروهی دیگر آن را از جمله منابع موجود در باره علم الخلاف (خلافیات) می دانند.