مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تناوب اصطلاحی جدید است که توسط زبان شناسان در عصر جدید ظهور کرده است، بحثی سبک شناسی است و از مهم ترین مباحث در علم سیاق به شمار می آید، بحثهایی از آن در کتابهای قدیم نزد نحویان و بلاغیان وجود دارد نمونه هایی از آن در قرآن و شعر عرب وارد شده است و شامل تناوب بین افعال، اسماء و حروف می شود. معنایش در کلام روشن نمی شود مگر از خلال علم سیاق و دلالت. تا زمانی که خارج از سیاق باشد از ارزش بلاغی برخوردار نیست، در علم صرف، نحو و بلاغت وارد شده است، بین دو مدرسه کوفه و بصره در آن اختلاف نظر وجود دارد. ناعوم چامسکی، زبان شناس معاصر در آثارش در زمینه ی نحو تولیدی تحویلی به آن پرداخته است. این مبحث به دایره گسترده و اهمیتی که دارد از ارزش بلاغی برخوردار است.

در مقاله حاضر، از اهمیت علم و ادراک سخن مى رود و بر نقش نفس و ذهن در این زمینه تأکیدمى شود. با اینکه نفس شریف ترین عنصر ذاتى و واقعیتِ وجودى انسان است، امّا به نظر مى رسدقدر آن مجهول مانده است. نفس نه تنها با قلب و عقل، بلکه گاه با ذهن نیز مترادف گرفته مى شود.ادّعاى نگارنده این مقاله آن است که اهمیت نفس از ذهن بیشتر است و در واقع، بین آن دو، رابطهعموم و خصوص مطلق وجود دارد. با در نظر گرفتن نقش ارزنده نفس، مى توان گفت که: «علم»حضور معلوم و یا اعیان خارجى در نزد نفس است. هم زمان، ذهن انعکاسات اعیان خارجى رادریافت و ثبت مىکند و موجود ذهنى را تشکیل مى دهد که این موجود به نوبه خود، در حضورنفس قرار مى گیرد و ادراک مى شود. بنابراین، نفس با اشراف بر اعیان خارجى از یکطرف و بااشراف بر موجود ذهنى از طرف دیگر ـ هم زمان ـ دو کارکرد دارد و موجود عینى و ذهنى را ادراکمىکند. بدیهى است که موجود ذهنى برگرفته از موجود خارجى، و موجود خارجى نیز قائم به خودو مستقل از ذهن آدمى است. حکم، به مثابه عمل نفسانى، در تأیید اعیان خارجى و نیز انعکاساتذهنى نقش دارد.

در پایان نامه پیش رو که با عنوان بررسی تأویلات صفات الهی در المیزان و اعتبار سنجی آن، با رویکرد تفسیری و اساس کار به روش توصیفی تحلیلی و مسئله محور و کتابخانه ای استوار است به صفات الهی که در آیات فراوانی از قرآن کریم نیز ذکر شده از دیدگاه علامه می پردازد. دسته ای از صفات الهی به عنوان صفات فعل خداوند یعنی همان صفاتی که به افعال خداوند بستگی دارد یعنی قبل از آن که فعل از سوی او صادر شود آن وصف بر او اطلاق نمیشود و بعد از صدورآن فعل، توصیف به آن وصف می شود مانند صفت خالقیت، رازقیت ، مالکیت ، ولایت و...که در آیات فراوانی می بینیم که این صفات گاهی با صفت دیگر همراه است مانند صفت خالقیت با صفاتی همچون ربوبیت، ولایت، رازقیت و ...وگاهی همراه با صفات ذات همچون علم و قدرت و ... همراه است. دسته دیگر از صفات، صفات ذات که عین ذات خدا و هر کدام از آنها در مصداق عین یکدیگرند ولی در مفهوم مختلف می باشند مانند علم و قدرت وحی و قیومعزت و حکمت و... در این دو دسته از صفات علامه علاوه برمنبع قرآن و احادیث از عقل نیز در اثبات آن برای خداوند استفاده نموده است . و اما صفات خبری ،آن دسته از صفات خداوند که قرآن و روایات از آن گزارش میدهد ، عقل بشری برای اثبات آنها برای خداوند راهی ندارد مانند صفاتی مانند یدو ساقو وجه ، استواء بر عرش و...که علامه در تأویل این صفات به آیات محکم و روایات معتبر استناد نموده است

عنوان: بررسی و تحلیل دیدگاههای فلسفی شیخ الرئیس و صدرالمتالهین در چهار مساله اساسی فلسفه اولی (وجوه، قوه و فعل، عقل (علم)، ابداع و خلق)این رساله مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش است. هر بخش شامل چهار فصل است و هر فصل به یکی از مباحث مذکور در عنوان اختصاص دارد. در بخش اول همه مسائلی که در حیطه هریک از مباحث فوق تا عصر ملاصدرا در فلسفه اسلامی مطرح شده است مورد بحث قرار گرفته است. بخش دوم رساله به مسائلی اختصاص دارد که ملاصدرا در آنها مدعی ابتکار است. نگارنده معتقد است که حکمت متعالیه ملاصدرا نه در نام و نه در روش تحقیق، نه در مقام گردآوری و نه در مقام داوری، ابتکاری نبوده، بلکه سابقه ای طولانی دارد. اما ادعای ابتکاری بودن فلسفه ملاصدرا منحصر به موارد فوق نیست و می توان از زوایای دیگر به صحت و سقم این ادعا نگریست. بعضی از این زوایا عبارتند از:1- تولید مسائل جدید فلسفی که در کتب پیشینیان حتی طرح هم نشده بوده است. 2- ارائه راه جدید برای برخی مسایل فلسفی متنازع فیه در تاریخ اندیشه اسلامی3- ارائه تفکیکها و تقسیمهای جدید برای تحلیل دقیق تر مسایل فلسفی4- برهانی کردن برخی مسایل که در کتب پیشینان مطرح بوده است و بر آن برهان اقامه نشده بوده است یا افزودن برهان یا براهین جدید بر براهین پیشینیان5- ارائه بیان و تقریری نو از مسایل فلسفی مطرح در آثار پیشینیان و رمزگشایی از کلمان آنان6- نقد برخی از بیانها یا براهین ارائه شده توسط حکیمان و عارفان پیشین7- داوری میان دو یا چند تن از متفکران گذشته و دفاع از یکی در برابر دیگری.آنچه را فی الجمله می توان پذیرفت موارد دوم تا هفتم است. زیرا هرکس آثار ملاصدرا را با آثار متفکران پیش از وی مقایسه کند در می یابد که هر چند وی بطور گسترده از آثار ایشان بهره برده است، اما در موارد مذکور به نحوی دارای ابتکار می باشد. اگرچه بر سر مصادیق هریک می توان اختلاف رای داشت و شاید بتوان رد پای بیانها، برنها، اشکالها، تکفیکها، راه حلها و داوریهای وی را در آثار گذشتگان دید. اما آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است زاویه اول است. یعنی باید تحقیق کرد که آیا مسئله ای یا مسائلی در فلسفه ملاصدرا مورد بحث قرار گرفته است که هیچ پیشینه ای در تاریخ فلسفه نداشته باشد و از بنیان ابتکار اوست. آنچه نگارنده رساله در پی آن است بیشتر همین مورد است، هر چند موارد دیگر را نیز از نظر دور نداشته است. مبنای اسلامی رساله حاضر تنها ریشه یابی مدعیات ابتکاری ملاصدرا را در محدوده چهار مبحث فلسفی در آثار شیخ فلاسفه اسلام، ابن سینا است. اما به مناسبت از وجود آن ریشه ها در کتب فلسفی، عرفانی و کلامی دیگر نیز سخن به میان آمده است. در این رساله دو نکته مورد توجه نگارنده نیست:1- صحت و سقم آرای فلسفی ملاصدرا و دیگر فیلسوفان2- نشان دادن ماخذ عبارات ملاصدرا که در آنها ادعای ابتکار ندارد.باید توجه داشت که جست و جو برای یافتن نشانه هایی از ابتکارات ملاصدرا در آثار ابن سینا و دیگر متفکران پیش از وی، به هیچ وجه به معنی قدح مقام علمی، فلسفی و عرفانی مرحوم صدرا نیست.

«عقل»، حکمت، فلسفه، علم، و قوه نفسانی در تفکرات فلاسفه یونان به «نظری» و «عملی» تقسیم شده است. برخی دانشمندان مسلمان ماهیت عقل نظری و عقل عملی را یکی دانسته، و هر دو را از سنخ درک و تعقل پنداشته اند؛ با این تفاوت که مدرک اولی از امور دانشی، و مدرک دومی از امور کنشی است. حتی برخی بخش پذیری بر اساس مدرک و متعلق را نیز صحیح ندانسته، و درک هر دو را به عقل نظری سپرده اند. همچنین، بعضی معتقدند: یکی از سنخ درک، و دیگری از جنس عمل و فعل به شمار می رود؛ آن گاه تعامل این دو با یکدیگر منجر به آمیختگی علم و عمل می شود. عقل عملی در دیدگاه مشهور، با تروی در ادراکات نظری، به جزییات منتقل می شود و قوای نفس را برای عمل راهنمایی و تحریک می کند. بر اساس مبنای مشهور، انسان در سایه عقل نظری به معارف و علوم روی می آورد و با کسب بصیرت، حقایق عالم را می یابد، چنان که به کمک عقل عملی، به نظم و ترتیب امور زندگی می پردازد و حالات شخصی و روابط اجتماعی خود را سامان می دهد. همین تنظیم حالات، و تهذیب درون، زمینه شناخت عالی تر و صحیح تر را فراهم می آورد. هر چند در نظر برگزیده، به جای عقل عملی، برای ایجاد انگیزه و تحریک قوا، قلب را معرفی می کنیم و از جایگاه مهم آن سخن به میان می آوریم.

چکیدهیکی از زیر شاخه های قرآن پژوهی مطالعه و پژوهش در افعال قرآن کریم است که نقش و اهمیت بسزایی در شکل گیری مفاهیم و معانی قرآن دارد. این پایان نامه برآن است تا به مشخص کردن جایگاه زمان در افعال قرآنو بررسی مطابقت افعال با زمانشان درکل قرآن کریم ، هدف وغرض از عدم مطابقت بعضی از افعال با زمان واقعی شان وجایگزینی برخی افعال به جای برخی دیگر، و آشکار نمودن پرکاربردترین زمان در افعال آیات قرآن بپردازد.این پژوهش به روش توصیفی و مطالعات کتابخانه ای، بررسی منابع مرتبط با موضوع و سپس تحلیل، تجزیه و سرانجام نتیجه گیری از یافته ها اجرا شده است که حاصل آن، دستیابی به نتایجی است که به ما کمک می کند به گوشه ای از زیبایی های معانی قرآن پی برده و دریافت بهتر و استوارتری از آیات داشته باشیم.در این پایان نامه ضمن بررسی فعل وزمان در عربی به کنکاش و مطالعه افعال قرآنی و مطابقتشان با زمان، دلیل عدم مطابقت ظاهری برخی افعال با زمان ساختاری آن ها و نیزبررسی ادوات و قیودی که زمان فعل را تغییر می دهند، پرداخته شده است. می توان گفت قرآن کریم با تغییر و جابه جایی در زمان افعال، به تغییر درک ما از برخی مفاهیم و پدیده ها که رفته رفته به عادت تبدیل شده، پرداخته و در پی القای اغراضی چون رها سازی انسان از قید زمان و تصویر سازی ملموس ومحسوس به ویژه از قیامت و حوادث آن، انسان را به گونه ای به نزدیک بودن آن متنبه سازد.واژه های کلیدی: فعل، زمان ، مطابقت، قرآن کریم

نوشتار پیش روی، نقد و بررسی برگردان انواع افعال ماضی از نظر زمانی در پنج ترجمه قرآن می باشد. روشی را که نگارنده برای این امر برگزیده، تحقیق همراه با مقایسه است. زیرا با کنار هم قرار دادن چند ترجمه علاوه بر اینکه حساسیتی روی شخصیت مترجم به وجود نمی‌آید، در نمایاندن ترجمه دقیق‌تر نیز مؤثر است. افزون بر این، با گزینش نقطه‌های قوت و زیبایی هر یک، ‌می‌توان در ایجاد برگردانی صحیح و زیبا کمک کرد.

همه مسلمانان به پیروی از قرآن و سنت متفق‌اند که یکی از صفات خداوند متکلم بودن او است و اما این که حقیقت کلام الهی چیست و آیا کلام خداوند حادث است یا قدیم اختلاف دارند.نخستین کسانی که از ماهیت کلامِ خدا و کیفیت هم سخنیِ او با پیامبران سخن گفتند متکلمانِ معتزلی بودند که از دیدی فلسفی، خداوند را عاری از صفات ثبوتی دانستند و با نفی صفت کلام از ذات باری، قرآن را آفریده ی وی قلمداد نمودند.اما حنبلیان اهلِ حدیث، کلام را صفتِ ذاتیِ خدا خواندند و قائلانِ به آفریده بودنِ قرآن را از جغرافیای مسلمانی بیرون راندند. درکشاکشِ نزاع حنبلیان و معتزلیان، کلابیه، اشاعره، ماتریدیه، امامیه، کرامیه و دیگر فرقه های کلامی سربرافراختند و در راستای تبیین چیستیِ کلام و کیفیت تکلم خدا تئوری هایی مختلف و گاه مخالف پرداختند. سپس فیلسوفان و عارفان مسلمان نیز به موکب متکلمان پیوستند و کلام و تکلم خدا را با مایه های فلسفی و عرفانی تحلیل نمودند.