مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پايان نامه به زبان عربى نوشته شده و موضوع آن سوگند در قرآن است. مباحث آن عبارتند از: حقيقت سوگند، مقايسه ميان سوگند خدا و سوگند انسان، حروف و كلمات سوگند، جواب و حروف قسم، حكمت سوگند در قرآن، تبيين آيات قسم و جوابهاى آن، احصاى همه اشياء و مكانها و زمانهايى كه خداوند بدان سوگند ياد كرده است.

‫چکيده : اين پژوهش از منظر قرآني به تبيين عوامل سقوط و بقاي تمدن‌ها مي پردازد و اسباب تأثيرگذار در رشد و انهدام تمدن‌هاي بشري در طول تاريخ و اجراي سنن اجتماعي الهي در حق آن ها به جهت گسترش فساد و بي‌عدالتي در اين جوامع و ظلم آنان به يکديگر را بررسي مي کند. نويسنده قصد دارد با ذکر نمونه‌هايي از سقوط و هلاکت برخي تمدن‌ها مانند تمدن بزرگ فرعونيان، عوامل مختلف تأثيرگذار در سقوط و رشد آن‌ها از جمله: عوامل اقتصادي، ديني (اعتقادي)، فرهنگي، اجتماعي و سياسي سقوط و رشد تمدن‌ها را تبيين نمايد. وي در سه فصل ابتدا مباحثي مقدماتي در زمينه مفهوم تمدن (حضاره) از جهت لغت، اصطلاح، شعرعربي و قرآن کريم ارائه کرده و سپس تعاريف دانشمندان غربي و مسلمان را از تمدن بيان مي‌کند. سپس مفردات و واژه‌هاي مرتبط با واژه تمدن همچون مدنيت و فرهنگ و ارتباط اين اصطلاحات و واژگان با يکديگر را بررسيده، آن گاه مفهوم هلاکت را از لحاظ لغوي، اصطلاحي و قرآني تحليل و واژه‌هاي مترادف هلاکت را نيز معنا مي‌کند. در فصل دوم به ترتيب عوامل مهم رشد و سقوط تمدن‌ها از ديدگاه قرآن کريم، سپس عوامل تقويت، پس از آن عوامل ضعف و در نتيجه: سقوط تمدن‌ها تجزيه و تحليل مي شود. نويسنده در همين زمينه الهي بودن تمدن، شامليت (جامعيت) از جهت زمان و مکان، وحدت، ايمان، تقوا، عمل صالح، عوامل محيطي و جغرافيايي و عوامل اقتصادي را از عوامل رشد و تقويت تمدن‌ها و سپس اموري همچون: فساد، افساد، ظلم، اتراف، عدم شکر نعمت‌ها، شيوع گناهان و معاصي در جامعه و بي‌تقوايي را از اسباب مهم سقوط و هلاکت تمدن‌ها از ديدگاه قرآن کريم برشمرده و آيات متعددي را به عنوان دليل و شاهد آورده و مفاد آن ها را به صورت اجمالي شرح مي دهد. وي در فصل سوم به معرفي تمدن‌هاي مختلف بشري که ابتدا گسترش يافته و سپس بر اثر ظلم، بي‌تقوايي و گناه بسيار سقوط کرده‌اند مي پردازد و شرح احوال و سرنوشت اقوامي مانند قوم و تمدن عاد، قوم و تمدن ثمود، قوم و تمدن سبأ و تمدن فرعونيان را که داستان و فرجامشان در قرآن کريم به صورت مفصل ذکر شده، بيان کرده و عوامل سقوط آن ها را ذکر مي‌کند.

‫در این نوشتار سعی شده مبانی و روش تفسیری، تفسیر نهج البیان عن کشف معانی القرآن اثر مرحوم محمدبن حسن شیبانی، از علمای قرن پنجم هجری مورد تحقیق قرار گیرد. هدف از این پژوهش شناخت مولفه ها یی است که ماهیت و جهت گیری هر تفسیری از جمله نهج البیان از پذیرش یا عدم پذیرش آنها از جانب مولف به شدت تأثیر می پذیرد، بنابراین پیدا کردن درک صحیحی از مبانی مورد نظر شیبانی در تفسیر کتاب خدا و روشی که ایشان در این روند پی می گیرد از اهداف اصلی این پژوهشند. چنانکه از عنوان این پایان نامه مشخص است، نوشتار حاضر در صدد تعیین مبانی تفسیری شیبانی در تفسیر نهج البیان و یافتن شیوه تفسیری وی است. بنابراین دامنه تحقیق حاضر، مباحثی چون اصول و قواعد و منابع تفسیری نهج البیان را در بر نخواهد گرفت. در این پایان نامه بجز کتب مناهج تفسیری از تفاسیر متقدم و متاخرین شیعه و سنی و کتب علوم قرآنی مرتبط و برخی از کتب لغت و پاره ای از آثار متکلمین، هنچنین از کتب شرح حال و ترجم و طبقات المفسرین سود برده شده است. در فصل اول این پژوهش به عنوان مقدمه تعاریف کلیات تحقیق آورده شده و به اختصار در مورد آن توضیحاتی داده شده است. فصل دوم شامل زندگی نامه محمدبن حسن شیبانی و معرف اجمالی تفسر نهج البیان است. در این فصل به مباحثی جون آثار دیگر شیبانی، عصر تألیف نهج البیان، انگیزه تألیف تفسیر، نسخه های خطی و چاپی نهج البیان و ... در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از پرسش ها ی این فصل که راجع به حیات شیبانی و چگونگی شکل گیری تفسیر نهج البیان است به علت گمنام بودن وی، به پاسخ مانده است. در اهمیت و جایگاه این تفسیر در تفاسیر شیعه می توان به استفاده سید هاشم بحرانی در البرهان از نهج البیان اشاره کرد؛ همچنین برخی دیگر از تفاسیر معاصر به واسطه البرهان مطالبی از این تفسیر نقل کرده اند. در فصل سوم به بررسی مبانی شیبانی در تفسیر آیات قرآن پرداخته شده است. در مبانی تفسیر از اصول بنیادینی سخن گفته می شود که هر نوع موضع گیری در خصوص آنها، موجودیت تفسیر یا قواعد روش تفسر را تحت تأثیر قرار میدهد. در این فصل در این خصوص به مباحثی چون تحریف ناپذیری قرآن و محکم و متشابه پرداخته شده است. شیبانی اگر چه قائل به عدم تحریف قرآن است اما ذیل برخی آیات روایاتی ذکر می کند مبنی بر حذف برخی کلمات از قرآن . البته چنانکه خواهیم گفت نقل یک روایت دلیلی بر التزام و اعتقاد به مفاد آن نیست. در بحث محکم و متشابه به بررسی این مفاهیم از دیدگاه نهج البیان در مسائل مربوط به این مبنا پرداخته شده است. در فصل چهارم شیوه مفسر در تفسیر آیات مورد بررسی قرار گرفته است. روش تفسیری امری است فراگیر که مفسر آنرا در همه آیات قرآن به کار می برد و اختلاف در آن باعث اختلاف در کل تفسیر می شود. این فصل ذیل بحث روش تفسیری شیبانی در نهج البیان به روش تفسیری قرآن به قرآن و تفسیر قرآن به روایت که مورد اهتمام مؤلف بوده پرداخته شده است. فصل پنجم آخرین فصل این نوشتار است که در آن به دیدگاههای علوم قرآنی و کلامی نهج البیان می پردازد. در مبحث دیدگاههای علوم قرآنی مباحثی چون حروف مقطعه، ناسخ و منسوخ و اعجاز قرآن مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاههای مرحوم شیبانی و دیگر صاحب نظران را در این موارد بیان شده است. مبحث دیدگاههای کلامی نهج البیان به مباحثی چون رؤیت خداوند، آیات متشابه اعتقادی، عصمت و امامت و جهت گیری شیبانی در ین موارد می پردازد.

‫اين پايان نامه حاوى مقدمه اى در تعريف تشبيه و دو فصل با مباحث ذيل است: تشبيهات غيرتمثيلى اعم از تشبيه محسوس به محسوس، معقول به محسوس و محسوس به معقول. تشبيهات تمثيلى شامل تشبيهاتى كه ادات آنها كاف است و تشبيهاتى كه ادات آنها كأن است. در خصوص هر يك از انواع تشبيهات مذكور شواهدى از آيات قرآن آورده شده است.