مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نويسنده در کتاب حاضر به مطالعه و بررسي آثار عرفان نظرآهاري پرداخته است که در بازتاب مفاهيم خداشناسي و آفرينش در آثارش و تأثير آن بر کودکان و نوجوانان موفق بوده است. در اين اثر به بررسي جايگاه خدا و آفريده‌هايش و به مفاهيمي چون خدا و قدرت شناخت خدا و اميد به وجود خدا و مراتب شکر و سپاس آفريده‌ها و راز و نياز آن‌ها در تمامي آثار نظرآهاري پرداخته شده است.

مباحثی پیرامون «توحید» و «خداشناسی» و صفات و اسمای الهی و ابعاد و اقسام توحید بر اساس دیدگاه‎های استاد مرتضی مطهری است. در این نوشتار به صورتی نمادین پرسش‎هایی از استاد مرتضی مطهری در زمینه مباحث مختلف توحید و خداشناسی، جهان‎بینی توحیدی و انواع توحید و شرک مطرح شده و سپس با مراجعه به آثار پاسخ ایشان به این سوالات درج شده است. این سوالات در زمینه‎های مختلفی مانند قلمروی فلسفی و علمی جهان‎بینی توحیدی، شناخت جهان با توجه به شناخت خالق آن، جنبه‎های نظری خداشناسی، دیدگاه‎های قرآن کریم در مورد جهان‎شناسی و خداشناسی، صفات سلبیه و ثبوتیه خداوند، حرکت توحیدی نظام عالم، نسبت بین شخصیت انسان‎ها و شناخت توحید، اقتضائات حکمت الهی، دیدگاه‎های عرفانی نسبت به توحید، درجات مختلف وحی، عصمت پیامبر اسلام(ص) و رابطه آن با توحید و تاثیرات مختلف خداشناسی بر افراد مطرح گردیده است.

در کتاب، نخست، اهمیت و تاریخچه‌ی خودشناسی بیان شده و خودشناسی از سه منظر فلسفه، روان شناسی جدید، و ادیان بررسی گردیده است. سپس، واژه‌های "نفس"، "روح"، "عقل" و "قلب" بررسی و اشتراکات و تفاوت‌های این الفاظ ذکر شده است. علاوه بر این، بخشی از کتاب، به بررسی اقسام خودشناسی و تفاوت‌های میان آن‌ها و دیدگاه کسانی که منکر امکان خودشناسی شده‌اند، اختصاص دارد و در ادامه، روش رسیدن به خودآگاهی دینی بررسی شده است. در پایان نیز، ضرورت خودشناسی به منظور رسیدن به خداشناسی بیان شده و چگونگی راه‌یابی از شناخت خود به شناخت پروردگار ذکر گردیده است.

پژوهشی است علمی و عقلانی نسبت به دو مقوله خداشناسی و نبوت. در این پژوهش سعی شده است با مشربی کلامی، عقلانی و علمی و با بهره‏گیری از آیات و روایات، ادله عقلی و استدلالی مبتنی بر اثبات خداوند متعال و وجوب اطاعت از حق و اصول اثبات‏کننده نبوت عامه و خاصه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. از این رو نگارنده ابتدا به اقسام شناخت اعم از شناخت حسی، عقلی، بدیهی، قلبی (شهودی) اشاره کرده و علل گرایش انسان به خداشناسی و راه‎های شناخت خداوند را بررسی نماید. نگارنده فطرت و دلیل عقل را مهم‎ترین ابزار شناخت خداوند معرفی کرده و موانع این شناخت را نیز ظلم، کفر، فسق و اسراف معرفی می‏نماید. در قسمت دیگری از کتاب به اقسام توحید اعم از ذاتی، صفاتی و افعالی اشاره نموده و عدل الهی و ارتباط آن با خیر و شر و قضاء و قدر الهی را مورد تحلیل قرار می‏دهد. مباحث بعدی کتاب مربوط به بحث درباره حقیقت نبوت لزوم بعثت و عصمت انبیاء، کیفیت و راه‎های وحی به پیامبران الهی و اثبات نبوت پیامبر اسلام (ص) و ختم نبوت و راه اثبات آن از طریق معجزه می‏باشد که با روشی تحلیلی و عقلی ارایه شده است.

ابن عربی صوف اسلامی را با فلسفه درآمیخت و در عالم اسلام «عرفان نظری» را بنیاد گذاشت. این امر با استفاده از اصطلاحات فلسفه و خصوصا اصطلاح «وجود» صورت پذیرفت. اگر بگوییم «وجود» اصطلاحی است که تمام مباحث عرفان نظری پیرامون آن است؛ سخنی به گزاف نگفته‌ایم. برای فهم اندیشه‌های ابن عربی و پیروانش، آشنایی با دیدگاه ایشان در مورد «وجود» امری ضروری است. بحث از «وجود» در عرفان نظری ملازم بحث از «وحدت و کثرت» آن است. نگارنده هدف از نگارش این کتاب را چنین عنوان می‌کند: «هدف نگارنده در تالیف این کتاب، آشنایی دانشجویان و علاقه‌مندان به عرفان الهی با دیدگاه ابن عربی، به خصوص آنچه در رسالة وجودیه بیان شده، است. در واقع این نوشته، بابی است برای ورود به رسالة وجودیه که همراه ترجمة آن در پایان کتاب، قرار داده شده است».