مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«تاریخ اسلام کمبریج» در دو مجلد در سال ۱۳۸۳ توسط شرکت چاپ و نشر بین الملل وابسته به مؤسسه انتشارات امیر کبیر (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی) توسط تیمور قادری ترجمه و منتشر شد. این کتاب در ردیف ده‌ ها مجلد کتابی است که دانشگاه کمبریج با استفاده از محققان انگلیسی و غیر انگلیسی برای کشورهای مختلف نوشته است. از جمله آنها تاریخ ایران کمبریج است که از آغاز تا انقلاب اسلامی در آن آمده و به فارسی هم ترجمه شده است. تاریخ اسلام کمبریج سالها پیش توسط همین ناشر و با ترجمه مرحوم احمد آرام ترجمه و منتشر شد. آن کتاب در یک مجلد بود و اکنون همان کتاب، با ترجمه دیگری و توسط همان ناشر در دو مجلد چاپ شده است. این در حالی است که در مقدمه، هیچ اشاره‌ ای به این که ترجمه نخست چه نواقصی داشته که همین ناشر مجبور به نشر دوباره آن شده، به چشم نمی خورد. احتمال می‌ رود که آن ترجمه با قدری تلخیص بوده و این ترجمه بسا کامل تر است. آنچه در این نوشته کوتاه مورد نظر ماست، مروری بر فصل دوم این کتاب است که توسط مستشرق کهنسال و معروف مونتگمری وات (استاد دانشگاه ادینبورو) نوشته شده است. این همان کسی است که دو مجلد کتاب با عناوین «محمد در مکه» و «محمد در مدینه» هم دارد که به عربی ترجمه شده است. مستشرق یاد شده آثار متعدد دیگری هم دارد که بیشتر آنها بازاری و عمومی است و برخی هم به فارسی ترجمه شده است. اين فصل از صفحه 65 آغاز شده و تا صفحه 99 ادامه يافته و ويژه زندگي تاريخ اسلام در عصر رسول الله (ص) است. آنچه که در اين فصل (و فصول ديگر) جلب توجه مي کند اين است که مؤلف هيچ نوع ارجاعي در ارائه مباحث نداده و مواد تاريخي با تحليل هاي وي بدون هيچ گونه منبع و مدرکي در اختيار گذاشته شده است. علي القاعده اين هم سبکي است که وجود دارد و البته کار ارزيابي را دشوار مي کند. در چنين سبک هايي، شايد چنين مقرر باشد که اصول تاريخي و مسلمات مبناي تحليل قرار گيرد. اين در حالي است که در بخش سيره، در اختيار بودن چنين مسلماتي کار دشواري است؛ چنان که نمونه هايي را که سخت محل ترديد است، در همين فصل ملاحظه مي کنيم که مبناي تحليل هاي نادرست قرار گرفته است.

پیامبر اکرم (ص) در طول دوران نورانی رسالت خویش با درایت سیاسی و دوراندیشی، پیمان هایی به انعقاد رسانیدند که فصل مهمی از تاریخ صدر اسلام را به خود اختصاص داده است. هجرت آن حضرت از مکه به مدینه، که به دلیل اهمیت آن سرآغاز تاریخ مسلمانان گردید در پی دو پیمان مهم و مخفیانه حضرت با یثربیان به نام «عقبه» صورت گرفته است. همچنین برقراری آرامش و امنیت میان طوایف مختلف ساکن مدینه، در پی درایت پیامبر (ص) مبنی بر به امضا رسانیدن پیمان هم زیستی میان آنان محقق گردیده است و حتی توفیق خنثی نمودن توطئه یهودیان و اخراج از مدینه و سرکوب آنان نیز در پی اتمام حجت آن حضرت با آنان و عمل نکردن به شرایطی است که در پیمان با پیامبر (ص) به امضا رسیده بود. همانگونه که فتح افتخارآمیز مکه به دست لشکر اسلام، از نتایج و ثمرات «بیعت رضوان» و «صلح حدیبیه» است. حقیر در این مقاله در حد امکان به بررسی عنصر عقلانیت در پیمان های حضرت پرداخته ام. همچنین به دلیل اهمیت شرکت پیامبر (ص) در پیمانی به نام «حلف الفضول» یا «پیمان جوانمردان» که مربوط به بیست سال پیش از بعثت است و برای دفاع از حقوق مظلومان منعقد گردیده بود و پیامبر اکرم (ص) در زمان رسالت نیز وفاداری خود به آن پیمان را اعلام نموده اند و به دلیل اهمیت و پیامی که این پیمان برای جهان اسلام می تواند داشته باشد، مقاله را با شرح این پیمان شروع نموده ام. امید که مقبول حضرت و مورد رضایت الهی باشد.