مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر،متمرکزبرتفسیرمسأله تناهی دراندیشه متقدمِ هایدگراست،به نحوی که بتوان این مسأله رادرنسبت با «افقِ استعلایی»درهستی‌شناسی ِبنیادین، به فهم درآورد. تناهی بدین معنا، به مثابه قوام بنیادینِ نحوه خاصِ وجود انسان، باید از تناهی‌ای که در تقابل با امر نامتناهی به هر موجودی تعلق می‌گیرد، متمایز گردد تا بتوان از این طریق، نسبتِ ذاتیِ تناهیِ وجود انسان را با نحوه وجود او به مثابه «فهمِ وجود» به دست آورد. پیوستگیِ ذاتی میان تناهیِ دازاین با فهم وجود، مفهوم تناهی را به مثابه «تناهیِ استعلایی»، در افقِ استعلاییِ تقدمِ فهمِ وجود بر مواجهه با موجودات قرار می‌دهد و بدین ترتیب، جایگاه تناهی تنها در نسبت با امکان ظهور موجود بما هو موجود، یعنی امکان مواجهه به نحو مطلق احراز می‌گردد. برای احراز این جایگاه، در نوشتار حاضر، امکان و ضرورتِ چیزی چون تناهیِ استعلایی نخست از دریچه مسأله مواجهه و ضوابط پدیدارشناسانه آن، به مثابه بنیاد روی‌آورندگی ملاحظه شده است؛ سپس همین بنیاد به مثابه زمانمندیِ دازاین، از حیث حرکت و امکانِ درونیِ آن، همچون ذاتِ زمانمندی تفسیر گردیده، و در نهایت، حرکت زمانمندی نیز به مثابه فهم وجود، یعنی تعالیِ دازاین از موجود به سوی وجود، با تناهیِ استعلایی اینهمان دانسته شده است. از این طریق، مسأله تناهی، با بنیانگذاریِ هستی‌شناسی، یعنی امکان و ضرورتِ هستی‌شناسیِ بنیادین به گونه‌ای پیوند می‌یابد که می‌توان در پرتوِ آن، ضابطه‌ای برای فهمِ کل مسیر فکریِ هایدگر به دست داد.

کانت را بی­ هیچ تردید باید از تأثیر­گذارترین چهره ­ها در تاریخ فلسفه غرب دانست؛ طرح انقلاب کپرنیکی و نیز ارتباط در­هم ­تنیدۀ سوژه و ابژه، تحولی شگرف را پدید آورد. نقد عقل محض از بااهمیت ­ترین آثار معرفت ­شناختی در دوره جدید است که به تعیین حدود و ثغور معرفت پرداخته­ است و توصیفی نوین و بی­بدیل از نحوۀ حصول شناخت در فاعل شناسا به ­دست می­دهد. بر­ همین اساس، غالب تفاسیر معرفت­ شناسانه هستند که تا به امروز از نگاه فلسفی کانت عرضه شده ­اند؛ اما برخلاف تفاسیر رایج، آلن بدیو، فیلسوف معاصر فرانسوی، تفسیری هستی­ شناسانه از کانت ارائه می­دهد. او که خود عرضه­ گر قسمی از هستی­ شناسی تحت عنوان هستی­شناسی تفریقی است. از نظر آلن بدیو باتوجه به نحوه­ تبیین سوژه و ابژه استعلایی، صور شهود حسی و مقولات در اندیشه کانت، می­توان وی را نیز واجد هستی­ شناسی تفریقی دانست. به همین دلیل او در دو اثر خود با نام ­های کوته نوشت­ه ایی در ­باب وجود و نوشته­ های نظری، به ویژگی­های هستی ­شناسی تفریقی در کانت اشاره می­کند. نویسندگان این مقاله چنین ادعایی دارند که ضمن معرفی ویژگی­های هستی ­شناسی تفریقی، به بررسی ادعای بدیو در خصوص وجود آن در کانت بپردازند و در نهایت، باذکر دلایلی چند، نقد­هایی را در­این خصوص مطرح سازند.

فایرابند در آثار خود، ارجاعاتی به آثار مردم­شناسان شهیر داشته است. بررسی این ارجاعات نشان از تاثیر تعیین­کننده یافته­های مردم­شناختی بر فلسفه فایرابند دارد. این تاثیر به حدی است که فایرابند، روش مردم­شناسی را به عنوان روش ایجابی مناسب برای مطالعه علم پیشنهاد می­کند. توصیه این روش به معنای پذیرش ضمنی مقومات آن مانند تکثر، نسبیت، تفاوت در ذهنیت­ها، قیاس­ناپذیری فرهنگ­ها و سنت­ها و ...است. در این مقاله ضمن بررسی ارجاعات فایرابند به مطالعات مردم­شناختی، نشان خواهیم داد که فایرابند در چه موضوعاتی متاثر از یافته­های مردم­شناسی بوده است و چگونه این یافته­ها را در فلسفه علم بازسازی نموده است. تلاش خواهیم کرد تا تاثیر مردم­شناسی بر هستی­شناسی، معرفت­شناسی و روش­شناسی فایرابند را با تکیه بر مفاهیم واقعیت، ذهنیت، زبان، مشاهده مشارکتی و ...نشان دهیم.

در کتاب حاضر سه انديشه مادهياماکا، يوگاچارا و ادوايتاودآنتا پيرامون مقوله وجود، حقيقت، خود، ادراک دوگانه و غيردوگانه آدمي مورد بررسي قرار مي‌گيرد که اين مهم با گذري بر انديشه پيشين آن‌ها، يعني اوپانيشادي و بودايي رقم مي‌خورد. اين سه مکتب فلسفي در پي آن هستند که از يک سو مقوله وجود انسان، جهان و حقيقي بودن آن‌ها را بررسي کنند و از سوي ديگر عامل ادراک اين مهم، يعني ذهن را نيز مورد واکاوي قرار دهند.

مباحث این کتاب عمدتا بر پایه تعالیم اسلامی است که در آن، ابتدا موضوع "مشترکات تکوینی زن و مرد" مطرح می‌شود و در پی آن، این مباحث تشریح می‌گردد. اشتراک زن و مرد در برخورداری از گوهر انسانی، اشتراک زن و مرد در هدف غایی آفرینش، همگونی کمال زن و مرد، مبحث دوم کتاب شرح و بررسی "تفاوت‌های زن و مرد" است که این مباحث را شامل می‌شود: تفاوت زن و مرد در ادراک، تفاوت زن و مرد در عواطف و انفعالات، تفاوت زن و مرد در میل و گرایش، و بررسی اجمالی چند نکته درباره تفاوت‌های زنان و مردان.

در کتاب حاضر با بهره بردن از ده‌ها قاعده فلسفي و عرفاني براي هستي‌شناسي ابعاد مختلف حيات‌هاي اجتماعي، تلاش شده تا به نحو عيني و برهاني نشان داده شود. مشابه نسبتي که ميان حق‌تعالي و عالم و يا ميان نفس و بدن برقرار است، در حوزه مسائل اجتماعي، ميان موجودات حقيقي و موجودات اعتباري نيز برقرار است و با اتخاذ اين رويکرد مبنايي در حوزه مسائل اجتماعي، سد محکم ميان موجودات اعتباري و حقيقي را شکسته و اجازه دهيم تا درياي معارف فلسفي و عرفاني به روي دشت معارف علوم انساني و از جمله علوم اجتماعي جاري شود.

جهان نیوتن شامل اتم‌هاست که با حرکت در فضای خالی پدیده‌های طبیعی را ایجاد می‌کنند. نیرو عنصر مهم دیگری در جهان نیوتن است. نیوتن منکر این است که گرانش یکی از ویژگی‌های ذاتی ماده است. این مسئله پایبندی نیوتن به برداشت سنتی جوهر را نشان می‌دهد. به ‌علاوه این مسئله دلیلی برای اعتقاد به حضور همه‌جایی خدا فراهم می‌کند. مؤلفۀ مهم دیگر هستی‌شناسی نیوتن فضا و زمان است. نیوتن به فضا و زمان مطلق اعتقاد داشت. به علاوه معتقد بود خداست که با حضور همه‌جایی‌اش فضا و زمان را حفظ می‌کند. هر موجودی و از ‌جمله خداوند، فقط در زمان و مکان وجود دارد و از آنجایی که فضا و زمان چارچوب کنش خداوند است، تأمل در طبیعت راهی برای شناخت خدا نیز هست. نیوتن معتقد بود که فلسفۀ طبیعی او در مقابل فلسفه‌های ماتریالیستی است و حضور طراحی هوشمند و کنش مدام او در جهان را نشان می‌دهد. این مقاله قصد دارد با بررسی آرای نیوتن در باب جهان مادی، فضا و زمان و خداوند، تصویر جامعی از هستی‌شناسی نیوتن ارائه کند.

مقاله با الهام از تلقی «پسامدرن» هیدگر در خصوص زمان‌مندی اکستاتیک انسان (افعال انسان همواره محفوف به مؤلفه‌هایی از سنخ زمان است که مجال فراروی او را فراهم می‌آورند) شأن تاریخی وجود او را تبیین می‌کند. هیدگر مرگ اندیشی را موجب رهایی انسان از بی‌خودی فرد منتشر و اصالت عزم وی می‌‌داند. چنین شرایطی به تنهایی متعلق عزم دازاین را با عرضه‌‌ی گزیده‌ای از امکانات به‌دست نمی‌دهد. برآوردن چنین مقصودی مستلزم رجوع آدمی به گذشته‌ی تاریخی خود است که در آن شمار قابل ملاحظه‌ای از امکان‌‌ها عرضه می‌شوند. اندیشه‌های فلسفی و چهره‌های شاخص آن نیز به میراث فرهنگی دازاین تعلق دارند. آدمی در رجوع به میراث گذشته، قهرمانان خود را تکرار می‌کند. «ایرانی» نیز می‌تواند به امکانات دازاین ایرانی در گذشته‌ی حکمی و فلسفی‌اش بنگرد. در نگاه اصیل به تاریخ، آن‌چه را دازاین به انجام رسانده یا نرسانده، (Wirklichkeit) مد نظر نیست بلکه امکانات (Möglichkeiten) منتخب دازاین، آن‌چه را که می‌توانست برگزیند و نکرد و سرانجام آن دسته از امکاناتی را که هنوز برجاست، پیش چشم می‌آوریم. بزرگان اندیشه‌ی میراث حکمی ما؛ ابن‌سینا، سهرودی، ‌ملاصدرا، زکریای رازی، ابوریحان بیرونی، ابن رشد و نظایر آن‌ها بر حسب مقتضیات وجودی در زمانه و تاریخی ظاهر شده‌اند که اینگ گذشته‌ی ما را ساخته است. با درک زمان و روزگار آنان می‌توانیم به خوبی تفاوت بین روزگارِ سنت خودمان را با شرایطِ مدرن و پسا‌مدرن درک کنیم. توجه و فهمی که با رجوع به امکاناتِ مکمون در آن شاید بتوان راهی به رهایی از مابعدالطبیعه‌ی غربی و وجوه مختلف آن که هیدگر با عنوان محتاطانه‌ی متفکری پسامدرن در شمار منادیان آن قرار دارد، باز کرد.