مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نظم موجود جهانی، ریشه ‌در تحولات مهم‌ترین پیشران آن؛ علم و فناوری دارد که با غایت تبدیل انسان به «خدا _ انسان»، پویایی مدنظر خود را سامان‌دهی می‌کند و انسان آرمانی غربی را به ‌واقعیت می‌رساند. نظام تعلیم ‌و تربیت فعلی حاکم، با تربیت انسان سلطه‌پذیر، شأن عبودیت انسان را به خودبسندگی وهمی فرو می‌کاهد که سرانجام آن، ناکجاآبادی ازهم‌گسیخته و سرسام‌آور است. انسان آرمانی ازمنظر دین مبین اسلام، حاصل نظام تزکیه، تعلیم ‌و تربیت متناسب، «انسان حکیم» در تراز مهدویت است و در آخرین خطبۀ ماندگار نهج‌البلاغۀ شریف از امام علی؟ع؟ با تبیین امام زمان؟عج؟، ظهور بنیادین یافته‌ است. در تحقق انسان و گروه‌های انسانی حکیم از نگاه تحلیل کلان، مؤلفه‌های سه‌گانۀ«فرد _ جمع، ظاهر _ باطن و نظر _ عمل» با تأکید بر یکپارچگی«نظر _ عمل» و راهبری متناسب به اتحاد و قوام می‌رسد. از منظر ترکیبی، منطق ربوبیت به‌عنوان منطق وصل، در برابر منطق فصل نظام سلطۀ جهانی، خود را در شبکۀ کانون‌ها متجلی می‌کند. این منطق جدید، با مراتب نفس، مراتب خلیفگی، مراتب اراده و مراتب ربوبیت، به‌سوی بساطت میل می‌کند و عبودیت حق را برای انسان به کمال می‌رساند. منظومگی ربوبیت تبیین‌شده، با یکپارچگی خانه، مدرسه، مسجد(مراکز حکمت‌بنیان) و دانشگاه(شبکۀ مراکز حکمت‌بنیان) معین می‌شود که در کانون آن، دانشگاه حکمت‌بنیان قرار دارد که غایت آن، منظومۀ حکمت‌بنیاد و انسان تراز مهدویت در نظم نوین جهانی است. در این مقاله با رویکردی بنیادین و روشی تحلیلی _ اجتهادی، نظام تعلیم ‌و تربیت حکمت‌بنیاد را در مسیر تربیت انسان تراز مهدویت در هندسۀ نظم نوین جهانی معرفی می‌کند.

یکی از مباحث مهم در تاریخ کلام و فلسفه اسلامی نقش عقل در هدایت انسان است. نقش عقل در هدایت انسان از مسائل پیچیده ای است که تا به امروز ذهن بشر را به خود مشغول ساخته است. این جستار کنکاشی است تطبیقی پیرامون رویکرد ملاصدرا به نقش عقل در هدایت و میزان تاثیرپذیری وی از آموزه های قرآنی. در این تحقیق پس از معرفی «عقل» و «هدایت» و بررسی انواع آن، به واکاوی این دو، از منظر قرآن و ملاصدرا پرداخته شده است. سپس با بررسی آثار ملاصدرا، نظر این فیلسوف در مورد مفاهیم مذکور مورد مداقّه قرار گرفته است. علاوه بر این برای تکمیل و تعمیق بحث، از طرفی دو عامل اصلی موثر در «هدایت»، یعنی «ایمان» و «عمل صالح» و از سوی دیگر مفهوم «سعادت» که جزو مفاهیم اصلی و نزدیک به هدایت است در این تحقیق مطمع نظر قرار گرفته و نسبت آن‌ها با عقل در قرآن و آثار ملاصدرا مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به بررسی آیات قرآن این یافته حاصل شد که عقل صرف نمی تواند هدایت حقیقی بشر را به عهده بگیرد و بعثت انبیا و وجود وحی امری ضروری است. با بررسی آثار ملاصدرا نیز مشخص شد که وی منظری مشابه آیات قرآن به نقش عقل در هدایت انسان دارد. در موضوع سعادت رویکرد قرآن کریم، توجه فراوان به همراهی ایمان و عمل صالح در نیل به سعادت است. اما از دیدگاه صدرالدین شیرازی بزرگ ترین وسیله دستیابی به فوز و سعادت اخروی علم و معرفت است، او محصول عقل نظری را کمال به حساب می آورد. در واقع می توان بیان کرد که ملاصدرا از آموزه های قرآنی در زمینه نقش عقل عملی در سعادت و رستگاری انسان تاثیر کمی پذیرفته است.

اسلام علم را مقدس و در جهت رشد، تعالی و سعادت بشر به خدمت می‌گیرد و جهت‌گیری الهی را در آن شرط و مطلق دانستن را علم نمی‌شمارد. آن را نوری می‌داند که خدا در قلب بندگانش قرار می‌دهد. عقل، قلب و علم، عناصر لاینفک در فرایند تربیت مطلوب قرآنی و اسلامی هستند چراکه تلفیق آن‌ها روش کاربردی تربیتی است که می‌تواند به حفظ تعادل بین همه ابعاد بینجامد. راه دســتیابی به هدف مطلوبمان از بدنه نظام آموزش‌وپرورش عبور می‌کند. هدف و غایت نظام آموزش‌وپرورش، دریافت میزانی از علم الهی اســت که بتواند سعادت بشــری را تأمین کند تا به قرب الهی و کمال برسد. این تحقیق به بررسی ارتباط عقل و قلب با یکدیگر و تأثیرات این ارتباط تعاملی بر علم و آموزش می‌پردازد. از تعامل صحیح عقل و قلب، آموزش صحیح و مطلوب، ظهور می‌یابد و از تعامل نادرست این دو، آموزش‌های نامطلوب ظهور می‌یابد. این مسئله درآیات و روایات موردتوجه قرارگرفته است. در اهمیت موضوع همین بس که حیات واقعی انسان و رسیدن به قرب الهی و کمال در اتحاد عقل، قلب و آموزش صحیح و مطلوب الهی نهفته است. یکی از سوالات مهم آن است که «عقل» و «قلب» در جهان‌بینی قرآنی، چه معنایی دارد؟حوزه معنایی عقل و قلب، در قرآن، شامل چه مؤلفه‌هایی است و چه رابطه‌ای بین عقل و قلب وجود دارد؟ اگر قلب از راه تزکیه و تهذیب نورانیت پیدا کند، عقل را هم به نور خویش منور می‌کند، و به تفکرات و تأملات مفید روی می‌آورد، و در غیر این صورت، به شیطنت و مکر و حیلت می‌پردازد .برخوردارى انسان از موهبت عقل و معرفت قلبی، انسان را از حالت تحیّر خارج می‌کند، عالی‏ترین صورت تلفیق و ترکیب روش‏های عقلانی و قلبی را در قرآن کریم مشاهده می‌کنیم که احتمالاً در انتها، به مرحله "لب" می‌رسد یعنی جایی که عقل و قلب متحد شده و عقل هر آنچه را که دریافت کرده، به قلب واگذار می‌کند. در قرآن از دو مرکز ادراکی سخن رفته است. یکی عقل و دیگری قلب. عقل مرکز تفکر، شناخت، استدلال و منطق است و قلب مرکز عواطف و احساسات و کشش‌های روحی و روانی آدمی هست به همین دلیل قرآن با دو زبان عقل (استدلال) و قلب (احساس) با ما سخن می‌گوید و ما به دنبال تأثیر این اتحاد بر آموزش هستیم. ازاین‌رو واکاوی این مسئله در قرآن ضروری و مهم است. اهداف این تحقیق در بُعد نظری، شناخت رابطه عقل و قلب از منظر آیات و روایات و در بُعد عملی، تحقق این رابطه تعاملی و شکل‌گیری آموزش مطلوب درصحنه‌ی عمل است. این تحقیق ازنظر هدف، کاربردی و ازلحاظ اجرا و روش، توصیفی، تحلیلی است و روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانهای است. دادههای اصلی آیات قرآن و تفاسیر معتبر و احادیث ائمه اطهار در ذیل آیات مرتبط با محوریت عقل، قلب و آموزش که با روش فیش‌برداری و استفاده از نرم‌افزارها، کتب، پایان‌نامه و مقالات مرتبط انجام‌گرفته و طبقه‌بندی خواهد شد. یافته‌های این تحقیق، حاکی از تأثیر و تأثرات اتحاد قلب و عقل بر آموزش هست. در ارتباط و اتحاد مثبت عقل و قلب با آموزش صحیح انسان رشد و تعالی می‌یابد و در انحراف و ارتباط سلبی عقل و قلب باهم، انسان مسیر سقوط را می‌پیماید.

تربیت جنسی یکی از مباحث اساسی و مورد تأکید دین مبین اسلام است که برای آینده جامعه اسلامی برنامه‎ریزی می‎کند، خصوصاَ این عنوان یکی از مهم‎ترین مسائل در خانواده و عرصه فرزندپروری به حساب می‌آید، اهتمام به این موضوع و آموزش و به کارگیری شیوه‎های تربیتی صحیح از منظر قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) در این خصوص، می‎تواند به حفظ عفت و استحکام خانواده‎ها کمک فراوانی نموده و مانع بروز برخی از ناهنجاری‎های اخلاقی در دوران نوجوانی و بلوغ فرزندان گردد. این مقاله با هدف تبیین مسائل جنسی فرزندان با تکیه بر آیات و روایات اهل‌بیت(ع) و براساس روش تحلیل محتوا، به بررسی برخی از احکام فقهی در تربیت جنسی فرزند پرداخته و روش‎های تربیت صحیح را مورد بررسی قرار داده است. جمع‌آوری مطالب در این پژوهش به روش کتابخانه‎ای صورت گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش، نشان می‌دهد که تربیت جنسی فرزندان و قرار دادن غریزه‎ جنسی در مسیر صحیح کنترل و ارضاء، بر والدین ضرورت دارد.

ارتباط عمیقی بین تعلیم و تربیت و معنای زندگی وجود دارد. غایت تربیت، آمادگی برای زندگی است و معنای زندگی پیش فرض اصلی یک زندگی پویا و زنده است؛ لذا معنای زندگی باید در مرکز اهداف تعلیم و تربیت قرار گیرد و چشم اندازی برای ارزیابی فعالیت های تربیتی باشد. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و نقد مؤلفه های زندگی معنادار در اسناد تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است. به منظور دستیابی به این هدف، از روش تحلیل محتوا با رویکرد کیفی بهره گرفته شد. برای گردآوری داده ها و شناسایی مؤلفه ها نیز مبانی نظری سند تحول و سند بنیادین بررسی گردید و مؤلفه ها شناسایی و استخراج شدند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در اسناد تحول، معناداری زندگی در پرتو حیات طیبه تحقق می پذیرد و مؤلفه هایی همچون آخرت باوری، فطرت مداری، اخلاق، ایمان و عمل صالح، و آزادی نقشی معنابخش دارند. یافته ها نشان داد که در سند مسیر کلی و غایت نهایی انسان به خوبی ترسیم شده؛ اما لازم است با در نظر گرفتن همان اصول کلی، به ترسیم اهدافی در جهت تسهیل و کمک به کشف معنای شخصی نیز پرداخته شود و این امر با تأکید بیشتر و سازمان یافته تری بر خودشناسی محقق می گردد.