مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

خودسازی پیراستن نفس از رذایل نفسانی، و آراستن آن به فضایل انسانی است و مبانی که قانونمندی‌های شناخته‌شده در رابطه با هستی و انسان را در بر می‌گیرند، اساس آن را تشکیل می‌دهند. اصول و روش‌ها که ناظر بر دستورالعمل‌های کلی و جزئی هستند، راهنمای عملی انسان در این مسیر می‌باشند. خودسازی در فرهنگ قرآن تنها راه رستگاری انسان است، از این‌رو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از سوی دیگر درروایت معصومان(ع)، نفس بزرگترین دشمن انسان معرفی شده است، چون همنشین و فریب‌خورده بزرگترین دشمن قسم‌خورده انسان است، و مبارزه و ایستادگی در برابر آن، در کلام پیامبر اکرم(ص)، جهاد اکبر تعبیر شده است. بنابراین، آدمی مکلف است که با تربیت نفس، و شکوفایی استعدادهای آن، خود را به قرب الهی نزدیک سازد. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی برآن است تا مبانی، اصول و روش‌های خودسازی را با تکیه بر دیدگاه استاد مطهری(ره) تبیین نماید. آنچه در فرآیند این تحقیق به دست آمده، این است که انسان موجودی است که دست آفرینش ویژگی‌هایی را در ساختار وجودی او قرار داده است، از جمله اینکه مرکب از جسم و روح است و بعد روحانی او اصالت دارد و خدای متعال عزت و کرامت نفس بر او بخشیده است تا در تربیت خویش، بر مدار کرامت خود حرکت نماید. هدفمند آفریده شده و در حرکت خویش، رسیدن به کمال انسانی را می‌جوید. برخورداری از عقل و تفکر و اختیار از دیگر امتیازات اوست، ولی او برای رشد و تعالی خود، علاوه بر اینها به راهنمایی‌های مکتب وحی نیز نیازمند است. رشد همه استعدادهای وجودی بر اساس ویژگی‌های فطری، برقراری اعتدال در نفس، رفق و مدارا با خود در جهت امتثال از دستورات اسلامی و تلاش بی‌وقفه، از اصولی است که آدمی باید در این مسیر، بر آنها پایبند باشد. توبه در آغاز تربیت نفس، محاسبه نفس با هدف استمرار بر عمل نیک و پیشگیری از آسیب‌هایی چون ریا و. . . تزکیه عقل از تقلیدهای کورکورانه، غضب و. . . جهت رشد و پرورش عقل مطلوب، عبرت‌آموزی از وقایع به منظور پرهیز از غفلت و استعانت از دعا در ایجاد تواضع درونی در برابر خدای متعال، از روش‌هایی هستند که آدمی در تربیت نفس از آنها بهره می‌گیرد.

کتاب " النیات و الخواطر" کتابی است بقلم ابراهیم حسین بغدادی که درس های و محاضرات محقق گرامی محمد السند را به قلم خودش گردآوری و تنظیم کرده است که در آن مباحث مختلف اخلاقی اعم از امر به معروف و نهی از منکر ، تولی ، تبری و... مطرح می شود.

نسبت اخلاق با هویات اجتماعی را می‌توان از طریق ریشه‌های پیدایش «اخلاق حرفه‌ای» در علوم اجتماعی جست‌وجو کرد. این مقاله در تحلیلی علمی، بر نخستین آثاری متمرکز است که با دغدغۀ تعیین هویت اخلاق حرفه‌ای، این بحث را در ضمن یک نظریۀ اجتماعی کلان مشاهده کرده‌اند. دو دسته از مباحث را باید تفکیک کرد: اول، مباحث ناظر به «خُلقیات حرفه» (اخلاق اهل یک حرفه) و اموری که به عنوان قانون میان ایشان از آن خلقیات انتزاع می‌شوند؛ و دوم، مباحث «اخلاق و حرفه‌ها» به عنوان مباحث اخلاقی عام انسانی تعین‌یافته در حوزۀ‌ حرفه‌ها. این دو دسته را باید به‌مثابۀ دو گونه هنجار در حوزۀ نهادهای اجتماعی تفکیک کرد. از مباحث دستۀ اول نیز عموماً با عنوان اخلاق حرفه‌ای و اخلاق رسانه یاد می‌شود؛ اما این امور، هنجارهایی برآمده از گروه‌های اجتماعی‌اند. دستۀ‌ دوم بر اهمیت ورود ارزش‌های‌ اخلاقی مشترک میان همۀ انسان‌ها در تمامی حرفه‌ها تأکید دارند. نخستین کارکردهای این تبیین را می‌توان در آثار جامعه‌شناسانی همانند امیل دورکیم ردگیری کرد. او مفهوم اخلاق حرفه‌ای را از نظریۀ «همبستگی مکانیکی و همبستگی ارگانیکی» استنتاج می‌کند. اخلاق در این نظریه، برآمده از هویت اجتماع است. اما در نظریه‌های حکیمان مسلمان، مبنای اخلاق بر عقل عملی نهاده شده است. عقل عملی که با قانون حسن و قبح عقلی، احکام جهان‌شمول اخلاقی را به عهده می‌گیرد، حیثیت دیگری دارد که می‌توان آن را «عقل تدبیری» نامید. این بخش از عقل، به خوبی می‌تواند عهده‌دار تبیین اخلاق اهالی حِرَف، صنوف و صنایع باشد.

عين الحيات [الحياة] اثر عالم نامدار اواخر دوران صفوى محمدباقر مجلسى (1037-1110ق)، كتابى فارسى در اخلاق و عرفان اسلامى شيعى است. اين كتاب ترجمه و شرح سفارش‌ها و توصيه‌هاى اخلاقى پيامبر اكرم(ص) به ابوذر غِفارى صحابى معروف آن‌حضرت است؛ كه شامل مباحث ارزشمند اخلاقى و اعتقادى است كه از سرچشمه خاندان وحى و رسالت سيراب گرديده است.

المؤمن تالیف حسین بن سعید اهوازی می‌باشد. نام دیگر کتاب بنا به فرمایش شیخ آقا بزرگ، «ابتلاء المؤمن» یا «ما یبتلی به المؤمن» است. مولف، یکی از شخصیت‌های بزرگ شیعه در قرن سوم هجری و یکی از یاران امام رضا و امام جواد و امام هادی علیهم‌السّلام می‌باشد. موضوع این کتاب صفات و خصوصیات انسان مؤمن است. ائمه علیهم‌السّلام عموما تحت نظر حکومت‌های ستمگر به سر می‌بردند و روات شیعه نقش بسیار مهمی را در رساندن سخنان و دستورات ائمه به مردم عهده دار بودند. مؤلف این کتاب، حسین بن سعید اهوازی نیز یکی از شخصیتهای مشهور و یکی از یاران نزدیک سه امام معصوم بود که نقش مهمی را با تالیفات خود در این راه به انجام رساند. او با کتب خویش مردم و علمای دوران خود و آیندگان را از برکت سخنان گهربار ائمه معصومین علیهم‌السّلام و آب گوارای چشمه زلال معارف محمد و آل محمد صلوات الله علیهم بهره مند ساخت. این کتاب یکی از ۳۰ کتابی است که حسین بن سعید به رشته تحریر در آورده است. کتاب‌های حسین بن سعید به حدی از درجه اعتبار و شهرت بوده‌اند که علمای رجال کتابهای دیگر روات شیعه را به این کتابها تشبیه می‌کردند. کتاب المؤمن یکی از اصول معتبر روایی و یکی از اصول اولیه شیعه به شمار می‌آید و از زمان نگارش پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار داشته است. بسیاری از مجموعه‌های بزرگ روایی شیعه از این کتاب روایت نقل کرده و این کتاب را یکی از مصادر معتبر خود قرار داده، به آن استناد جسته‌اند؛ از جمله: «الکافی» و «من لا یحضره الفقیه» و «المحاسن» و «بحار الانوار». کتاب حاضر شامل ۲۰۱ حدیث می‌باشد که در ضمن ۸ باب مطرح گردیده است. از جمله موضوعات بحث شده در این کتاب می‌توان به: ۱- سختی‌هایی که در این دنیا برای انسان مؤمن بوجود می‌آید ۲- کرامات و پاداش مؤمنین ۳- برادری مؤمنان با هم ۴- حق مؤمن بر برادر خود ۵- پاداش یاری برادر مؤمن ۶- دیدار و عیادت مؤمن ۷- پاداش خدمت به برادر مؤمن ۸- رعایت احترام برادر مؤمن و... اشاره نمود.