جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علاوه بر این که این تحقیق می تواند مقدمه ای بر تحقیقات مفصل تر آینده در باب برهان وجودی به طور عام و برهان وجودی گودل به طور خاص باشد، از آن جا که در سنت فلسفه ی اسلامی نیز قرائت هایی از برهان وجودی توسط ابن سینا، سهروردی، صدرا و طباطبایی ارائه شده است، نتایج این تحقیق در مطالعه در باب این براهین کاربرد مستقیم خواهد داشت.در زبان فارسی نه تنها تحلیل و شرحی از برهان وجودی گودل وجود ندارد، حتی تا آن‌جا که نگارنده اطلاع دارد.معرفی ای هم از آن صورت نگرفته است .لذا با توجه به کاربردهای ذکر شده، می‌صتوان ادعا کرد معرفی و شرح و تحلیل این برهان به زبان فارسی، به صورت مستقل و با تاکید بر پیش فرض‌ها و قرائت های مختلف آن، و بیان شباهت هاو تمایزهای قرائت های مختلف ضروری است.

اسلام به عنوان یگانه دین حقه الهی در این عصر، برای هدایت بشر و سعادت ابدی او احکام کاملی برای تمام شئون زندگی بشر دارد، و انقلاب اسلامی از ابتدای پیدایش تا امروز در مسیر رشد و تعالی خویش به سمت هدف بزرگ ایجاد تمدن اسلامی، با این باور شکل گرفت که اسلام، بدون التقاط با تفکرات مادی شرق و غرب، به تنهایی پاسخگوی تمام نیازهای زندگی بشری خواهد بود. بی شک یکی از مهم ترین این نیاز ها حل مسئله معیشت و اقتصاد اسلامی است و یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصادی اسلام مسئله ربا و ربا زدایی از جامعه اسلامی می باشد.در این راستا یکی از چالشی ترین ماموریت های انقلاب اسلامی ربا زدایی از نهادهای لیبرالی مانند بانک بود. برای نیل به این هدف متفکرین برجسته اسلامی از جمله شهید بزرگوار آیت الله سید محمد باقر صدر بر این باور بودند که می توان با حفظ این نهادها و بهره مندی از منافع آنان، آنها را به کمک عقود اسلامی ربا زدایی کرد.این پژوهش با روش کتابخانه ای و رویکرد مطالعات تطبیقی ضمن بازشناسی مفهوم ربا در نظرگاه قرآنی شهید صدر و علامه جوادی آملی به این نتیجه رسید که ربا زدایی از نهادهای ربا محور لیبرالی از جمله بانک، به دلیل نارسایی های نظری نشدنی است. بنابراین، انقلاب اسلامی برای ایجاد تمدن اسلامی ناگزیر از نهادسازی اسلامی و جایگزینی نهادهای اسلامی با نهادهای لیبرالیسم است.

استقراء، حرکت از جزئیات به سمت فرضیه‌های کلی است. استقراء از دیرباز و از همان آغاز فلسفه در یونان، به عنوان یک روش مورد استفاده قرار می‌گرفت و تا به امروز هم‌چنان در میان فیلسوفان غربی، به عنوان یکی از مسائل مهم فلسفة علم مطرح است. اما استقراء هیچ‌گاه به صورت جدی، آن‌چنان که دغدغة فیلسوفان غربی بوده، مسالة فیلسوفان مسلمان نبوده است. شاید به این دلیل که مسالة استقراء را به وسیلة حکیمان پیشین به خصوص ارسطو، حل شده در نظر گرفته‌اند و یا از آن‌جا که استقراء یک نوع روش برای استدلال است، به سبب روش بودنش آن را چندان مهم و قابل اعتنا نیافته‌اند و به خاطر نتیجة ضروری که قیاس به عنوان رقیب استقرار در پی دارد، قیاس را ترجیح داده‌اند. نخستین دانشمند مسلمانی که به نحو مبسوط به معضل استقرار پرداخته، آیت‌ا... شهید سید محمد باقر صدر است. کتاب حاضر که در اصل پایان‌نامة کارشناسی ارشد نگارنده بوده، طی سه فصل این عناوین را شامل می‌شود: کلیات؛ مبانی منطقی استقراء و جایگاه استقراء در آراء کلامی شهید صدر.

نظریه «حکومت اسلامی» یا گفتمان تفکیک‌‌ناپذیری دین از سیاست از گفتمان‌های مشهوری است که توسط برخی از فقهای شیعه در تاریخ تشیع به­عنوان راه نجات جوامع شیعی از بحران‌های گوناگون ارائه شده است. در این گفتمان، اسلام به­مثابه یک ایدئولوژی جامع در نظر گرفته شده که دنیا و آخرت انسان را در برگرفته است و برای همه حوزه‌های زندگی دستورها و احکام روشنی دارد. در این چارچوب، پژوهش حاضر در پی آن است که چرایی ارائه طرح حکومت اسلامی را از منظر دو تن از فقهای شیعه معاصر، یعنی امام خمینی و آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر واکاوی کند. این پژوهش می‌کوشد ضمن بررسی شرایط تاریخی، سیاسی، اجتماعی و مذهبی حاکم بر دو کشور ایران و عراق، به بررسی عوامل مؤثر بر طرح این نظریه بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شرایط سیاسی حاکم بر دو کشور از جمله استبداد داخلی و استعمار خارجی، نفوذ اندیشه‌های انحرافی و همچنین موقعیت جغرافیایی و بافت جمعیتی دو کشور به‌مثابه عوامل تأثیرگذار، در ارائه طرح تأسیس حکومت اسلامی مؤثر واقع شده است. این پژوهش با رویکرد «توصیفی - تحلیلی» و با روش «تاریخی» به گردآوری داده­ها بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی پرداخته است.

ضرورت بازگشت گزاره‌های مستنتج به گزاره‌های پایه و تشخیص آنها در دو حوزة عقل نظری و عملی از گذشتة دور کانون بررسی قرار دارد. در این میان شهیدسیدمحمدباقر صدر (1313-1359) به ارزیابی زوایای گوناگون عقل عملی پرداخته و نوآوری‌های فراوانی در این حوزه ارائه نموده که بازشناسی پایة گزاره‌های عقل عملی یکی از آنهاست که جستار حاضر با روش توصیفی تحلیلی بدان می‌پردازد. از رهگذر این جستار مشخص می‌شود که به باور شهیدصدر بازگشت گزاره‌های عقل عملی به «حسن عدل» و «قبح ظلم» صحیح نیست و اینها خود تحلیلی‌اند و به مسئلة حق و مولویت مولا باز می‌گردند. شهیدصدر با تکیه بر واقعی‌انگاری گزاره‌های عقل عملی، پایة آنها را «حق الطاعه» می‌داند. این نظریه از سلسله نارسایی‌هایی رنج می‌برد که شاخص‌ترین آنها ادعای «جریان‌ناپذیری قواعد باب تزاحم در حسن و قبح» و «نقد تفسیر حسن و قبح به استحقاق مدح و ذم و تفسیرش به ضرورت اخلاقی» است، چنانکه از دیگرسو، تحلیلی‌انگاری حسن عدل و قبح ظلم از خلط میان شرط صدق موضوع با نحوة حمل محمول بر موضوع سرچشمه گرفته و پایه‌انگاری مولویت مولا برای گزاره‌های عقل عملی نیز از سلسله ناسازگاری‌های درونی و مخالفت با وجدان رنج می‌برد.

یکی از مسائل بسیار مهم که در علم اصول فقه مطرح شده وکاربرد فراوانی در استنباط احکام دارد و مورد استناد فقهاء در علم فقه قرار گرفته است، بحث سیره است که البته سیره دارای اقسامی است که یک قسم آن سیره متشرعه است، سیره متشرعه در کتب فقهاء عمدتا به صورت پراکنده ذکر شده است. یکی از فقهایی که این مبحث را به صورت مستقل مطرح کرده است، شهید صدر (ره) است . در این مقاله نظر ایشان با نظر مرحوم حکیم (ره)در مورد سیره متشرعه مورد بررسی قرار گرفته است ، البته مرحوم حکیم در پیرامون بحث اثبات سنت یکی از راههای اثبات ان را بوسیله سیره متشرعه مطرح نموده است . هدف از این پژوهش بررسی سیره متشرعه از منظر شهید صدر (ره) و مرحوم حکیم(ره) است که به روش توصیفی-تحلیلی و در محدوده فقه و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است. نتایج این نوشتار عبارت است از اینکه شهید صدر تقسیم بندی جدیدی برای سیره مطرح کرده است وتفاوت بین سیره متشرعه وسیره عقلا قائل شده است ، در حالی که مرحوم حکیم بین سیره متشرعه وعقلا فرق چندانی قائل نیست وفقط دائره سیره متشرعه را ضیق تر از سیره عقلا می داند . اما آنچه که بین آنها در اثبات حجیت سیره متشرعه مورد توافق است ، دو رکن می باشد : رکن اول ، عبارت است از هم عصری با معصوم( علیه السلام) ورکن دوم ، موقف متناسب با اثبات امضای شارع می باشد . نتیجه این که با شناخت ملاک حجیت سیره می توان سیره های مستحدثه را بررسی کرده وحکم قطعی درباره ان صادر کرد . تفاوت سیره با سنت وسیره با اجماع هم از نظر شهید صدر مورد بررسی قرار گرفته است .

در نظام اندیشه شهید صدر، قرآن حکیم منبعی برای کشف واقعیات جهان انسانی و نظریه‌پردازی در عرصه مسائل زندگی انسانی است. مسئله اصلی این مقاله کشف و تبیین جایگاه و هویت تفسیر موضوعی در دستگاه اجتهادی ـ علمی این اندیشمند است. هدف از این تبیین بهره‌گیری از ظرفیت آثار شهید صدر در بعد روش‌شناسی نظریه‌پردازی قرآنی و کشف یکی از عناصر روشی مرجعیت علمی قرآن در تحقق علوم انسانی بومی / دینی است. مسائل فرعی این پژوهش از دو دسته مباحث عام علوم انسانی دینی و مباحث مرتبط با دیدگاه وی در تبیین هویت تفسیر موضوعی تشکیل شده است. بنابراین، روش مناسب تحقیق در مباحث دسته نخست، بهره‌گیری از «راهبرد اکتشافی» و «تحلیل عقلی» آثار شهید صدر است. اما در بعد دوم، همان‌گونه که خود به اجتهادی بودن تفسیر موضوعی اشاره دارد، ملاک سنجش و خوانش دیدگاه‏های وی، همان روش «اجتهادی» است. حاصل تحقیق نشان‌دهنده آن است که تفسیر موضوعی پیشنهادی ایشان درواقع همان روش «نظریه‌پردازی قرآنی» بوده، زمینه‌ساز رجوع روشمند به قرآن، به‌مثابه‌ مرجع دانشی است. تبیین عناصر روش‌شناختی این روش (تکیه داشتن به رویکرد علمی، مسئله‌محوری، اجتهادی بودن، واقع‌نگری، نظریه‌پردازانه بودن) ثابت‌کننده این مدعاست.

برهان نظم، با تقریرهای متفاوت و از مناظر مختلف، مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. متفکران اسلامی درباره‏ ارزش این برهان بر اثبات وجود خداوند اختلاف نظر دارند. برخی فلاسفه بر این باورند که استدلال‏های مبتنی بر نظم ارزش برهانی ندارند و از استحکام کافی برای اثبات و شناخت خداوند برخوردار نیستند. در مقابل، گروهی از متکلمان از این برهان دفاع و بر امتیازهای ویژه‏ آن تأکید کرده‏اند. این پژوهش، با روش توصیفی‌ـ ‌تحلیلی و انتقادی بر آن است که میزان دلیلیت برهان نظم به منزله عمومی‏ترین راه خداشناسی را از دیدگاه دو اندیشمند معاصر، آیت‌الله مرتضی مطهری و آیت‌الله سید محمدباقر صدر، ارزیابی کند تا بدین وسیله امکان اثبات و شناخت خداوند با تقریرهایی از برهان نظم، که بیشترین میزان اتقان را دارند، فراهم شود. نتیجه آنکه، تقریر شهید صدر از برهان نظم مبتنی بر نظریه‏ «منطق ذاتی» است که وی در معرفت‌شناسی اتخاذ کرده‏ است و با توجه ‌به اشکال‌هایی که تقریرهای دیگر برهان نظم، از جمله تقریر مبتنی بر «منطق عقلی»، با آن مواجه‌اند به نظر می‏رسد راهی که شهید صدر پیشنهاد داده بهترین راهی است که برای اعتبار بخشیدن به برهان نظم به منزله یک برهان دقیق فلسفی وجود دارد.