جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه­ ی مولینیزم (Molinism) بیش از هر چیز درصدد جمع میان آموزه­ی مشیت الاهی و وفاداری به اراده­ ی آزاد فرد انسانی است. یکی از مواضع اختلاف در این میان، چگونگی علم خداوند و حدود آن است؛ به این معنا که چنان­چه به نحوی علم پیشین الاهی ملتزم باشیم، با توجه به اقتضائات چنین علمی، چگونه می­توان ب­طور هم­زمان اول، اراده ­ی آزاد را نیز در جانب مخلوق مختار حفظ نمود، و دوم، بی­ آن­که با نقض اختیار در جبهه­ ی اخیر مواجه باشیم، آن­را هم­سو با اراده­ی ازلی و مشیت الاهی بدانیم. راه­حل پیشنهادی مولینیزم، آموزه­ی "علم میانی" است که برحسب آن شرطی­های خلاف واقع صادق متناظر با فعلِ مختار، به­مثابه­ی دست­آویزی جهت برون­رفت از معضل مزبور معرفی می­شوند. رابرت آدامز(Robert Merrihew Adams) فیلسوف تحلیلی مسیحی، با پرسش از اساس صدق شرطی­های فوق­الذکر، استدلالی در اثبات دوری بودن علم میانی، و ایضا پوچ بودن آن اقامه می­کند؛ چه، تحلیل علم میانی ما را با این واقعیت مواجه می­کند که علیرغم تلاش مولینیزم غایت آن که همانا اثبات اختیار است، تامین نمی­شود. از دیگرسو، تامس فلینت(Thomas Flint) دیگر فیلسوف مسیحی آمریکایی، ضمن نقدی مفصل، موضع آدامز را باطل می­شمرد. در این مقاله، چنان­که از عنوان آن برمی­آید، ابتدا به استدلال آدامز و سپس به نقد فلینت بر آن به­طور مشروحی پرداخته شده است.

پیروان نظریۀ امر الهی معتقدند که هر آنچه خداوند به آن فرمان دهد خوب است و آنچه خداوند از آن نهی کند بد است. براین‌اساس، آموزه‌های وحیانی منبعی برای معیارهای ارزش و همچنین حقایق اخلاقی و معرفت به قضایا و گزاره‌های اخلاقی خواهند بود. رابرت آدامز از فیلسوفان اخلاق و قائل به نظریۀ امر الهی است. وی، باتوجه‌به اشکالات واردشده بر نظریۀ امر الهی، سعی کرد در مقالۀ واپسین خود این نظریه را اصلاح کند و نظریۀ خود را به‌نحوی تبیین کند که دچار اشکالات ناقدان نباشد. مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر تبیین، تحلیل و نقد نظریۀ امر الهی اصلاح‌شدۀ آدامز است و ازآنجاکه نقدهای متعددی بر این نظریه وارد شده است، در این مقاله صرفاً بر چالش و نقد معرفت‌شناختی تمرکز می‌شود. البته روشن خواهد شد که سایر نظریه‌های امر الهی، ازقبیل رویکر اشاعره، نیز با این چالش معرفتی مواجه خواهند بود. زیرا در همۀ آن نظریه‌ها این شرط معرفتی وجود دارد که وجود الزام اخلاقی منوط به این است که فرمان الهی برای فاعل اخلاقی شناخته شود. حاصل و یافتۀ مقاله این خواهد بود که نظریۀ امر الهی و، به‌طورِ خاص، نظریۀ امر الهی اصلاح‌شدۀ آدامز با چالشی معرفتی مواجه است و پاسخ‌های نظریۀ امر الهی نمی‌توانند درمقابلِ این چالش‌ها موفق باشند.

رابرت آدامز فیلسوف مشهور مسیحی در کتاب خوبی‎های محدود و نامحدود از نسخه‎ ضعیفی از نظریه‎ فرمان الهی دفاع می‎کند. مطابق دیدگاه آدامز ماهیت الزام اخلاقی این‌همان با فرمان داده شدن توسط خداوند است. استدلال وی برای این دیدگاه شامل دو مرحله است. در مرحله‎ اول او تلاش می‎کند نشان دهد که مفهموم الزام اخلاقی در ذات خود یک مفهوم اجتماعی است. یعنی الزام اخلاقی قوام یافته از مفاهیم اجتماعی مانند درخواست یا دستور یک شخص یا هویت ثالث مثل جامعه‎ اخلاقی است. در مرحله‎ دوم او ادعا می‎کند که این هویت ثالث کسی جز خدا نمی‎تواند باشد. من در این مقاله به نقد مرحله‎ اول استدلال آدامز خواهم پرداخت و نشان خواهم داد که دلایلی که او برای ماهیت اجتماعی داشتن مفهوم الزام اخلاقی ارایه می‎کند ناتمام هستند.

برهان آگاهی یکی از ادله معاصر بر وجود خداوند است. این برهان با تکیه بر اینکه پیدایش آگاهی در جهان نیازمند تبیین است و تبیین علمی برای آن کافی نیست، به تبیین خداباورانه نسبت به این پدیده می­پردازد. برهان مزبور در دوران معاصر توسط سه فیلسوف خداباور به نامهای ریچارد سوئینبرن، رابرت آدامز و جی پی مورلند در دفاع از خداباوری تقریر شده است. این مقاله درصدد است ابتدا با ارائه مفهوم­شناسی دقیقی از آگاهی و انواع آن، تقریرهای مختلف فلاسفه مزبور از برهان آگاهی بر وجود خدا را با روش تحلیلی-انتقادی بررسی نماید. بر این اساس مسئله مورد بحث در این پژوهش، تحلیل ماهیت برهان آگاهی بر وجود خداوند است که با بررسی دیدگاه سه فیلسوف معاصر صورت می­گیرد. تبیین و دفاع از یک برهان جدید در میان براهین سنتی بر وجود خداوند و اثبات عدم امکان تبیین آگاهی بر مبنای دیدگاه­های مادی­گرایانه از یافته­ها و نتایج تحقیق حاضر است.

آدامز متفکری مسیحی است که سعی دارد به شیوه ای فلسفی، چارچوبی دینی برای اخلاق ارائه کند که به دلیل عدم ابتناء بر باورهای دین خاصی، با صور گوناگون اخلاق دینی سازگار باشد. در این چارچوب، الزامات اخلاقی بر مبنای باور به خداوند، که اصل مشترک همه ادیان الهی است، تفسیر می شوند، اما خدایی که خیر، زیبایی و عشق نامتناهی است، و دیگر موجودات به میزان شباهتشان با خداوند، خیر و شایسته تحسین اند. در اندیشه آدامز، عشق به خیر، رکن اساسی زندگی ایدئال یا آرمانی را تشکیل می دهد، و فضیلت یا علوی که فرد به واسطه آن به خیر التفات دارد، شرط تحقق آن می باشد. در نظریه اخلاقی وی، همه فضائل، اخلاقی اند و ذاتا ارزشمند، و هر کدام به گونه ای در ایجاد زندگی ایدئال نقش دارند. هدف این مقاله ارائه تصویری از زندگی ایدئال در اندیشه های آدامز است. به دلیل آنکه تحلیل این تصویر بدون پردازش نظریه اخلاقی وی، معنا و جایگاه خیر نامتناهی و فضیلت میسر نیست، از این رو، در مقاله حاضر به تبیین این سه مهم پرداخته می شود. در این رابطه بر نقش کثرت گرایانه ارزش ها و التفات به خیر تاکید شده است.

ترجمه ماشینی : شرارت هولناک چالش های متمایزی را برای اعتقاد به خدای اخلاقی کامل ایجاد می کند. برای حل این چالش‌ها، من با ترسیم چهار مورد از کنش انسانی که در آن وحشت‌ها یا به خاطر منفعت محض (یعنی فایده‌ای که از آسیب بزرگ‌تر جلوگیری نمی‌کند) ایجاد می‌شوند، مجاز یا به خطر می‌افتند، چارچوبی اخلاقی برای تئودیسه می‌سازم. یا برای جلوگیری از آسیب سپس چارچوب و ارزش‌گذاری‌های اخلاقی تایید شده توسط این ماجراجویی را به پروژه تئودیسه می‌آورم. من چهار ساختار مشابه می سازم – یکی برای هر مورد – و نمونه هایی از هر ساختار را در تئودیسه های فلسفه دین معاصر شناسایی می کنم. من هر تئودیسه را خلاصه می‌کنم و ارزیابی می‌کنم که آیا از نظر ساختاری در رابطه با شرارت هولناک امیدوارکننده است یا خیر. یعنی اگر مجموعه‌ای از حقایق و دلایل به‌هم‌پیوسته پیشنهادی درست بود، آیا خداوند از نظر اخلاقی روشن بود؟ نتیجه‌گیری‌های اولیه من رویکرد ساختاری مسلط را به تصویر می‌کشد که خدا را به‌عنوان عامل ایجاد یا اجازه‌دهنده وحشت در زندگی‌های فردی صرفاً به‌خاطر برخی منافع خالص، به چالش می‌کشد. این رویکرد نسبت به عدم تقارن های مربوطه در مطالبات توجیهی ناشی از شر وحشتناک و غیر وحشتناک و در کار توجیهی که از طریق دفع ضرر و اعطای منفعت خالص انجام می شود، حساس نیست. من بعداً استدلال می‌کنم که تئودیسه‌های ساختاری امیدوارکننده‌ای که من شناسایی کرده‌ام، به دلیل برآورد بیش از حد آنها از میزانی که عوامل انسانی محدود می‌توانند مسئولیت اصلی شرارت‌های هولناک را بر عهده بگیرند، و دست کم گرفتن اهمیت تئودیسه برای همخوانی با رویکرد به طور گسترده داروینی در تکامل، غیرقابل قبول هستند. تئوری. پروژه تئودیسه دچار مشکل شده است. نیمه دوم پایان نامه من رویکردی به تئودیسه ایجاد می کند که خارج از طبقه بندی پیشنهادی من است. به دنبال پیشنهاد لایب نیتس، رابرت آدامز استدلال کرده است که تئودیسه را می توان با این بینش کمک کرد که تقریباً تمام شر جهان واقعی از نظر متافیزیکی برای جامعه ساکنان واقعی جهان لازم است تا از افراد خاصی تشکیل شود که آن را تشکیل می دهند. با شروع این بینش، من تئودیسه غیر هویتی (آنچه را می نامم) توسعه می دهم. این نشان می دهد که خداوند شرارتی را که انجام می دهد برای ایجاد و دوست داشتن افراد خاصی که جامعه ساکنان جهان واقعی را تشکیل می دهند، مجاز می داند. این رویکرد به تئودیسه منحصر به فرد است زیرا خیر توجیهی توصیه شده نه ضرر گریزی است و نه منفعت محض. این خوب نیست که زندگی تک تک افراد انسانی را بهبود می بخشد (زیرا آنها در غیر این صورت وجود نداشتند)، بلکه این خود افراد انسانی هستند. با این حال، برای هدف موفقیت آمیز خلق افراد خاص، خداوند به کنترل تاریخ چنان کامل نیاز دارد که ممکن است استدلال شود که با باورهای مربوط به اراده آزاد انسان که برای برخی الهیات مهم است، ناسازگار است. من نسخه دوم تئودیسه غیر هویتی را می سازم که برای جلوگیری از این مشکل طراحی شده است و در نظر می گیرم که آیا انگیزه توجیه کننده خدا برای اجازه دادن به شر این جهان می تواند هدف او برای موجوداتی از نوع ما باشد، حتی اگر هدف او برای افراد خاصی نباشد. پیشنهاد می کنم که خدا…

مفهوم «جهانهای ممکن»، که ظاهرا نخستین بار لایب نیتس آن را به کار برد، در دوران اخیر به واسطه نقشی که در دلالت شناسی منطق موجهات داشته است، بدان توجه شده است. مهم ترین نظریاتی که در باب جهانهای ممکن وجود دارد، به دو دسته کلی فعلیت گرایی و امکان گرایی تقسیم می شوند که از هر یک روایتهای مختلفی ارایه شده است. در این جستار، روایتهای دیوید لویس و کریپکی از امکان گرایی و روایتهای رابرت استالنکر، رودریک چیزم، رابرت آدامز والوین پلنتینگا از فعلیت گرایی نقد و بررسی شده است.

در این مقاله مبانی نظری و دیدگاه‌های اشاعره و رابرت آدامز در ذیل نظریه امر الهی و در حوزه اخلاق به تفکیک بررسی شده است. از منظر رابرت آدامز موضع‌گیری در رابطه با اخلاق در دو محور «معنای خوبی» و «معنای الزام» و از منظر اشاعره در دو بخش «حسن و قبح» و «الزامات اخلاقی» مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر آدامز، منشأ حسن اخلاقی ذات و صفات ذاتی خداوند است. همچنین از دیدگاه وی مفاهیم ارزشی واقعیت عینی دارد و دارای واقعیت خارجی است و کار عقل تنها کشف و درک آن است. اشاعره نیز در ذیل نظریه امر الهی، بیشتر به حسن و قبح افعال پرداخته‌اند و معتقدند حسن و قبح افعال ذاتی نیست بلکه شرعی است؛ بنابراین نظریة امر الهی اشاعره در خصوص حسن و قبح الهی وابستگی مفهومی نیست، بلکه بیشتر بر اساس وابستگی وجودشناختی اوامر اخلاقی بر ارادة خداوند است

از عناصر مهم اکثر ادیان، سفارش‌ها و تأکیدات اخلاقی است؛ به‎نحوی‎که ارتباط وثیقی بین حوزه دین و اخلاق فرض شده است. در دو دین مسیحیت و اسلام نیز وابستگی اخلاق به دین به عنوان موضوعی مفروغ‌عنه تلقی می‌شود. در این مقاله به بررسی نظرات رابرت آدامز و علامه طباطبایی، دو تن از متفکران معاصر این دو دین در موضوع ارتباط دین و اخلاق و نحوه وابستگی اخلاق به دین از نظر آنان پرداخته شده است. آدامز، از طرفداران نظریه امر الهی در دوران معاصر، سعی کرده است با تفکیک مقام ارزش از مقام الزام در اخلاق و وابسته‌دانستن الزام به امر الهی و استقلال ارزش از امر الهی، همچنین با جداساختن عنصر معنا از ماهیت در عبارات و گزاره‎های اخلاقی نظریه خود را از بند اشکالات تقریر سنتی وارد بر نظریه امر الهی رها سازد. در این مقاله مطرح شده است که می‎توان مفهوم خوبی از منظر آدامز و مراتب آن را با مبحث مراتب وجود از نظر علامه و بحث وجدان و ندای درون در آدامز و مبحث فطرت و نقش آن در اخلاق از دیدگاه علامه مقایسه کرد؛ همچنین مبحث الزام در آدامز با اعتباریات در علامه مورد مطابقت قرار گرفته است. ضمناً موضوع ساخت اجتماعی اخلاق از نظر علامه که فلاسفه اسلامی کمتر بدان پرداخته‌اند، با نظر آدامز در باب نقش دیگری و اجتماع در شکل‌گیری اخلاق، مقایسه شده است.