جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب تاریخ فلسفه یهودی در قرون میانه حجم وسیعی از متون فلسفی و کلامی یهود را مورد مطالعه قرار می‌دهد و افرادی هم‌چون اسحاق البلاغ، موسی بن میمون ، سعدیا گائون ، ابراهیم بن داود ... را مورد بررسی قرار می‌دهد. هم‌چنین در این کتاب متون بسیاری از نویسنده هایی مهجورتر مورد بحث قرار می گیرند . نویسنده این متون را ارائه می‌کند و هم‌زمان بر آن‌ها شروحی می‌نویسد و آن‌ها را در بطن زمینه تاریخی آن‌ها قرا می‌دهد. در فصل دوم از متکلمان مسلمان و تاثیر آن‌ها بر فیلسوفان یهودی سخن می‌رود. در این فصل اندیشه‌های داود مقمص از جمله بحث او راجع به معنای وحدت خداوند می‎پردازد و به‎طورکلی به ربانیت یهودی پرداخته می‎شود. در ادامه فصل به بحث از جریان کارائیت‎ها پرداخته می‌شود که مبتنی بر نفی سنت شفاهی و انکار آموزه‌های تلمود و حسبنا تورات است. در فصل سوم بحث از نو افلاطونی‌گری می‌شود. در ادامه به رابطه فکری یهودا هالوی و ابوالبرکات پرداخته می‌شود و هم‌چنین به تفصیل از دلائل الحائرین ابن میمون و اندیشه‌های او سخن گفته می‌شود. هم‌چنین این کتاب در ادامه به فیلسوفان ایتالیایی ، اسپانیانی و هم‌چنین شمال آفریقا و ترکیه و یمن می‎پردازد و در نوع خود حجم بی‌نظیری از اندیشه‌های گوناگون تفکر یهودی را مورد بحث قرار می‌دهد.

ترجمه ماشینی: برهان کیهان شناختی کلام کتابی است در سال 1979 توسط فیلسوف ویلیام لین کریگ، که در آن نویسنده دفاعی معاصر از برهان کیهان شناختی کلام ارائه می دهد و برای وجود خدا با تأکید بر عدم امکان متافیزیکی ادعایی یک پسرفت بی نهایت گذشته استدلال می کند. مناسبت ها. نخست، کریگ استدلال می کند که جهان با استفاده از دو استدلال فلسفی و دو استدلال علمی، شروع به وجود کرد. دوم، کریگ استدلال می‌کند که هر چیزی که شروع به وجود می‌کند، علتی دارد که باعث شروع به وجودش شده است. در نهایت، کریگ استدلال می کند که این علت یک خالق شخصی است که به طور غیرقابل تغییر و مستقل آغاز جهان را اراده کرده است. کتاب به دو قسمت تقسیم شده است. جزء اول: الکندی، سعدیه و غزالی. بخش دوم: دفاع مدرن از برهان کیهانی کلام. (شامل دو ضمیمه) پیوست 1: برهان کیهان شناختی کلام و پارادوکس های زنو. ضمیمه 2: برهان کیهان شناختی کلام و تز اولین ضدیت کانت. بخش اول تاریخچه مختصری از برهان کیهانی کلام را که در سنت کلام بیان شده با توجه ویژه به الکندی، سعدیه و غزالی ارائه می دهد. بخش دوم به دفاع طولانی از ماهیت استدلال می پردازد. استدلال اساسی هر چیزی که شروع به وجود می کند، علتی برای وجود خود دارد (یعنی چیزی باعث شده است که وجود داشته باشد). جهان شروع به وجود کرد. یعنی پسرفت زمانی رویدادها محدود است. پس عالم علت دارد. به تبعیت از غزالی، کریگ استدلال می کند که این علت باید یک اراده شخصی باشد. اولین زیرمجموعه آرگومان ها استدلال مبتنی بر عدم امکان نامتناهی واقعی: یک نامتناهی واقعی نمی تواند وجود داشته باشد. یک پسرفت زمانی نامتناهی از رویدادها یک نامتناهی واقعی است. بنابراین، یک پسرفت زمانی نامحدود از رویدادها نمی تواند وجود داشته باشد. دومین زیر مجموعه از آرگومان ها استدلال مبنی بر عدم امکان تشکیل یک نامتناهی واقعی با جمع متوالی: مجموعه ای که با جمع متوالی تشکیل می شود نمی تواند یک نامتناهی واقعی باشد. مجموعه زمانی رویدادهای گذشته مجموعه ای است که با اضافه کردن پی در پی شکل می گیرد. بنابراین، مجموعه زمانی رویدادهای گذشته نمی تواند در واقع بی نهایت باشد. اول این که الف) یک نامتناهی واقعی نمی تواند در دنیای واقعی وجود داشته باشد. و ب) یک سری زمانی نامتناهی چنین نامتناهی واقعی است. دوم این که یک سری زمانی نمی تواند یک نامتناهی بالفعل باشد، با فرض اینکه یک نامتناهی واقعی در دنیای واقعی وجود داشته باشد، زیرا: الف) یک سری زمانی مجموعه ای است که با جمع متوالی تشکیل می شود. و ب) مجموعه ای که با جمع متوالی تشکیل می شود نمی تواند نامتناهی واقعی باشد.

نظریۀ «الهیات سلبی» به‌مثابه نظریه‌ای مهم و پرطرفدار در حوزۀ خداشناسی، در کنار دیدگاه‌هایی نظیر «نظریۀ زبان نمادین»، «اشتراک لفظی»، «اشتراک معنوی» و «الهیات تمثیلی» مطرح است. این پژوهش تقریر، مقایسه و ارزیابی الهیات سلبی در حوزۀ هستی‌شناسی صفات الهی در اندیشۀ ابوجعفر محمدبن علی‌بن حسین‌بن موسی‌بن بابویه قمی مشهور به «شیخ صدوق» (۳۰۶ـ ۳۸۱ق) اندیشمند مشهور امامی وسعدیا بن یوسف گائون مشهور به «سعدیا بن یوسف فیومی» (883-943م)، ‌الهی­دان برجستۀ یهودی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به تحلیل عقلانی این دو دیدگاه پرداخت. به باور این دو شخصیت، نظریۀ زیادت صفات بر ذات الهی در سایۀ بساطت و ترکیب‌ناپذیری ذات الهی صحیح نیست. سعدیا نظریۀ سلبی‌انگاری صفات ثبوتی را در خصوص صفات حیات مطرح نمود، در حالی‌که شیخ صدوق این نظریه را با انگیزۀ توجیه نظریۀ عینیت صفات با ذات الهی مطرح نمود. براساس یافته های پژوهش پیش رو «غفلت از مؤلفه‌های نظریۀ عینیت»، «ناسازگاری درونی نظریۀ نیابت» و «لزوم ثبوت مقابل صفات کمالی» مهمترین آسیب­های این دو دیدگاه است.

مفهوم «نفس» از موضوعات مهمی است که در بین متفکران ادیان و مکاتب فلسفی مختلف بحث مفصلی دربارة آن مطرح شده است. به دلیل اهمیت آن، فیلسوفان و متألهان در زمينة ماهیت و خصوصیات نفس به نزاع و کشمکش پرداخته‌اند. سعدیا گائون، فیلسوف یهودی قرون میانه، از جمله عالمان یهودی است که به این مسئله پرداخته است. دیدگاه وی در خصوص مسئلة نفس، یکی از مناقشه‌برانگیزترین نظریات سعدیاست که اختلاف‌نظر را در بین پژوهشگران به‌وجود آورده است. وی پس از بیان دیدگاه‌های فیلسوفان یونانی، با استدلال عقلی و اشارات نقلی به رد نظریات ایشان می‌پردازد و سپس نظریة خویش را دربارة نفس بیان می‌کند. در نوشتار پيش‌رو به بررسی آرای سعدیا گائون در زمینة نفس، و بسترهای فکری او و همچنین میزان وام‌داری یا اصالت تفکر وی در موضوع مورد بحث می‌پردازیم. آن‌گونه که به نظر می‌رسد، وی در مواجهه با مسئلة نفس رویکرد تلفیقی (سنتتیک) دارد.

واژۀ تکامَد (hapax legomenon و در عربی: اللفظ الفرید/ الفرائد) به کلمه‌ای اطلاق می‌شود که تنها یک بار در سراسر یک متن به‌ کار رفته باشد. بنابراین به واژه‌ای که تنها یک بار در متن قرآن کریم به‌کار رفته باشد و هیچ مشتق یا هم‌خانواده‌ای از آن، در متن قرآن نباشد، «تکامَد قرآنی» می‌گوییم. مثال‌هایی از تکامَد قرآنی عبارتند از: صَمَد، اِرم، زنجبیل، یقطین، و تسنیم. بر این اساس، واژه‌ای چون «تنّور» را به سبب ذکر دوباره‌اش در قرآن (هود:40؛ مومنون: 27) نمی‌توان تکامَد دانست. چنین کلمه‌ای اصطلاحاً dis legomenon نامیده می‌شود.[1] مقالۀ حاضر می‌کوشد علاوه بر طرح و بررسی کلی مسائل پیرامون تکامَدهای قرآنی، فهرستی کامل از این الفاظ ارائه دهد تا بر مبنای آن، بتوان تصویر روشنی از تعداد، پراکندگی، دامنه، و دایره‌های معنایی تکامَدها در قرآن به دست آورد. این فهرست می‌تواند به صورت کلی یا جزیی موضوع بررسی دیگر محققان علاقمند به واژه‌ شناسی قرآنی شود.

نقدی بر دیدگاه¬های ثنویت¬گرایانه یهودیان با توجه به متون پهلوی برجای مانده از آنان در قرن سوم هجری است. در این اثر به معرفی یکی از میراث ادبی مشترک برجای مانده از مردم ایران و عراق پرداخته شده و برخی از باورهای کلامی یهودیان با توجه به متون برجای مانده از آنان در زمینه توحید و برخی دیگر از باورهای آنان پرداخته شده است. نویسنده ضمن ترجمه و تحلیل بخش¬هایی از این متون دینی که به زبان پهلوی و عبری نگاشته شده و مربوط به قرن سوم هجری است، به ابعادی از دوگانه¬پرستی موجود در این متون اشاره نموده و تحقیقی از "حیوی بلخی" یکی از کتاب¬های اعتقادی یهودیان در مورد دیدگاه دو تن از شخصیت¬های دینی زرتشتی و یهودی و ردیه¬های آنان بر آئین یهود را ارایه نموده و نظریه¬های ملحدانه و ثنویت¬گرایانه آنان را نقد نموده است. پاسخ دیدگاه-های ملحدانه دو زرتشتی و یهودی نسبت به رد عقاید یهودیان نیز در کتابی به نام "سعدیا گائون" درج شده است.

" سعدیا گائون " نخستین فیلسوف یهودی است که درصدد تحکیم آموزه‌ها و باورهای یهودیت به‌صورت نظام‌مند برآمده است و همین امر وجه تمایز او با " فیلون اسکندرانی "، پیشگام تفکر یهودی، "اسحاق اسرائیلی " و "داود مقمص " است که به‌لحاظ زمانی مقدم بر او هستند. سعدیا در عین حالی که از کلام معتزلی تأثیر پذیرفته است، تابع و مقلد صرف متکلمان مسلمان نبود. در واقع، او از کلام معتزلی به‌منظور رفع تناقضات کتاب مقدس و توجیه باورهای یهودیت استفاده می‌کرد. از سعدیا گائون آثار متعددی بر جا مانده است که در این میان کتاب باورها و اعتقادات از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله، نخست زندگی و آثار سعدیا و سپس به اهمیت و جایگاه او در میان متفکران یهودی خواهیم پرداخت. دیدگاه سعدیا دربارة شناخت و نسبت عقل و وحی، منابع آن و نیز دیدگاه او دربارة خدا و جهان مورد بحث قرار خواهد گرفت. دیدگاه سعدیا دربارة انسان و فرجام جهان در مجال دیگری مطرح خواهد شد.

با بررسی الهیات یهود، قبل و بعد از اسلام، تحولاتی که مسلمانان در میان علمای سنتی یهود پدید آوردند، نمایان می شود. «عقل گرایی» مشخصه بزرگی بود که بعد از اسلام در میان یهودیان شکل گرفت و این ویژگی به جز دوره کوتاهی و آن هم در میان تعداد معدودی همچون فیلون، هیچ سابقه یهودی ندارد؛ تا اینکه کلام اسلامی، بن مایه های این روش فکری را در یهودیت بنا نهاد و بزرگانی از یهودیت، مانند داوود مقمص و سعدیا گائون از جامعه سنتی یهود و قرقسانی در فرقه قرائیم، با پذیرش این تحول، دوره جدیدی از تفکر یهودی را رقم زدند. این تحول، معلول دو عامل مهم بود: یکی دستاورد بزرگ متکلمان مسلمان که علمای ادیان دیگر را به فراگیری آن مشتاق می کرد و دیگری ثبات و امکانی که اسلام در جوامع مسلمان پدید آورد تا علوم مختلف ازجمله کلام اسلامی در میان علمای اسلام و ادیان دیگر شکوفا شود. تأثیر کلامی مسلمانان بیشتر از طرف عقل گراهایی چون معتزله بود که تلاش می کردند عقل و دین را با یکدیگر جمع کنند. این رویکرد مورد قبول علمای یهود واقع شد و آنها برای موجه نشان دادن دین خود در میان علمای ادیان دیگر و نیز دفاع از آن در میان پیروان یهود، نیاز به این روش داشتند و جمع بین عقل و دین، جزء دغدغه های آنان شد.