جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، پژوهشی است که موضوع آن مناسبت دوره معاصر با بشرانگاری ایتالیایی و مسائل آن است. از ابتدای مطالعه و بررسی بشرانگاری در یک قرن پیش، از زمان «بورکهارت» و «ویگت» تا «کاسیرر»، «جنتیله» و «گارین»، محققان ذات بشرانگاری را در کشف مجدد انسان و ارزش های درون ماندگار او دانسته اند. این تفسیر رایج و گسترده، برای مثال دلیلی است بر اینکه چرا «هیدگر» به تکرار با مجادلات و مناقشه هایی علیه بشرانگاری به منزله یک انسان گونه انگاری خام درگیر شد.

آنچه در نسبت میان پزشکی و فلسفه بدان توجه می‌شود بیشتر نوعی غفلت و به محاق رفتن نوعی رابطه و نسبت است؛ این که طبابت نوعی ملاقات تفسیری است. در این مسیر و نگاه است که بینش‌های هایدگر، گادامر، ریکور و دیگران بسیار جالب توجه و خواندنی می‌نماید. اگر سلامت و بیماری محور بحث و فحص طبابت است پس باید به این پرسش اساسی پاسخ داد: آیا سلامت امری است که ایجاد می‌شود یا برقرار می‌گردد؟ «پدیدارشناسی می‌تواند بر برخی نقاط کور پزشکی جدید پرتوی افکند و بنابراین به آن کمک کند تا خود را به عنوان فعالیت و حرفه‌ای انسانی بهتر بفهمد. در نهایت، فکر می‌کنم که پدیدارشناسی و دنباله‌ی آن، هرمنوتیک، می‌تواند ابزاری در فهم خود طبابت به عنوان ملاقاتی تفسیری باشد»

«مقدمه‌ای بر فلسفه هایدگر» شرحی ساده و خواندنی از کتاب هستی و زمان و مضامین اصلی تفکر هایدگر است که نه به آثار دیریابی که درباره او نگاشته شده شباهت دارد و نه به قصد ایجاز و اختصار، چیزی از تفکر او را از قلم می‌اندازد. مایکل واتز در این شرح مختصر که به دقت در قالب بخش‌های کوتاه و عناوین مجزا روایت شده، پیچیدگی‌های فلسفه هایدگر را برای خوانندگان تازه‌کار رفع می‌کند و به تعبیر مایکل اینوود، به خوبی می‌تواند مقدمات تفکر او را به نوشته‌های دشوار متأخرش گره بزند.

هایدگر پایان فلسفه را اعلام کرد و از طرفداران سرسخت نازیسم بود. آیا او اسطوره ای عمیقا محافظه کارانه ارائه می کرد یا ساختارشکنی اساسی از فلسفه را آنگونه که ما می شناسیم؟ معرفی هایدگر مقدمه ای در دسترس برای تفکر نامفهوم او فراهم می کند، زمینه های تاریخی آن را ترسیم می کند و طنین های معاصر آن را بررسی می کند. مارتین هایدگر«پادشاه پرده نشین» فلسفه بود، یا مهمترین شارح و حامی عرفان غیردینی که ره به بیراهه می برد؟ گروهی هایدگر را از حیث قوّۀ ابداع و ابتکار، قدرتمندترین فیلسوف قرن بیستم دانسته اند که در پس پشت همۀ جریان های اصلی تفکر پست مدرن ایستاده است. او پایان فلسفه و ختم مذهب اصالت بشر را اعلام کرد و پشتیبان پروپاقرص نهضت ناسیونال سوسیالیسم هیتلر بود.این کتاب قدم اولی است برای معرفی قابل فهم تفکر او که به پیچیدگی و ابهام شهرۀ خاص و عام است. گامی در جهت بررسی زمینه های تاریخی اندیشۀ وی و سهمی که در تحول بوم شناسی، الهیات، هنر، ادبیات و دیگر حیطه های بشری در زمانۀ ما داشته است.

اين کتاب تلاشي است نظري و تاريخي براي فهم و تبيين ديدگاه‌هاي معرفت‌شناسانه سه تن از بزرگ‌ترين چهره‌هاي اخير در تاريخ فلسفه غرب: هوسرل، هايدگر و مرلو پونتي. نويسنده کتاب مي‌کوشد با کنار هم قرار دادن آراي اين سه متفکر و توجه به شباهت‌ها و تفاوت‌هاي آراي آنان و همچنين قرار دادن اين آرا و آموزه‌ها در پس‌زمينه معرفت‌شناسي استعلايي كانت، آراي معرفت‌شناسانه هيوم، بارکلي، لاک و دکارت و همچنين تلقي ارسطو و افلاطون از معرفت، گزارشي تازه از معرفت‌شناسي در سنت پديدارشناسي عرضه کند. او علاوه بر بررسي ارتباط آراي معرفت‌شناسانه اين فيلسوفان با مباحث معرفت‌شناسي معاصر از آراي متافيزيکي آنان نيز غافل نيست و مي‌کوشد نشان دهد چگونه هستي‌شناسي اين فيلسوفان در نقاطي مهم با معرفت‌شناسي آنان پيوند خورده است.

اين کتاب تلاشي است نظري و تاريخي براي فهم و تبيين ديدگاه‌هاي معرفت‌شناسانه سه تن از بزرگ‌ترين چهره‌هاي اخير در تاريخ فلسفه غرب: هوسرل، هايدگر و مرلو پونتي. نويسنده کتاب مي‌کوشد با کنار هم قرار دادن آراي اين سه متفکر و توجه به شباهت‌ها و تفاوت‌هاي آراي آنان و همچنين قرار دادن اين آرا و آموزه‌ها در پس‌زمينه معرفت‌شناسي استعلايي كانت، آراي معرفت‌شناسانه هيوم، بارکلي، لاک و دکارت و همچنين تلقي ارسطو و افلاطون از معرفت، گزارشي تازه از معرفت‌شناسي در سنت پديدارشناسي عرضه کند. او علاوه بر بررسي ارتباط آراي معرفت‌شناسانه اين فيلسوفان با مباحث معرفت‌شناسي معاصر از آراي متافيزيکي آنان نيز غافل نيست و مي‌کوشد نشان دهد چگونه هستي‌شناسي اين فيلسوفان در نقاطي مهم با معرفت‌شناسي آنان پيوند خورده است.

پرسش هایی مانند: معنای زندگی چیست_ به ویژه اگر یک روز به پایان برسد؟ آگاهی ما از مرگ باید چطور بر شیوه ای که زندگی می کنیم اثر بگذارد؟ اگر تا ابد زندگی می کردیم مرگ معنای دیگری می داشت؟ آیا پس از یک یا دو هزاره، خستگی وجودی بر ما غلبه می کرد و آرزو می کردیم همه چیز به پایان برسد؟ آیا ما نفس داریم- و اگر داریم، آیا پس از {مرگ} بدن های ما باقی می ماند؟ ارواح از چه ساخته شده اند؟ نفس تو از نفس من بهتر است؟ آیا بعد دیگری از زمان هست که به سرعت از میان چرخه ی تولد و مرگ می گذرد؟ آیا ممکن است با همیشه در لحظه ی حال زیستن (تا ابد زیست)؟ آیا بهشت جایی در زمان و مکان است؟ اگر نیست، کجا و کی است؟ و شانس ورد به آن چقدر است؟ این نوع پرسش هایی است که حدود پنجاه سال پیش ما را بر آن داشت که در نخستین دوره های فلسفی خود ثبت نام کنیم...

هایدگر در هستی و زمان مرگ را پایان‌بخش احتمالات زندگی دازاین می‌داند و آن را معیاری در تعریف کلیت دازاین، تعلیق، و استمرار وجودی او از لحظة تولد در نظر می‌گیرد؛ مسئله‌ای که به‌ظاهر پیوندی با سنت مسیحیت ندارد. با این حال، تبیین مرگ به‌ویژه در بخش 48 این اثر به برداشت انسان‌گرایانه‌ای از مرگ در اواخر قرون وسطی اشاره دارد که نخست توسط یوهانس فان تِپلا، شاعر اهل جمهوری چک، در سرودة «شخمزن بوهم» در سدة پانزدهم میلادی مطرح شد و هایدگر در هستی و زمان به گفتاری از آن سروده دربارة هم‌زمانی تولد و مرگ دازاین در توضیح مرگ دازاین اشاره کرده است. تفسیر انسان‌گرایانه‌ای که تپلا در سرودة یادشده از ارتباط میان انسان و مرگ عرضه می‌دارد نه‌تنها تفسیری نو در تعدیل مسائل فلسفی و مسیحی پیش از او بود، بلکه در رشد اندیشة انسان‌گرایی در آغاز دورة رنسانس اروپا نقش بسزایی داشت. کاوشی در بهره‌گیری هایدگر از سرودة تپلا در پردازش مفهوم مرگ دازاین نه‌تنها درک این پدیده را با هدف دریافت بهتر دازاین ممکن می‌سازد، بلکه چارچوب فلسفی غیرمذهبی هایدگر در تبیین ابعاد دازاین را از گذرگاه انسان‌گرایی مسیحی اوایل رنسانس عبور می‏دهد.

این پژوهش با این مسأله انجام می‌شود که در امر تعلیم‌وتربیت و در مواجهه با صیرورت و تحولات جهان در پهنه تاریخ، در نسبت با گذشته و سنت تاریخی از یک سو و پدیده‌های جدید از سوی دیگر، باید چه موضعی اتخاذ کرد. این موضوع، به عنوان یک مسأله فلسفی، در مبحث تاریخ‌مندی قابل رهگیری است. تاریخ‌مندی را اولین بار هگل وارد فلسفه کرد و بعد از او توجه به تاریخ در معرفت‌شناسی توسط فیلسوفان مختلف ادامه پیدا کرد. هایدگر تاریخ‌مندی را به نحوی متفاوت از دیگران تلقی می‌کند و آن را نه یک خصلت ثانوی و عارضی، بلکه یک مقوم وجودی برای انسان می‌داند. از نگاه هایدگر، انسان در یک سنت و فرهنگ تاریخی متولد یا «پرتاب» می‌شود و از آنجا که واجد اگزیستانس است، می‌تواند نحوه وجود خود را طرح‌اندازی کند. این امر مبتنی بر امکان‌های منحصر به ‌فردی است که ناشی از پرتاب‌شدگی انسان است. نتیجه نشان می¬دهد که در تعلیم‌وتربیت راستین، مبتنی بر تاریخ‌مندی اصیل، اولاً سنت تاریخی را نمی‌توان همچون ابژه‌ای در نظر گرفت که لحاظ کردن آن تحت اراده و اختیار آدمی باشد؛ سنت تاریخی همواره در ما حضور دارد و تمامی امکان‌های وجودی ما را عرضه می‌دارد. ثانیاً انسان از آنجا که واجد اگزیستانس است و اگزیستانس رو به سوی آینده دارد، بازآوری عینی سنت تاریخی و تلاش برای تربیت انسانی مشابه انسان گذشته، فاقد معنا و فارغ از زندگی «اینجا» و «اکنونی» است. ثالثاً عدم التفات به سنت تاریخی، پیوستگی وجودی تجارب انسان در طول تاریخ را زایل کرده است و کنش‌های آدمی را از اصالت و «خودینگی» آن می‌اندازد؛ یعنی نمی‌توان چنین اراده کرد که انسانی رها و برکنده از گذشتگان را پرورش داد.

پیشرفت تکنولوژی در قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم، هیدگر و فوکو را بر آن داشت تا تأثیر آن را بر زندگی بشر تحلیل کنند. هدف از پژوهش حاضر مطالعه نحوه‌ی مواجهه هیدگر و فوکو با تکنولوژی است. هیدگر با پیگیری تاریخ متافیزیک از انکشاف هستی در دوره‌های مختلف تاریخ پرده برمی‌دارد. او با رویکرد هستی‌شناختی، تکنولوژی را شیوه‌ای از انکشاف هستی در عصر مدرن می‌دانست که با برنامه‌ریزی، محاسبه و نظم‌دهی طبیعت را همچون منبع ذخایر انضباط می‌بخشد و به مثابه ابژه تولید می‌کند. فوکو نیز در چارچوب تحلیل روابط قدرت، تکنولوژی را شبکه‌‌ی انضباطی از روابط قدرت و دانش می‌داند که با تشکیل شیوه‌ها و سازوکارهایی عام انسان‌ها را در قالب قرار می‌دهد و به مثابه‌ی سوژه‌ برمی‌سازد. در مقاله حاضر از هستی در هیدگر و قدرت در فوکو)به منزله‌ی دو بنیان متفاوت( به تکنولوژی که امکان هم‌سخنی دو متفکر را فراهم می‌آورد، می‌پردازدیم. در واقع با هم خواندن هیدگر و فوکو ما را به وجوه اشتراک و افتراق و در نهایت به این رأی می‌رساند که روایت فوکو از تکنولوژی تکمیل‌کننده‌ بحث هیدگر در این زمینه است.