جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اين مقاله شرحي است بر اوصاف شيعيان واقعي در كلام اميرمؤمنان علي. يكي از اين اوصاف، يقين است كه بر چهار گونه است: بيناشدن در زيركي، دسترسي به حكمت، عبرت گرفتن از ديگران و بهره‌گيري از روش پيشينيان. يقين عامل شناختي حفط ايمان فرد است؛ زيرا ايمان با چهار عامل صبر، يقين، عدل و جهاد تقويت مي‌شود. در روايات، يقين علمي است كه داراي منشأ اثر عملي است. يقين يا از تجربه‌هاي شخصي فرد حاصل مي‌شود و يا از شنيدن داستان‌هاي گذشتگان. براي كسب يقين، هوشمندي، تيزبيني، درك، تفسير و تحليل عميق و درست از واقعيت‌ها و پندگرفتن از تجربيات ديگران لازم است. از جمله اوصاف شيعيان واقعي، كسب يقين است كه عامل مهمي براي حفظ ايمان فرد است.

سیره حضرت علی (ع) ، به عنوان جانشین پیامبر (ص) و امام امت اسلامی، معیار و مبنای اسلام در پیش‌گیری از وقوع فساد و تخلف است. بر این اساس، در این نوشتار ابتدا به روش‌های پیش‌گیری آن حضرت از فساد، مانند دادن بینش و آگاهی، تبیین منطقی و مستدل آموزه‌های دینی، ترسیم الگوهای دینی، ترویج رفتاری و عملی ارزش‌های دینی، تبیین عوامل تربیت صحیح، موعظه، نصیحت و نظارت پرداخته شده و سپس شیوه‌های مقابله آن حضرت با فساد در دو روش گفتاری و رفتاری از قبیل، تذکر، سرزنش و توبیخ، تهدید، تغییر محل جغرافیایی خدمت، اجرای حدود الاهی و امثال آن، بررسی شده است. با توجه به اینکه فساد و تخلف سبب بی‌عدالتی، غارت بیت‌المال و ناامنی در جامعه می‌شود، روش‌شناسی و شیوه‌های مقابله حضرت علی (ع) با فساد و ریشه‌کن‌کردن این پدیده خطرناک بسیار ضروری است.

مکاتب مختلف انسان شناسی با توجه به مبانی نظری خود، تصویری از ماهیت ، حقیقت و گستره وجودی انسان ارائه نموده اند. این مبانی نظری نیز بر برنامه ، سبک زندگی و شیوه سلوک انسان در زندگی تاثیری مستقیم دارد. این مقاله با تکیه بر نهج­البلاغه به تحلیل و بررسی سلوک آدمی در مسیر زندگی می­پردازد. بر اساس سخن حضرت امیرj ، انسان حقیقتی پویا دارد« کُلُّ وِعاءٍ یَضیقُ بِما جُعِلَ فیهِ إلاّ وِعاءَ العِلمِ ؛ فإنَّهُ یَتَّسِعُ بِهِ » وبا توجه به این ساختار به سوی کمال مطلق و جاودانگی در حرکت است. .اما انسانی که در این مسیر قرار نگرفته و به معراج نرفته، قدرت تصور و ادراک ابدیت را ندارد ونهایت ادراک او نیز شنیدن اوصاف ابدیت از کلام آنانکه به حقیقت رسیده­اند می باشد . شوق باطنی تشنگان این مسیر در رسیدن به مقصوداز یک سو، و بی خبری انسان از خطرها وموانع طریق سلوک، و احیانا وجود رهزنانی که در این مسیر قرار دارند از سویی دیگر، پیمایش این مسیر را دشوار می سازد. از این رو برای برون رفت از این موانع و راه یابی به صراط مستقیم، لازم است به منبع و تکیه گاهی مطمئن روی آورد. تا پاسخی در خور شوق باطنی انسان طالب رستگاری باشد. این نوشتار که با روش توصیفی- تحلیلی وبا استفاده از منابع کتابخانه ای گردآوری شده است، به واکاوی شاخصه های سالک از منظر امامj با تکیه و تاکید برخطبه 220 نهج البلاغه همت گماشته است. طبق یافته ها سالک باید از خودسازی شروع وتحت تعلیم استاد توانمند به پیراستن خود بپردازد و تا رسیدن به صراط مستقیم لازم است که پایش و مراقبت کامل از عقل و قلب و قوای خود را داشته باشد. تا در پیمایش مسیر سلوکی از حرکت باز نایستد.

نفس یا همان حقیقت انسان دارای ساحت‌های مختلف وجودی است که همواره در دین و عرفان به آن توجه شده است. آموزه‌های دینی میزان و محکی دقیق برای تعریف حقیقت انسان است؛ زیرا همة جوانب وجودی او را در نظر گرفته و راه و شیو­ة صحیح زیستن را به انسان آموخته است. هدف از این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته، آن است که یکی از مهم‌ترین مباحث شناخت‌شناسی حوزة دین و عرفان یعنی معرفت نفس در نهج‌البلاغه و مثنوی‌های عطار واکاوی شود. با توجه به این‌که عطار در فرهنگ اسلامی بالیده‌است، در عمدة مباحث معرفتی از متن دین متأثر شده‌است و از این حیث با نهج‌البلاغه که کلامِ قرآن ناطق است، بسیار شبیه است. عطار همانند حضرت علی(ع) اصالت انسان را مربوط به بعد روحانی او می‌داند که با جسم مادی از لحاظ ماهوی در تقابل است. در کشاکشی که بین روحانیت انسان و جسمانیت وی صورت می‌گیرد، میزان انسانیت فرد هویدا می‎شود. در نهج‌البلاغه از این انسانیت با عنوان قلب یاد می‌شود و عطار، جان پاک را نشان انسانیت انسان می‌داند. برای سلامت قلب انسانی ضروری است که انسان راه کمال خویش را بشناسد و عوامل یاری‌رسان و موانع راه را تشخیص دهد. این آثار، تفکر و اولیای الهی را در جایگاه عوامل رشد و کمال نفس انسان معرفی می‌کنند و از تثلیث نفس اماره، شیطان و دنیا در جایگاه موانع اصلی کمال انسان یاد می‌کنند.

یکی از اهرم‌های مبارزه با فساد در سیستم حکومتی، شفافیت است. شفافیت مقوله‌ای است که در جهت تقویت رابطه حکومت با شهروندان، یک حرکت اساسی در بهبود سیاست‌گذاری قلمداد می‌شود. امام علی(ع) برای شفافیت چنان جایگاهی قائل است که وجود آن را در حکومت امری ضروری قلمداد می‌کند. می‌توان گفت این نوع نگاه در بین رهبران تاریخ پرفرازونشیب جوامع انسانی بی‌نظیر است. هدف پژوهش حاضر، کشف مؤلفه‌های تحقق شفافیت در حکومت با استناد به فرمایشات آن امام همام در نهج‌البلاغه بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از دیدگاه امام علی(ع) در نهج‌البلاغه، ارائه اطلاعات و اخبار حکومتی به مردم، نظارت و کنترل در امور حکومتی، پاسخگوئی و مسئولیت‌پذیری، مشورت و عدم تکیه بر افکار فردی، حضور در اجتماع و ارتباط صمیمی با مردم، ازجمله مؤلفه‌های تحقق شفافیت در حکومت‌اند که حاکم و کارگزاران حکومتی باید از آن‌ها بهره‌جویند؛ تا بسترهای فساد و رانت از جامعه رخت بربندد و آرامش بر جامعه حاکم شود و زمینه مشارکت حداکثری برای رشد و آبادانی جامعه فراهم شود و جامعه سیری به‌سوی کمال و سعادت پیدا کند.