جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دورۀ صفوی شعر آیینی به ویژه رواج بسیاری یافت و توجه به شخصیت والای امام علی(ع) منجر به آفرینش اشعار علوی متعددی شد. فیلیپ هامون، یکی از کسانی است که در حوزة نشانه‌شناسی شخصیت، آرای وی جامع نظرات نشانه‌شناسان پیشین است. در نظریۀ وی شخصیتها بر اساس چهار اصل از نظر انواع، دال و مدلول، سطوح توصیف شخصیت پردازش می‌شوند. طبق الگوی نشانه‌شناسی هامون، شخصیت امام علی(ع) جزء شخصیت‌های مرجعی مذهبی و دینی به شمار می‌آید. در محور امام علی(ع) به عنوان دال، در شعر دوره صفویه به ذکر نام و نسب و ویژگی ولادت وی در کعبه پرداخته می‌شود. در محور مدلول بودن شخصیت امام بیشتر برخی ویژگی‌های اخلاقی امام چون شجاعت، علم و دانش، بخشندگی، دینداری، سخنوری و عدالت پرداخته شده است. در محور سطوح تحلیل شخصیت امام علی(ع)، برخی معتقدات شیعه چون: شفاعت، امامت و ولایت، تولا و تبرا، توجه به آیات و روایات و تجلیل زائران و حرم ایشان از محورهایی بوده که شاعران این دوره به آن نظر داشته‌اند. تحلیل شخصیت امام علی(ع) در شعر دورۀ صفوی بیان‌گر جایگاه برجسته امام علی(ع) در اسلام و بیان اوصاف و فضایل آن حضرت است و می‌تواند دلیلی برای اثبات حقانیت وی در امامت و جانشینی رسول خدا(ص) باشد. هم‌چنین در اشعار ایشان امام به عنوان حقیقت دینی و نمونۀ انسان کامل معرفی شده است. این مقاله، به صورت توصیفی-تحلیلی، سیما و سیرۀ امام علی(ع) را در مدایح علوی دورۀ صفوی بر اساس نظریات فیلیپ هامون واکاوی کرده است.

دلایل عقلی و نقلی و مطالعات تاریخی، نشانگر آن است که قرآن‌کریم، در زمان پیامبر و با اشارت‌های وحیانی، جمع و تدوین شده بود، بدینسان هرگز مجالی برای کاستی و فزونی در آن، فراهم نیامد، تا تحریف ممکن باشد. یکی از انگاره‌های تاریخ‌نگاشتی قرآن‌کریم که سید نعمت‌الله جزائری و میرزا حسین نوری به آن تفوّه کرد‌ه‌اند، حذف نام، شمایل، ویژگی و جایگاه والای امام‌علی، صدیقۀ اطهر و دیگر امامان)ع( از قرآن‌کریم است در حالی که به‌گمان آن‌ها، در همه کتب آسمانی پیشین، ذکر شده بود. پژوهۀ پیش رو، با روش توصیفی تحلیلی، دلیل نهم کتاب فصل‌الخطاب محدث‌نوری را در سه بخش دسته بندی نموده، مطالب آن را از نظر محتوایی به چالش کشیده و ضعف سند، منابع و دلالت مستندات روایی آن را آشکار کرده است. یافته‌های این پژوهش این واقعیت را بازنمایانده است که ادعای فوق، بر صرف استبعاد و نه بر استدلال، بنیان یافته و مفاد و نتیجه‌گیری آن، با دلایل عقلی، نقلی و تاریخی، تعارض دارد. بدینسان انگارۀ ذکر نام و شمایل امام علی(ع)، با سبک بیان قرآن، ناسازگار و با سنتِ آزمون الهی نیز توافقی ندارد. بر این اساس، استناد به روایاتی که در مقام تبیین آیات قرآن، نام امام علی(ع) ذکر شده، هرگز بیانگر حذف نام آن حضرت از متن الفاظ قرآن نیست؛ بلکه اشاره به تفسیر، بیان شأن، سبب نزول، ارایه مصداق، جری و تطبیق و یا تأویل آیات می‌باشد و هرگز قرآن‌کریم، در دوران پس از رحلت پیامبر(ص)، کاستی نیافته است.

امروزه جامعه جهانی به منظور حفظ و ارزش نهادن به حقوق بنیادی افراد، دست به دامان توافقات بین المللی شده که اکثراً، اصل کلی منع تبعیض در اعلامیه جهانی حقوق بشر را منعکس می کنند. هر چند مکاتب غربی به وضع و ترویج اصطلاح حقوق بشر پرداخته اند، اما پیشینه حقوق بشر را می توان در ادیان الهی جستجو نمود. هدف از نگارش این مقاله بررسی چگونگی حمایت از اقشار آسیب پذیر و تبیین حقوقی و ضرورت رسیدگی به آن‌ها و تطبیق آن با آموزه های امام علی (ع) است. این پژوهش توصیفی- تحلیلی بیان‌گر نقاط ضعف بسیاری از اندیشه های انسانی است که با آزمون و خطا، سعی در اصلاح آن داشته‌اند در حالیکه در خطبه ها و نامه ها و بیانات امام (ع) اقشار آسیب پذیر همواره موردتوجه بوده و امام (ع) به واسطه تربیت و آموزش حقوق انسانی شان مانع تبعیض بین افراد شده اند.

این تحقیق به دنبال بررسی نقش رفق و مدارای رهبری در جامعه‌پذیری و چگونگی کاربست آن توسط امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر اساس گزاره‌‌های گردآوری شده از نهج‌البلاغه است که با بهره گیری از روشی توصیفی – تحلیلی به داوری گذاشته می شود؛ با این توصیف، در این پژوهش رابطه رفق و مدارا با جامعه‌پذیری بررسی شده ویافته ها زیر حاصل گردیده است : تأثیر رفق و مدارای رهبری در تربیت نیروها ؛ تاثیر رفق و مدارای رهبری دررفع کینه و اختلاف میان نیروها ؛ نقش نرمش در رهبری نیروها ؛ تاثیر گذشت هنگام قدرت وتوانایی در رهبری؛ وتاثیر رفق و مدارا در همدلی نیروها با رهبری؛ سپس حد و مرز مدارا در جامعه‌پذیر نمودن مردم بر اساس سیره امام علی ع بیان شده است.روش این پژوهش توصیفی –تحلیلی است که برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای متن گزاره‌‌ها بهره‌گرفته و محتوای اصلی این تحقیق، برگرفته از کتاب نهج‌البلاغه است.

خطبه غراء ازجمله خطبه‌های طولانی حضرت علی(ع) است که به دلیل فصاحت و بلاغت بسیار و برخورداری از مضامین عالی، در طول تاریخ موردتوجه بسیار شارحان و ادیبان قرار گرفته است. یکی از مهم‌ترین سؤالات در رابطه با این خطبه، کشف موضوع اصلی و غرض امام(ع) از بیان این مطالب است. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد هرکدام از شارحان، موضوعی خاص را برای این خطبه در نظر گرفته و با رویکردی خاص به شرح آن پرداخته‌اند، ازجمله: توصیه به تقوا، بیان صفات خداوند، سرگذشت انسان، پرهیز از دنیاگرایی، توصیف قیامت، انذار از معاد و غیره. در این پژوهش تلاش شده با استفاده از روش تحلیل محتوا و استخراج مقوله‌های مهم متن، ساختار هندسی خطبه غراء تبیین و در نهایت موضوع اصلی خطبه، کشف و شناسایی شود. یافته‌های حاصل از تحلیل محتوای مقوله‌های مهم خطبه نشان می‌دهند که حضرت علی(ع) در این کلام نورانی و فصیح خود به دنبال ترسیم نقشه راه نجات انسان‌ها بوده‌اند. به همین دلیل ابتدا به معرفی انسان و استعدادهای او پرداخته، سپس وضعیت حال (زندگی دنیایی) و آینده (زندگی آخرتی) او را گزارش کرده و در این مسیر، انسان را از فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو مطلّع و در پایان راهکار اصلی نجات یعنی تقوا را معرفی و ثمرات آن را تبیین نموده‌اند. الگوی حاصل از تحلیل محتوای مقوله‌ای این خطبه می‌تواند ترسیم‌کننده راهکار نجات و سعادت انسان‌ها باشد.

نامة پنجاه و سوم نهج‌البلاغه یکی از نامه­های معروف و در عین­حال خواندنی امام علی(ع) است. این نامه که به مثابة فرمان به مالک اشتر نخعی است و به عهدنامة مالک اشتر نیز معروف شده است، حاوی آرای خطیر امام علی(ع) پیرامون اصول مدیریت جامعة اسلامی است. سبک­شناسی لایه­ای، کشف و تفسیرِ پیوند مشخصه­های صوری متن را با محتوای آن آسان­تر می­سازد و لایة نحوی، کیفیات روحی و ذهنیات پنهان گوینده را از خلال عناصر نحوی می­نمایاند. در این میان، نگارندگان، با کاوش پیرامون یکی از مشخصه­های نحوی به اسم «­ی دستوری» و یا نحوی، در پی آن هستند که رابطة صدای دستوری جملات را، با اندیشه امام آشکار نمایند. صدای دستوری، رابطة رخداد یا حالت فعل با دیگر شرکت­کنندگان در فرآیند فعلی است؛ در نتیجه صدای دستوری در افعال این نامه، با توجه به سایر ارکان جمله؛ یعنی فاعل و مفعول، مورد کاوش قرار گرفت و فراوانی صدای فعّال/ مستقیم، که نقطة شروع را فاعل قرار داده است، مخاطب را متوجه اهمیت فاعل می­کند، سپس بسامد بالای همان صدا که نقطة شروع را رخداد قرار داده، بر اهمیت کاری که مالک اشتر باید انجام دهد و یا از آن نهی شده است، به واسطة کاربرد فراوان افعال امر و نهی تأکید می­کند، همین­طور الصاق نون تأکید به افعال، مهر تأیید بر فرمایش ولیّ مسلمین، می­زند. این جستار، قصد دارد که با روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به کتاب­خانه و منابع اینترنتی، به بررسی رابطة نحو و اندیشه امیر مؤمنان، بپردازد.