جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫امامت و خلافت بلافصل امير مؤمنان علي عليه السلام از مسائلي است که حتي اهل سنت نيز اجمالاً بدان معترفاند؛ هر چند برخي آن را به گونه اي توجيه ميکنند و برخي نيز آن را پذيرفتهاند. اين پژوهش در پنج فصل، اين موضوع را با توجه به اعترافات علماي اهل سنت و روايات حذف شده در نسخ جديد منابع اهل سنت بررسي نموده است. نويسنده پس ازکليات، حديث شريف ثقلين، ولايت، منزلت و غدير را بررسي کرده و درباره هر يک از اين احاديث، به بررسي متن و سند و دلالت و برخي موارد ديگر پرداخته است. حديث شريف ثقلين، از احاديثي است که در مهمترين و بزرگترين منابع روايي اهل سنت، از جمله صحاح سته نقل شده و اين بهترين دليل بر صحت سند اين روايت است؛ چنان که بسياري از بزرگان اهل سنت به اين مطلب معترفاند. دلالت روشن اين حديث، باعث شده است که بسياري از بزرگان اهل سنت، به محتواي آن اعتراف کنند. در سند حديث ولايت هيچگونه خدشه و ضعفي نيست و بزرگان اهل سنت بر آن مهر تأييد زدهاند. حتي اَلباني وهابي، سه سند از اسناد و طرق آن را تصحيح و توثيق کرده است. به لحاظ دلالت نيز، خلافت و ولايت امام علي عليه السلام را به روشني ثابت ميکند. حديث منزلت را بيش از بيست نفر از صحابه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نقل کردهاند و اهل سنت نيز بر صدور آن از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم توافق دارند و به روشني بر ولايت و خلافت امام علي عليه السلام دلالت دارد. حديث شريف غدير نيز به لحاظ سند از احاديث متواتر نزد فريقين است و بزرگان اهل سنت بر صحت و تواتر آن، صحه گذاشتهاند و به وضوح بر خلافت وجانشيني اميرمؤمنان علي عليه السلام دلالت دارد. نتيجه اينکه مباني اعتقادي مذهب تشيع و اهل بيت( به قدري استوار است که زير بناي آن در منابع روايي دست اول اهل سنت نيز قابل دستيابي است.

---

‫تربيت اخلاقي، از حياتيترين امور زندگي فردي و اجتماعي انسان است؛ از اين رو اين پژوهش در پنج فصل، به راهکارهاي تربيت اخلاقي در کلام امام علي عليه السلام پرداخته است. از نظر امام علي عليه السلام، تربيت ميراثي بيبديل، هدف بعثت انبيا?، هدف رسالت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و وظيفه مهم حاکم اسلامي است. همچنين آن حضرت اخلاق خوب را، عامل استحکام دوستي، ذوب کننده گناهان و هديه الهي به بندگان وارسته ميداند. امام علي براي تربيت اخلاقي انسانها، راهکارهايي را بيان نموده است که عبارتاند از: راهکارهاي شناختي، عاطفي و رفتاري. يکي از راهکارهاي شناختي، اعطاي بصيرت و بينش به مردم نسبت به رذايل اخلاقي و فضايل اخلاقي است. تقوا و ياد حق، نفي وابستگيهاي مادي، بهرهگيري از ابزار شناخت، و عبرت از تاريخ، عوامل و زمينههاي ايجاد بصيرت در انسان است. قرآن، اهل بيت?، عقل و علم، منابع بينشاند و وابستگيهاي منفي، پيروي از هواي نفس، گرايش به دنيا، آرزوهاي طولاني و غفلت، موانع بصيرتاند. يکي ديگر از راهکارهاي شناختي، موعظه و نصيحت است. نقش موعظه در تربيت اخلاقي عبارت است از: جلا بخشيدن به قلب، زندهشدن قلب، زدودن زنگار غفلت از دل و آگاهي بخشيدن. دنيا پرستي و غفلت و فراموشي، موانع تأثير موعظهاند. عبرتآموزي، يکي ديگر از راهکارهاي شناختي است. راهکارهاي عاطفي تربيت اخلاقي عبارتاند از: مهر و محبت و ابراز همدردي، تشويق متربي به خاطر انجام کار خوب، استفاده از تنبيه براي جلوگيري از تکرار عملکرد بد، عفو خطاها و لغزشهاي متربي و نيکي به او در مقابل بديها، و تکريم شخصيت. راهکارهاي رفتاري تربيت اخلاقي عبارتاند از: ايجاد زمينه تربيت براي متربي به وسيله مربي، ارائه نمونه و الگو و تربيت عملي، معاشرت و همنشيني با افراد شايسته، تزکيه و تهذيب نفس و تأکيد مربي بر آن، تشويق متربي به توبه و بازگشت حقيقي، و تغافل و ناديدهگرفتن خطاها و لغزشهاي متربي. از نتايجي که ميتوان به آن اشاره کرد، اينکه شيوه تربيت اخلاقي امام علي عليه السلام شيوه عملي است.

‫پژوهش حاضر، نشاط و فعاليت‌هاي علمي امام علي (ع) ، امام حسن (ع) ، امام حسين (ع) ، و امام سجاد (ع) و سيره آنان در تعاليم و تربيت و آموزش مردم را بررسيده تشويق‌هاي آن بزرگواران براي گرايش اصحاب به بحث و تحقيق علمي را تجزيه و تحليل تاريخي مي‌کند. نويسنده نخست با اشاره به اهميت تعليم و تربيت و جايگاه رفيع آن نزد اسلام و ائمه معصومين (ع) ، روايات متعدد تأکيد کننده بر آموختن دانش، و فضيلت علم و ثواب عظيم الهي بر فراگيري با اخلاص علم و توأم کردن آن با عمل را شرح مي‌دهد. سپس منشأ و اساس علوم ائمه (ع) را از منظري قرآني و روايي تبيين ساخته و آنان را همان راسخان در علم و اهل ذکر خوانده که وارثان علم الهي و علم قرآن هستند. آن گاه به علم امام علي، امام حسن، امام حسين و امام زين‌العابدين (ع) و اعلم بودن آنان به معاني قرآن کريم اشاره کرده و راه‌هاي تعليم علم و روش‌هاي آموزشي و تعليمي آن‌ها به مردم از طريق سماع، املاي قرائت، خطبه‌ها، ادعيه، تفاسير قرآن کريم، گسترش علوم شرعي، مرکزيت قرار دادن مساجد براي فعاليت‌هاي آموزشي و فرهنگي، نقل احاديث، پاسخ به انواع پرسش‌هاي شرعي و علمي مردم، مناظره کردن با مخالفان تعاليم اسلامي و تشيع، مکاتبه با صاحبان علم و طالبان معرفت را بررسي کرده است. در بخش ديگري از اين نوشتار، ميراث علمي بر جاي مانده از امام علي (ع) همچون: جمع قرآن، مصحف امام علي (ع) ، مصحف فاطمه?، نهج‌البلاغه و ميراث علمي و حديثي به يادگار مانده از امام حسن (ع) و امام حسين (ع) و ميراث دعايي نفيس امام سجاد (ع) را معرفي کرده و به وصف حواريون و اصحاب خاص علمي اين امامان که منتشر کنندگان علوم الهي آنان نيز محسوب مي‌شدند، نيز پرداخته و حرکت علمي امامان مزبور را فراروي خوانندگان پژوهش خويش قرار مي‌دهد.

---

‫پايان نامه حاضر در سه بخش وبا عنوان امام على (ع) واحياى فرهنگ قرآن سامان يافته است. بخش اوّل: به كليات موضوع، ضرورت پژوهش، پرسشها واهداف پژوهش وتعريف لغت فرهنگ واصطلاح آن اختصاص يافته است. بخش دوم: به شاخصهاى اصلى فرهنگ قرآن، ونگاهى به واپسين تلاشهاى پيامبر اكرم (ص) در ابقاى امت بر فرهنگ وحى وافول تدريجى فرهنگ قرآن پس از رحلت رسول خدا (ص) پرداخته شده است. بخش سوم: با عنوان امام على واحياى فرهنگ قرآن، شايستگى‏هاى امام على بر احياى فرهنگ قرآن واحياى فرهنگ قرآن در سيره گفتارى امام على (ع) واحياى فرهنگ قرآن در سيره حكومتى امام على (ع) مورد ارزيابى قرار گرفته است. در پايان خلاصه مطالب پايان نامه مى‏باشد.

‫شخصيت اميرمؤمنان علي عليه السلام ابعاد گوناگوني دارد. اين پژوهش در سه فصل درصدد بازشناسي جايگاه علمي آن حضرت نزد اهل سنت تا پايان قرن چهارم هجري است. در کتب اهل سنت، فضايل بسياري براي امام علي عليه السلام حتي از خلفاي سه گانه نقل شده است و اين در حالي است که خلفاي اموي و عباسي و ديگران، براي کتمان فضايل آن حضرت، تلاش زيادي داشتند. در ارتباط با جايگاه علمي آن حضرت، سخنان صريح و گويايي از خود آن حضرت در منابع اهل سنت ثبت شده است. همچنين سخنان اصحاب پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در مورد برتري علمي حضرت علي عليه السلام در کتب اهل سنت، فراوان يافت مي شود. يکي از راههاي شناخت جايگاه علمي آن حضرت نزد اهل سنت، مقدار رواياتي است که از آن حضرت، در منابع اهل سنت نقل شده است. احمد بن حنبل در مسند خود، ذيل نام امام علي عليه السلام، حدود 821 حديث ذکر کرده است. بخاري 101 روايت از آن حضرت نقل کرده است که با حذف مکررات به 43 روايت مي رسد؛ در حالي که از ابوبکر سي روايت، از عمر نود روايت، و از عثمان پانزده روايت نقل کرده است. مسلم نيز 65 روايت نقل کرده است که با حذف مکررات به 46 روايت ميرسد. ابن ماجه 104 روايت، ابوداود 126 روايت، ترمذي 143 روايت، نسائي 388 روايت، دارمي 77 روايت و حاکم حدود 290 روايت از آن حضرت نقل کردهاند؛ در حالي که روايات نقل شده از هر يک از خلفا عمدتاً کمتر از اين مقدار است. منابع ديگر اهل سنت نيز مقدار قابل توجهي از روايات آن حضرت را نقل کردهاند. موضوعات روايات نقل شده در منابع اهل سنت از اميرمؤمنان عليه السلام، عبارتاند از: علم، امامت، اسلام، تحذير از دنيا، تفسير برخي آيات، دعا و فقه، و موضوع روايات پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم که به وسيله امام علي عليه السلام روايت شده است، عبارت است از: علم، امامت، حقيقت ايمان، مسائل اخلاقي، قرآن، نيايش و فقه.

---

---