جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقد رواقي گري به عنوان زيست اخلاقي: حالا ببينيم چه هست در اين مكتب رواقي كه امروزه حتي از جانب نوانديشان ديني هم به عنوان مكتبي كه ميتوان براي اخلاق سكولار سراغش رفت بركشيده ميشود . تا جاييكه تاملات و تفكرات من اجازه ميدهد عناصر زير در مكتب رواقي برجسته اند: ١- به انفعال رسيدن يعني بي تفاوت شدن نسبت به بد و خوب جهان يعني نوعي حالت فرزانگي. ٢- ارتكاب به عمل اخلاقي در حد فهم انساني و مداومت ورزيدن بر آن فارغ از هر نتيجه اي كه در پي دارد . به بيان ديگر اين عمل اخلاقي في حد ذاته هست كه مهم است آنچه در پي مي آيد نبايد شخص اخلاقي را متاثر سازد چه خوشحال و چه ناراحت كه اينهم مقام نوعي فرزانگي در سلوك عمليست . اما اين مدعيات اساسا قابل استناد با فرضيات بنيادين خود مكتب رواقي نيست . في المثل ميتوان پرسيد اصلا چرا انسان بايد اخلاقي باشد؟ حجيت معرفت شناختي اولويت (به قول اقاي ملكيان) رفتار اخلاقي بر رفتار غير اخلاقي چيست ؟ و اگر پاسخ اين باشد كه رفتار اخلاقي زندگي انسانها را كنار هم ممكن ميكند باز هم ميتوان گفت چنين نيست ... انسانها همينكه به هم آزار نرسانند ميتوانند كنار هم زندگي كنند خير رساندن و فعل اخلاقي الزامي ندارد ... و از آن بالاتر فرزانگي از كجاي اين مكتب در مي آيد ؟ ماترياليسم خدا انگارانه و طبيعت گرايانه رواقي چگونه به فرزانگي اخلاقي ميرسد ؟ اصلا به چه دردي ميخورد اخلاقي باشي رفتار غير اخلاقي ببيني باز هم اخلاقي باشي ؟؟ چرا ؟؟ وقتي مبدا شما مادي است و همه چيز به طبيعت برميگردد ما چرا بايد فرزانه باشيم ؟؟ طبيعت محل ارضاي غرائز است نمونه اش حيوانات اگر انسان را به تعبير ارسطويي حيوان ندانيم حالا انسان كه غايتي جز طبيعت ندارد چرا بايد چشم بر غرائز و تاثرات و انفعالات دروني خود ببنددد ؟ چرا بايد خشمگين نشود ؟؟ چرا بايد خويشتندار باشد ؟ غايت قصواي اين نگاه كجاست تا وقتي ما تخته بند طبيعتيم ؟؟ و نكته آخر خود رواقيون عزيز بزرگترين جنايتكاران تاريخ بودند از سنكا در كنار نرون خونخوار تا خود ماركوس اوراليوس و جنگهاي طولاني اش خوب چرا بايد اين مكتب را كه از ابتدا تا انتها خطاي معرفت شناختي دارد كه هيچ معتقدين به آن هم چيزي گفته اند و آن كار ديگر كرده اند باور كرد ؟ بنظرم مي آيد نوانديشان ما بهترست قبل ازاينكه مفتون ميوه ها و سخنان زيباي يك مكتب شوند در بناي مكتب مطالعه كنند ... ما اساسا روي چه ايستاده ايم ؟ در رواقي گري دو تناقض بزرگ وجود دارد اول اينكه اين پايبندي به عمل اخلاقي از دل ماترياليسم طبيعت گرايانه بيرون نمي آيد دوم اينكه تعليم دهندگان مكتب خود برعكس آن زيسته اند و اين هر دو از سستي مكتبي خبر ميدهد كه براي امروز ما هم چيزي براي گفتن ندارد چه رسد به آنكه به فرموده حناب سروش دباغ كه خويش را نو انديش ديني هم ميدانند بخواهيم حافظ را هم رواقي بخوانيم .... نو انديش ديني اخلاق را از دل دين نص مقدس مي پيرايد و مطابق مقتضاي زمانه مينمايد يا اينكه حتي با نظر سكولار حداقل اخلاق را از منشا پاك و بي شائبه اي برميگيرد نمونه اش اسپينوزا .... نه اينكه در ميان دستان جباران تاريخ دنبال عمل اخلاقي بگردد كه جز گل در مسير باد كاشتن نيست. كمي انديشه راه را روشن ميكند و البته مشتاق شنيدن نقدها و نظرات عزيزان هستم.

سروش دباغ مقاله‌ای با نام «حجاب در ترازوی اخلاق» نوشت که خلاصه مدعایشان این بود که بی‌حجابی نه به لحاظ اخلاقی اشکال دارد و نه مصداق نقض فرمان الهی می‌باشد. این مقاله انتقاداتی را برانگیخت و وی مدتی بعد مقاله دومی در تبیین بیشتر مدعای خود نوشتند با نام «بی حجابی یا بی عفتی، کدام غیراخلاقی است». سعید سرمدی از محققان و پژوهشگران در نامه هایی به وی نقدهایی را به وی وارد کرده است که اکنون از نظر شما می گذرد.

ایمان و باز هم ایمان؛ موهبتی که نمی‌توانیم آن را رها کنیم و البته او نیز ما را پس نمی‌زند. در بطنِ تجارب ایمانی می‌باید زیست و از آن کام گرفت. لب‌تر ایمان پر از بوسه‌های آب‌دار است و گویی نوشدارویی‌ست برای التیامِ بی‌پناهیِ ما. بله، چنانکه پیشتر آوردم ایمانِ رابطه‌ای بینابینی میانِ انسان و خداست. رابطه‌ای‌ست که به قولِ مارتین بوبر از نوع روابطِ «من-تو»یی‌ست. رابطه‌ای که اولاً بی‌واسطه است و در ثانی نگاه شیِ‌وارانه و کالایی در آن مطرح نیست. هر دو سوی رابطه فعال‌اند و متقابلاً با یکدیگر در کش و قوس‌اند و مراوده. من در توصیفِ معنای ایمان آن را رابطه‌ای درگیرانه و فراعقلی نامیدم و آوردم که ما از طریق این موهبت به تجربهٔ پناه می‌رسیم. یعنی آرامش و سکینه می‌یابیم و آنگاه جهان را زیبا و زیباتر می‌نگریم.

راه بلندی در پیش است. اینکه نابرابری‌ها کاسته شود، برخی جفاها فروکش کند، بعضی قساوت‌ها سر بر نیاورَد. و زن هنوز هم یکی از قربانیان مظلوم این نابرابری‌هاست. وقتی که پدری قساوت تام می‌ورزد و سر از بدن دخترش جدا می‌کند؛ وقتی انواع نامهربانیها در حق دخترکی می‌رود که به غیر دلخواه جهاز بر دارد و به خانه شوی رود، وقتی دختری خردسال به عقد سالخورده‌ای در می‌آید تا نزاع دو طایفه را به پایان رساند و خون بس اعلام گردد؛ زن به یکی از قربانیان بدل می‌گردد.

این نوشتار کوتاه مرهون جلد اول آخرین اثر دکتر سروش دباغ تحت عنوان “رد آبی روایت” است؛ کتابی که جستارهای آن موضوعات مختلفی از جمله پروژه عرفان مدرن و دلبستگی نویسنده اثر به شاعر توانای معاصر، سهراب سپهری، مسئله شرور و ربط و نسبت آن با جایگاه خدا در هستی، و همچنین گفتار-نوشته‌هایی در باب الهیات، قرآن‌شناسی و مباحث رفرمیستی را دربرمی‌گیرد و کاملاً می‌تواند در ردیف آثار نواندیشانه دینی دسته‌بندی شود.

سروش دباغ به تازگی مطلبی در خصوص رقص نوشته که لبریز از فصوص(جواهر) سنت است.