جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله یکی از اساسی ترین آرای "گلدزیهر" خاورشناس بزرگ مجارستانی در خصوص تعارض نصوص قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفت ، گلدزیهر در نظریات خود،علاوه بر مطرح ساختن شبهات و اشکالات در باره قرآن و پیامبر(ص ) ادعا کرده بود، قرآن که مهمترین منبع دینی مسلمانان می‌باشد پر از تناقض و تعارض گویی است . او برای اثبات نظریه خویش با مقایسه آیات مکی و مدنی قرآن بیان کرد که آیات مکی دعوت به اختیار و آیات مدنی جبر را مد نظر قرار داده‌اند. در این رساله نویسنده تلاش کرده است تا ثابت کند که میان آیات مکی و مدنی قرآن تعارضی وجود ندارد و در پایان به توضیح علل اشتباه گلدزیهر و خاورشناسان همفکرش پرداخته است .

«التعلیقه السجادیه فی شرح من لایحضره الفقیه» شرحی موجز است که ملامراد علی­خان تفرشی بر کتاب من لایحضره الفقیه نوشته است. نوشتار حاضر با شیوه توصیفی ­­ـ تحلیلی در صدد پاسخ به چگونگی روش‌ مؤلف در تبیین و شرح احادیث و نیز تعیین رویکرد عمده وی در تبیین روایات الفقیه بوده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد تعلیق‌ نویسی مؤلف در فضای متن احادیث با رویکرد فقه‌الحدیثی و اغلب با استفاده از معانی لغوی، نکات نحوی و ادبی، بهره­گیری از آیات قرآن و روایات هم مضمون، نظرات مفسران قرآن، لغویون و مشایخ مؤلف، به هدف سهولت در فهم عبارات مشکل، روایات و فتواهای شیخ صدوق صورت گرفته است. حضور مؤلف در آغاز دوران تحول مکتب فکری حوزه از اجتهاد و عقل به مکتب اخباری و با نظر به نگرش او درباره پذیرش صحت و حجیت احادیث مرسل الفقیه و از سویی دیگر شیوه فقه‌الحدیثی او در این کتاب، می­توان دریافت، وی صاحب تفکری اعتدال گرا در مکتب نقل­گرایی است.

عبدالله بن ‌عباس، صحابی مشهور و از سرآمدان حوزه‌های مختلف علوم اسلامی به‌ویژه تفسیر است. نگاهی اجمالی به منابع روایی مختلف اعم از تفسیر، تاریخ، لغت و... نشان‌دهندۀ کثرت روایات وی است. این مقاله با به‌کارگیری روش کتابخانه‌ای، جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل داده‌ها، ضمن بیان دیدگاه‌های رجالیان دربارۀ ابن‌عباس، در صدد تحلیل روایات متعارض رجالیان شیعه در این ‌باره‌ است. در کتاب‌های رجالی اهل سنت، به‌تفصیل و در منابع رجالی شیعه، به‌اجمال دربارۀ وی سخن گفته‌اند. اگرچه رجالیان اهل سنت، همگی بر مدح و توثیق ابن‌عباس تأکید کرده‌اند، در منابع شیعی به‌دلیل روایات متعارضی که نخستین بار کشی آورده، بحث‌هایی جدی درگرفته است. تحلیل انتقادی پنج روایتی که کشی در جرح ابن‌عباس نقل کرده، نشان می‌دهد که سند آن‌ها به‌دلیل ضعف، اتهام و مجهول‌بودن برخی راویان، و متن آن به دلایلی از جمله ناسازگاری با واقعیت، تزلزل و جعل، غیرقابل اعتماد است. بر مبنای روایات کشی و برخی منابع تاریخی، عده‌ای با استناد به دلایلی از جمله، خطاب نامۀ 41 نهج‌البلاغه، گزارش‌های تاریخی و... مدعی سرقت ابن‌عباس از بیت‌المال بصره شده‌اند که این ادعا به‌دلیل تناقض گزارش‌های مدعیان، صراحت حضرت علیR در نام بردن از کارگزاران، بررسی حیات تاریخی ابن‌عباس و موضع او نسبت به ائمهk و... قابل رد است.

کتاب جامع احادیث الشیعه ثمرۀ عمر آیت‌الله بروجردی است که بر اساس کاستی‌های موجود در کتاب وسائل الشیعه تدوین شد. روش‌های متعدد فقه‌الحدیثی در این کتاب به کار گرفته شده است تا خواننده بتواند بهرۀ بیشتری از روایت‌های موجود در این کتاب ببرد. این روش‌ها عبارت‌اند از: عدم تقطیع روایات، توجه به خانوادۀ حدیث، چینش روایات، شناخت روایات در پرتو آیات قرآن، حمل روایات بر یکدیگر و رفع تعارض، ذکر معانی لغوی، استفاده از عناوین باب، توجه به مبانی فقهی و کلامی، توجه به اسباب صدور روایات، بهره‌گیری از قراین متصل و منفصل و توضیحات دربارۀ روایت. برخی از کاستی‌های موجود در روش‌های فقه‌الحدیثی این کتاب عبارت‌اند از: چینش نامناسب برخی احادیث، اشکال در تقدم و تأخر ابواب فقهی، عدم تناسب برخی آیات با ابواب فقهی و عدم ذکر برخی آیات مربوط، عدم توجه به برخی مبانی کلامی شیعه و استقصای ناقص شروح روایات.

براساس دو فهرست نجاشی و شیخ طوسی، بخشی از تلاش علمی شیعیان در پنج سدۀ نخست، تألیفات دعایی بوده است. این آثار در قالب گونه‌‌های مختلف دعایی است که در بستر زمانی و مکانی متفاوتی از یکدیگر شکل گرفته است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی در صدد مشخص شدن گونه‌‌های دعایی و سیر هر کدام از آنان در بستر زمان و مکان و کاوش در دلایل گرایش به این حوزۀ تألیفی است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که کتاب‌‌‌های «یوم و لیلة»، «کتاب الدعاء‌‌»ها، کتاب‌های «اعمال سه ماه رجب، شعبان و رمضان»، و کتاب‌‌های «زیارت»، ‌گونه‌‌های دعایی شیعیان هستند. همچنین نگاه به روند نگارش هرکدام نشانگر اقبار و ادبار عالمان به هریک از این گونه‌‌ها در بستر زمان‌‌ و مکان‌‌های مختلف است و هر گونۀ دعایی، سیر متفاوتی از گونۀ دیگر داشته است. اهمیت دعا، مناسک، عبادت و زیارت در قرآن و احادیث بنیادی‌ترین دلیل نگارش این آثار است؛ هرچند انگیزه‌های شخصی و شرایط سیاسی-اجتماعی نیز در این امر دخیل بوده است.

تلاش برای فهم دقیق‌تر از مفهوم «السماوات السبع» که در هفت آیه از قرآن کریم به‌صراحت مطرح شده است از نخستین قرن اسلام آغاز و تاکنون نیز ادامه دارد. یکی از دیدگاه‌‌هایی که در میان محققان متقدم و متأخر در تبیین این مفهوم مطرح گردیده، هفت آسمان مذکور را در محدوده منظومه شمسی تعریف کرده است. این مقاله، نظریه فوق را بر مجموعه‌ای از شواهد روایی شامل روایاتی که متضمن وجود بیت‌المعمور و طوبی و کوثر و سدرةالمنتهی و جنة‌الماوی در این آسمان‌ها است و نیز روایات معراج که حاکی از ملاقات رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم با پیامبران الهی در آسمان‌ها است به‌همراه روایات دال بر وسعت و فاصله بسیار زیاد آسمان‌‌های هفتگانه و همچنین روایات دال بر مجهول بودن ماهیت السماوات السبع در عصر اهل‌بیت علیهم‌‌السلام، عرضه نموده و تنافی و تعارض کامل میان مضمون روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام با نظریه فوق را استنباط نموده است.

علاوه بر ضروری بودن اکتساب پیش نیازهای تفسیری، توجه به آرای متقدمان، درباره مساله پیش نیازهای تفسیر لازم است. در این جستار، آشکار می شود که غالب مفسران، به آنچه در مقدمه تفسیرشان در مبحث پیش نیازهای تفسیر بیان داشته اند، در مقام عمل مقید نبوده اند. همچنین درباره علوم پیش نیاز تفسیر، بحث شده است؛ این علوم به هفت دسته کلی تقسیم گردیده که هر کدام، از زیرشاخه هایی تشکیل یافته اند. علوم مزبور عبارتند از: علوم عربیت، شامل علم لغت، صرف، نحو و بلاغت؛ علم حدیث؛ علم اصول فقه؛ علم کلام؛ علوم قرآنی؛ علم تاریخ؛ علم قرائات

شیخ صدوق از برجسته ترین علمای قرن چهارم هجری است که بلند آوازه ترین کتاب او به نام من لا یحضره الفقیه همواره مورد توجه علما و دانشمندان بوده است به گونه ای که این کتاب در کنار کتاب کافی شیخ کلینی و کتابهای تهذیب و استبصار شیخ طوسی یکی از کتب اربعه شیعه به حساب می آید. این مجموعه حدیثی که به در خواست یکی از بزرگان اهل معرفت درمسائل احکام فقهی ترتیب یافت، سند احادیثش اغلب ذکر نشده و از گونه گونی در چگونگی نوشتار سند برخوردار است. لکن در خاتمه کتاب ابن بابویه طریق خود به مشایخ و علمای حدیث را ذکر کرده است تا این ضعف سند احادیث کتابش را جبران کند.

علامه امینی (ره) از علمای گرانقدر و کوشای عالم تشیع در قرن 14 هجری قمری است که زحمات ایشان در تفحص پیرامون واقعه «غدیر» بی نظیر است. در خلال کتاب الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب مطالب شایان ذکری در دفاع از «حدیث شیعه» و دفع تهمت «رواج احادیث ساختگی در میان کتب آنها» وجود دارد. بخشی که با انگیزه پاسخ به طعنه برخی از علمای عامه به محدثان شیعه مبنی بر کثرت وجود مجعولات در آثار آنان، نگاشته شد.علامه ابتدا در روش نقضی، اسامی بیش از هفتصد نفر از سلسله دروغگویان و حدیث سازان اهل سنت را ذکر می کند و نمونه هایی از احادیث موضوعه را در مدح یا ذم ائمه فرق چهارگانه آنان می آورد. سپس با روش حلی، برخورد دوگانه و متعصبانه را با شخصیت حدیثی اهل بیت (ع) در مقابل دشمنان ایشان، نشان می دهد. به طوریکه (145) حدیث را سندا و متنا بررسی می کند تا بخشی از تلاش مغرضان را در سرپوش نهادن بر فضائل امیر مومنان علی (ع) و برساختن مناقبی برای خلفای ثلاث و برخی دیگر از صحابه، هویدا سازد.