جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم سنت درکنار کتاب از د ی ر باز یکی از نیازهای اساسی بوده است. چرا که روای ات ائمه)علی هم السالم( به عنوان مفسر ومبین قرآن، مهم تر ین منابع شناخت د ین اسالم، پس از قرآن، محسوب می شوند. از این رو معصومان)علی هم السالم( به منظور فهم عمی ق مفاد و متن حدیث بر تدبر و تعمق در معنای حدیث پای فشردهاند. عالمان پیشین هم، رسالت خطی ر خود را در حفظ و انتقال میراث گرانبهای بر جای مانده از معصومان و پیشوایان بزرگ د ین به انجام ّ رساندند و با به کارگیری همه توان خو یش، و شر در حل ح مشکالت احاد ی ث، گامهایی بلند برداشتند که در قالب بیان و ایضاح و تعلیقه و شروح کوتاه و بلند جلوه نموده است. یکی از مراحل اصلی فهم روای ت فهم واژههای غر ی ب و مشکل آن روای ت است، که عالمان گذشته در همه حال بر این تالش بودند که الفاظ روای ات را که بر اثر گذشت زمان جزء الفاظ غر ی ب گشتهاند، شرح و توضیح دهند بر ا ین اساس در میان اهل سنت کتب بسیاری با عنوان غر ی ب الحدی ث تدو ین شده است؛ در میان شیعیان کمتر به این مبحث به طور مستقل پرداخته شده است. یکی از روا ِ شروح ِ یی ارزشمند کتب اربعە شیعه که اطالعات مفیدی در زمینه شرح واژگان در آن یافت می شود ، الوافی مال محمد محسن فیض کاشانی)ره( است . در این پا یان نامه برآنیم که کلیه واژهشناسیهای موجود در محدودە جلد 6 الوافی بر اساس چاپ کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی علیه السالم اصفهان )از کتاب الطهار هو التز ین ، ابواب احکام المیاه)باب 1( تا پایان ابواب قضاء ث والت َ ف َّ الت ز ین )باب 86((با تاکید بر واژههای غر ی ب را از میان شروح ایشان بر روایات کتب اربعه حدیث شیعه استخراج کرده و همراه با ذکر متن و سند تقطیع شدە حدیث در قالب ی ک مجموعه غر ی بالحدیثی بر اساس ترتیب الفبایی ر یشه تنظیم کنیم، سپس به منبع- شناسی )مصدر یابی( شروح لغوی ایشان بپرداز یم. محدوده پژوهش از کتاب الوافی به نحوی انتخاب شده که حداقل مشتمل بر 200 شرح واژه باشد.

فهم سنت درکنار کتاب از دیر باز یکی از نیازهای اساسی بوده است. چرا که روایات ائمه(علیهم السلام) به عنوان مفسر ومبین قرآن، مهم ترین منابع شناخت دین اسلام، پس از قرآن، محسوب می شوند. از این رو معصومان(علیهم السلام) به منظور فهم عمیق مفاد و متن حدیث بر تدبر و تعمق در معنای حدیث پای فشرده‌اند. عالمان پیشین هم، رسالت خطیر خود را در حفظ و انتقال میراث گرانبهای بر جای مانده از معصومان و پیشوایان بزرگ دین به انجام رساندند و با به کارگیری همه توان خویش، در حلّ و شرح مشکلات احادیث، گام‌هایی بلند برداشتند که در قالب بیان و ایضاح و تعلیقه و شروح کوتاه و بلند جلوه نموده است. یکی از مراحل اصلی فهم روایت فهم واژه‌های غریب و مشکل آن روایت است، که عالمان گذشته در همه حال بر این تلاش بودند که الفاظ روایات را که بر اثر گذشت زمان جزء الفاظ غریب گشته‌اند، شرح و توضیح دهند بر این اساس در میان اهل سنت کتب بسیاری با عنوان غریب الحدیث تدوین شده است؛ در میان شیعیان کمتر به این مبحث به طور مستقل پرداخته شده است. یکی از شروحِ رواییِ ارزشمند کتب اربعه شیعه که اطلاعات مفیدی در زمینه شرح واژگان در آن یافت می‌شود، الوافی ملامحمدمحسن فیض کاشانی(ره) است. در این پایان‌نامه بر‌آنیم که کلیه واژه‌شناسی‌های موجود در محدوده جلد3 الوافی بر اساس چاپ کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی علیه السلام‌ اصفهان (از ابتدای باب54 کتاب الحجه تا ‌‌ انتهای باب127 الوافی) با تاکید بر واژه‌های غریب را از میان شروح ایشان بر روایات کتب اربعه حدیث شیعه استخراج کرده و همراه با ذکر متن و سند تقطیع شده حدیث در قالب یک مجموعه غریب‌الحدیثی بر اساس ترتیب الفبایی ریشه تنظیم کنیم، سپس به منبع‌شناسی (مصدریابی) شروح لغوی ایشان بپردازیم. محدوده پژوهش از کتاب الوافی به نحوی انتخاب شده که حداقل مشتمل بر 200 شرح واژه باشد.

یکی از مباحث مناقشه‌برانگیز در طول تاریخ جایگاه، حقوق و وظایف زن در ادیان گوناگون است که باعث شکل‌گیری مطالعات جنسیت و جنبش‌های فمینیستی شده است. تأثیر جنسیت و پیش‌فرض‌های مربوط به آن از موضوعات مطرح در فهم متون دینی و مسائل اخلاقی است. این پژوهش به بررسی جنسیت و جایگاه زن در آرای اخلاقی فیض کاشانی پرداخته است و درصدد است تا به‌صورت تحلیلی و با روش کتابخانه‌ای دیدگاه فیض را نسبت‌به جایگاه زنان به تصویر بکشد. فیض به‌عنوان دانشمندی مسلمان که جامع تمام علوم بود و در رشته‌های گوناگون آثار متعددی تحریر کرده است، می‌تواند نمونه خوبی برای بازتاب نظرات گروهی از اندیشمندان امامیه در باب زنان باشد. این پژوهش به بررسی جنسیت در آرای اخلاقی فیض در آثار تفسیری، اخلاقی، فقهی و عرفانی می‌پردازد. در آثار تفسیری فیض در کتابی مانند تفسیر صافی، زن در آیات متعدد به‌ویژه سوره نساء موردبررسی قرار می‌گیرد و فیض در ضمن نقل روایات گوناگون جایگاه زن را نمایان می‌کند. در آثار اخلاقی، مباحث جنسیت در ذیل قوه باه و کنترل شهوات مطرح می‌شود. در آثار فقهی بحث درباره زنان در مباحث ازدواج، طلاق و مهریه اتفاق می‌افتد و در نهایت در آرای عرفانی فیض، عشق به زن عشقی حیوانی و در نتیجه طغیان شهوات معرفی می‌شود. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد، مباحث فیض درباره زنان در بیشتر مواقع ذیل عناوین نکاح، طلاق و شهوت جای می‌گیرد. به این معنا که زنان در آثار فیض به‌طور مستقل موردبحث قرار نمی‌گیرند و تنها ذیل این عناوین به آن‌ها پرداخته می‌شود. مخاطب اصلی فیض در نگاشته‌هایش مردان هستند و صحبت درباره زنان تنها به بحث ازدواج و شهوت منوط می‌شود. زنان در آثار فیض به‌مثابه موجوداتی ناقص عقل، ناقص دین و تندخو یاد می‌شوند که نیمی از لشکر شیطان را تشکیل می‌دهند. در کنار این ویژگی‌های منفی فیض از ویژگی مثبتی مانند مایه آرامش بودن زن نیز صحبت می‌کند. در گفتار فیض زن پله‌ای برای رشد و کمال معنوی مرد تجلی پیدا می‌کند. زن وظیفه دارد تا با تأمین نیازهای شهوانی مرد و اداره امور منزل او باعث آرامش خاطر او شود و اسباب کمالش را فراهم کند.

انسان شناسی اخلاق یکی از موضوعات جدید و میان رشته ای است که به تبیین اخلاق بر پایه مبانی انسان شناختی و رابطه میان آن دو می پردازد. متکلمان اسلامی از گذشته تا کنون، در تبیین رابطه انسان شناسی و اخلاق، تلاش‌هایی درخور انجام داده اند. شوربختانه امروزه این تلاش‌ها، در معرض فراموشی قرار گرفته است و در نتیجه، هر روز بیش از پیش، شاهد گسترش اخلاق سکولار در جوامع اسلامی با رویکرد انسان شناختی تجربی هستیم. بر همین اساس، نویسندگان در پژوهش حاضر بر آن شدند تا با روش توصیفی- تحلیلی به بازخوانی آرای ملامحسن فیض کاشانی، یکی از متکلمان برجسته شیعه، در تبیین رابطه انسان شناسی و اخلاق بپردازند. سوالات پژوهش شامل موارد زیر می باشد: 1.اهداف تربیت اخلاقی از نظر فیض کاشانی کدام است؟ 2. اصول تربیت اخلاقی از نظر فیض کاشانی کدام است؟ 3. روش‌های تربیت اخلاقی از نظر فیض کاشانی کدام است؟ نتیجه سوال اول تحقیق که اهداف تربیت اخلاقی از نظر فیض کاشانی کدام است نشان داد که شامل خودشناسی، خودسازی، تعادل روحی، تحقق سازگاری اجتماعی، رسیدن به قرب الهی بود. نتیجه سوال دوم تحقیق که اصول تربیت اخلاقی از نظر فیض کاشانی کدام است نشان داد که، شامل موارد زیر می شود که عبارتند از: اصل محافظت و مراقبت از نماز و روزه داری، اصل انفاق مالی، اصل توجه به حقوق دیگران، اصل اصلاح شرایط، اصل تعالی تدریجی و آخرین هم توسل و ارتباط معنوی با معصومین (ع) بود. نتایج سوال سوم تحقیق که روش‌های تربیت اخلاقی از نظر فیض کاشانی کدام است نشان داد که شامل موارد زیر می شود که عبارتند از :عمل به علم، محاسبه نفس، تکرار و تمرین و عادت، موعظه و نصیحت، الگوسازی و الگوپذیری، تشویق به تعاون و یاری، تحمیل به نفس، عبادت، بستر سازی و ایجاد محیط مساعد، توبه و بازگشت، مراقبه و محاسبه بود.

کتاب الوافی اثر علامه ملا محسن فیض کاشانی (1007-1090ق) شرحی بر روایات جوامع حدیثی متقدم شیعه است. فیض کاشانی با عنوان «بیانٌ» در خلال شرح روایات، به بررسی واژه‌های غریب در احادیث نیز پرداخته است. با توجه به اهمیت شناخت واژگان غریب در فهم کلام معصومان علیهم السلام و کمبود منابع غریب الحدیث در شیعه، این طرح با شناسایی، استخراج و نهایتاً تنظیم الفبایی ریشه واژگان غریب الحدیث موجود در این شرح، درصدد تدوین غریب الحدیثی جامع از این اثر ارزشمند است. برای فهم بهتر واژه‌ی غریب، بخشی از حدیث که این واژه در آن قرار داشته تقطیع و آدرس روایت از منابع اصلی (الکافی،کتاب من لایحضره الفقیه و تهذیب الاحکام) استخراج شده است. پژوهش حاضر که به شیوه کتابخانه‌ای انجام شده به واژگان غریب نیمه اول جلد9 کتاب الوافی (از ابتدای باب «بقیه الصلوات المفروضات و المسنونات » تا ابتدای باب «236 ما یقال عند رویا مایکره ») اختصاص یافته است در این پژوهش علاوه بر استخراج تعداد241 واژه از 230 ریشه، منابع علامه در شرح این واژگان نیز مشخص شده است. در این جلد بیشترین منابع فیض برای شرح واژگان را به ترتیب، کتب لغت و کتب غریب الحدیث تشکیل می‌دهد. وی در این جلد بیشترین استفاده را در بین کتب لغوی از کتاب لسان العرب و در کتب غریب الحدیث از کتاب النهایه داشته است.

باسمه تعالی بررسی مقایسه جایگاه عشق در نظام هستی بر اساس آراء جناب فیض کاشانی و امام خمینی علا رغم داشتن اشتراکات فراوان در اصل مفهوم عشق ،ذهن را در رابطه با عناوینی چون عقل و عشق، منشا عشق و آثار آن دچار چالش‌هایی می‌کند که هر کدام از دو شخصیت در این زیر شاخه‌ها چگونه توانسته‌اند آراء خویش را به آن دریای سرمدی متصف و متصل نمایند؟ رساله حاضر در دو فصل تنظیم گردیده و در فصل دوم اختصاصاً به بررسی ابعاد مختلف موضوع پرداخته است.

غزالی و فیض کاشانی از صاحبنظران در زمینه تعلیم و تربیت جهان اسلام و ایران هستند که با اندیشه‌های اسلامی خویش پیشاهنگان افکاری دینی و تربیتی محسوب می‌شوند. با توجه به اینکه غزالی و فیض در دو مقطع زمانی متفاوت و دارای مذهب و گرایشات فکری متمایزی بوده اند این مسئله مطرح می شود که اصول و مبانی تربیت اخلاقی، ، اهداف تربیت اخلاقی، فضایل و رذایل اخلاقی و راه‌های دست‌یابی به فضیلت اخلاقی از منظر این دو شخصیت چه تفاوتها و شباهتهایی داشته است؟ یافته های پژوهش بیانگر آن است که گرایشات فکری و تفاوتهای فقهی دو عالم دینی باعث شده است که در کنار وجوه تشابه زیاد، تفاوتهایی نیز داشته باشند. هردو در کلیت مبانی اخلاقی، اصول آن، روشهای دست یابی به فضایل اخلاقی و معرفی فضایل و رذایل اتفاق نظر داشته اند. با توجه به رویکرد انتقادی فیض نسبت به تصوف و مذهب اهل سنت اغلب روایاتی که به این دو گروه منسوب بوده حذف شده است و در مقابل از امامان (ع) و بزرگان شیعه روایت شده است. فیض با سخت‌گیری‌ها و ریاضت‌های صوفیانه توصیه شده غزالی موافق نبود و رویکردی عقلانی تر و مردمی تر برای دوری از رذایل داشت.

مسئله خداباوری یکی از بنیادی‌ترین مباحث در فلسفه و کلام اسلامی است که همواره ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است. در این راستا، دو شخصیت برجسته و تأثیرگذار در تاریخ تفکر اسلامی، ملاصدرا و ملا محسن فیض کاشانی، هر یک به نحوی خاص به چالش‌های خداباوری پرداخته‌اند. ما قصد داریم در این نوشتار از میان روش های مختلف خداشناسی به دو روش کلامی و فلسفی و بررسی نظرات این دو متفکربزرگ بپردازیم

عنوان تحقیق: بررسی دیدگاه فیض کاشانی درباره امامت با تأکید بر صفات، شئون و ادله امامت ائمه دوازدهگانه هدف پژوهش: این تحقیق به دنبال تحلیل نظام فکری فیض کاشانی (قرن 11 هجری) در مسئله امامت به عنوان یکی از مباحث کلیدی کلام شیعه است. هدف اصلی، تبیین دیدگاههای او درباره تعریف امامت، ضرورت وجود امام، صفات و شئون امام، و ادله اثبات امامت ائمه دوازدهگانه از طریق مطالعه آثارش مانند *الشافی* و *قره العیون* است. پرسشهای اصلی: 1. تعریف و ضرورت امامت از نگاه فیض کاشانی چیست؟ 2. صفات و شئون امام (مانند عصمت، علم، انتصاب الهی) چگونه در آثار او تبیین شده است؟ 3. ادله امامت ائمه دوازدهگانه و مبانی مهدویت از دیدگاه او کدامند؟ روش تحقیق: پژوهش حاضر با روش کتابخانهای، توصیفی-تحلیلی و با ابزار فیشبرداری از متون اصلی فیض کاشانی انجام میشود. دادهها با رویکرد تحلیلی و در چارچوب مبانی کلام شیعه بررسی خواهند شد. نوآوری و اهمیت: - این تحقیق اولین مطالعه مستقل درباره امامت در اندیشه فیض کاشانی است. - نتایج آن میتواند به غنای مطالعات کلام شیعه و تاریخ اندیشه اسلامی کمک کند. کاربردهای عملی: - تدوین کتاب و مقالات علمی-پژوهشی. - ارائه الگویی برای پژوهشهای مشابه درباره متکلمان شیعه.