جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب "امام رضا مظهر رأفت خدا" حاصل اندیشه تحقیق عالمانه "حضرت آیت الله ضیاء آبادی" است که در مواقع مختلف در قالب سخنرانی ایراد شده و پس از پیاده شدن و تدوین مطالب، به شکل کتاب حاضر آماده و چاپ شده است. در این نوشتار به معرفی اجمالی کتاب "امام رضا مظهر رأفت خدا" و معرفی مؤلف گرانقدر آن "حضرت آیت الله ضیاء آبادی" می پردازیم.

پیش گفتارامام رضا(ع)پیوسته با قرآن مانوس بود.آن را به دقت می خواند و در آیات آن تدبر می کرد و می اندیشید که درباره چه چیز و در چه وقت نازل شده است.گفتار، پاسخ و مثال های آن حضرت همه برگرفته از قرآن بود.امام قرآن را معیار سنجش حق و باطل و صحت و سقم احادیث می شمرد و می فرمود:»در قرآن همه چیز به تفضیل ذکر شده و حلال و حرام و حدود و احکام و همه آن چه برای هدایت بشر نیاز است،به تمام و کمال در آن بیان شده است«.همچنین می فرمود:»قرآن کلام خداست.از آن فرا مگذرید و هدایت را در غیر قرآن جستجو نکنید که گمراه می شوید«.او ضمن یاد کردن از قرآن و بزرگ شمردن آیات و اعجاز و نظم آن، قرآن را ریسمان استوار خدا و چنگ آویز مستحکم خدا و راه برگزیده او دانسته است که به بهشت رهنمون می کند و از دوزخ نجات می دهد.به مرور زمان ها کهنه نمی شود و به اختلاف زبان ها فاسد نمی گردد؛زیرا مخصوص زمانی،غیر زمان های دیگر نیست،بلکه برهان و حجت بر هر انسانی است و از پیش روی و از پشت سر باطل به سویش نمی آید.وحی نامه ای است از حکیمی ستوده صفات.

پژوهش شامل موارد ذیل است: زمینه تاریخی ولایتعهدی امام رضا ( ع ۹ سقوط امویان٬ علل پیروزی عباسیان٬ قیامهای علویان از بدو خلافت عباسیان تا زمان مامون و حکومت مامون٬ انگیزه ها و اهداف مامون از ولیعهدی امام ( ع ) ٬ مواضع امام ( ع ۹ و بررسی علل تغییر سیاست مامون.

مکتوب حاضر مشتمل است بر بررسی زندگی امام رضا ( ع) و سیره اخلاقی ایشان. بسیاری از پژوهشگران تلاش کرده اند تا پیامبر ( ص) و اهل بیتش را به هر طریق ممکن به جوامع معرفی کنند، زیرا شناخت آن بزرگواران و آشنایی با سیره و شیوه زندگانی آنان هدایت یافتن و در مسیر درستی قرار گرفتن را ممکن خواهد ساخت. شناختن الگوهای انسانی و شناساندن آنها به دیگران، زمینه را برای محیط آرام و عاری از فسق و فساد و تحقق وعده های الهی در ایجاد جامعه امن اسلامی و برقراری عدالت اجتماعی فراهم می کند. بنابراین سیره به همان سبک ها و روش های خاص و شیوه های زندگی پیغمبر ( ص) و ائمه دین گفته می شود، یعنی همان اصول و روش های اخلاقی و عملی ثابتی که در برخورد با دشمنان، و با دوستان، با مردم عادی، با افراد خانواده، در تبلیغ و رهبری، در عبادت و سیاست، خلاصه در تمام شئون زندگی داشتند به عنوان اصل و قانون در زندگی آنها حکمفرما بود و برای ما هم باید همان اصول و روشها الگو و راهنما باشد. و هدف ائمه ( ص) این است که می خواهند به همه انسانها آگاهی دهند که اگر می خواهید زندگی سالمی در دنیا داشته باشید و با سلامت از گذرگاه دنیا عبور کنید می باید ائمه ( ص) و راه آنها را بشناسیم و با سیره ایشان آشنا باشیم. زیرا ایشان چراغ هدایت و مقصد نهایی و کشتی نجات مردم در دریای شقاوت و مایه رسیدن به سعادت هستند. و این تحقیق از چهار بخش تشکیل شده است که بخش اول آن به کلیات پرداخته است و بخش دوم گذری بر زندگی امام رضا ( ع) پرداخته است که شامل سه فصل می باشد. فصل اول امام رضا ( ع) در عصر پدر بزگوارشان و ... و بخش سوم: فضائل اخلاقی امام رضا ( ع) و این بخش شامل هفت فصل می باشد و فصل اول آن عبادت امام رضا ( ع) و فصل دوم نحوه برخورد و رفتار امام با فقرا و نیازمندان و ... را مورد بررسی قرار داده است. و بخش چهارم: اخلاق فردی و اجتماعی امام رضا ( ع) و این بخش شامل یک فصل می باشد: و آن سیره اخلاقی و رفتاری امام رضا ( ع) است و در خاتمه شهادت غریبانه امام رضا ( ع) توسط مأمون می باشد.

پس از شهادت امام موسی بن جعفر در زندان هارون الرشید، امام علی بن موسی الرضا به عنوان ولی و رهبر علویان جانشین پدر شدند. امام از پایگاه مردمی خوبی برخوردار بودند ایشان عصر هارون و امین و مأمون را تجربه کردند و سیاست های مختلفی را دنبال نمودند. اخلاق و رفتار امام همچون ائمه دیگر حاکی از درس هایی از هدایت و روشنی است امام در برخورد با مردم در برخورد با فرزند و در برخورد با خلفا نمونه و الگوی بسیار مناسبی برای هر شخص است. امام در زمان خلافت هارون به دلیل ترس هارون از شورش های علویان از آزادی نسبی برخوردار بودند و با استفاده از فرصت مناسب که برای ایشان به وجود آمد آشکارا اظهار امامت نمودند. در زمان امین نیز به دلیل درگیری بین امین و مأمون امام از آزادی خوبی برخوردار بودند و علویان نیز برای مدتی که بین این دو برادر جنگ و درگیری بود از آزار و اذیت دستگاه خلافت در امان بودند. زمانی که مأمون بر سریر خلافت نشست با تدابیری که اندیشیده بود تلاش کرد امام را به مرکز خلافت خود بکشاند که در این کار نیز موفق شد امام را به دربار فراخواند و از ایشان درخواست نمود که مقام ولایتعهدی را بپذیرند امام از پذیرش آن امتناع فرمود تا این که با تهدیدات مأمون مواجه شدند که ناگزیر از پذیرش ولایتعهدی شدند اما امام برای پذیرفتن ولایتعهدی شرطی قرار دادند که امام به این شرط مقام ولیعهدی را می پذیرند که در هیچ یک از کارهای حکومتی مانند عزل و نصب وزیران و تصمیم گیری های حکومتی دخالت ننمایند. امام رضا علیه السلام چون در زمانی زندگی می کردند که علوم فراوانی رواج پیدا کرده بود ایشان نیز به تمام علوم آگاهی داشتند به تمام زبان ها آگاهی داشتند به این دلیل هم با تمام گروه های مختلف که برای مناظره به خدمت امام می آمدند هم با زبان آنها و هم با مذهب آنان صحبت می کردند و دلیل و شواهدی که می آوردند از کتابهای خودشان بود. امام مناظرات مختلفی را انجام دادند اما هفت مناظره از مهمترین مناظرات امام به شمار می رفت: 1) مناظره با جاثلیق 2) مناظره با رأس الجالوت 3) مناظره با هربذ اکبر 4) مناظره با عمران صائبی ( صابی) 5) مناظره با سلیمان مروزی 6) مناظره با علی بن محمد بن جهم ناصبی 7) مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره. همچنین امام تألیفات مختلفی داشتند که از آن جمله: 1) رساله علل شرایع 2) علل فضل بن شاذان 3) رساله ذهبیه در طب 4) فقه الرضا.... امام در بیان احکام نیز فلسفه هایی برای احکام بیان می نمودند مانند فلسفه حرام بودن سرقت که یکی از موارد آن را تباه شدن اموال مردم و کشته شدن انسان ها می دانند و همچنین فلسفه احکام دیگری همچون فلسفه بریدن دست سارق و فلسفه تحریم فرار از جنگ و علت حرمت زنا و ... زندگی امام رضا نیز تماماً مملو از درس و پیام است که شامل 1) عبادت و نیایش امام 2) فرهنگ قرآن آموزی 3) توکل 4) امر به معروف و نهی از منکر 5) تواضع و فروتنی 6) احترام و محبت به دیگران 7) صبر بر مشکلات 8) اخلاق نیکو زندگی تمامی ائمه می تواند الگوی مناسبی برای مسلمانان و شیعیان باشد به شرط آن که زندگی امامان را برای این مطالعه کنند که درس بگیرند و سخنان آن امامان بزرگوار را سرلوحه کار خویش قرار دهند. کلید واژه ها: رضا، سیره، اخلاق، شخصیت، سیاست، سیره عملی، ولیعهدی

وضوع این رساله، شیعه در عصر امام رضا ( ع) است. این رساله از چهار بخش تشکیل شده است. در بخش اول به دنبال سؤالاتی که در طرح نامه به آن پاسخ داده شده معنی لغوی و اصطلاحی شیعه بررسی شده است و هم چنین در ابتدا مقدمه ای بر مطالب نوشته شده است. در بخش دوم نظرات مختلفی در باب پیدایش شیعه، سابقه شیعه در اسلام و تکوین آن به دستور پیامبر، مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش سوم، دوران زمامداری خلفای راشدی و هم چنین زندگی شیعه در دوران ائمه و سختی هایی که متحمل شده اند به طور خلاصه بیان شده است. در بخش چهارم قبل از ورود امام رضا به ایران، علل گرایش ایرانیان به تشیع و به دنبال آن تشکیل حکومت های شیعی در ایران و قیام های شیعی، مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، حضور امام رضا در ایران و گسترش تشیع و به دنبال آن دعوت مأمون از امام رضا و تحمیل ولایت عهدی به ایشان مورد بحث قرار گرفته است و نظرات مختلفی در باب ماندن مأمون در مرو و اینکه چرا مأمون ولایت عهدی را به امام رضا واگذار کرد، ارائه شده است. هم چنین وضعیت شیعه در زمان امام رضا و ائمه بعد از ایشان به طور خلاصه در آخر بیان شده است و در آخر نتیجه و همچنین خلاصه ای از تحقیق ارائه شده است.

تشیع چیزی جز اسلام راستین نیست که امام خمینی از آن به اسلام ناب محمدی تعبیر می کند و مؤسس آن ، صاحب شریعت، محمد مصطفی ( ص) است. در عصر امویان، اسم تشیع مورد بی مهری حاکمان و متولیان سیاسی جامعه قرار می گرفت و بر شیعیان ستم بسیار روا می شد. نهضت بزرگ عباسیان در بستر تشیع به وقوع پیوست و آنان با عنوان کردن مظلومیت خاندان پیامبر، امویان را واژگون کردند. سیاست های عباسیان که عبارت بود از دور ساختن علویان از میدان سیاست و بیعت آن ها با علویان _ که چیزی جز خدعه نبود _ ؛ نتوانست هدفهائی را که قصد کرده بودن و آرزوی نیل به آن ها را داشتند؛ برایشان تأمین کند و نتایج به کار بردن چنین سیاست هائی ، پیش از آنکه متوجه دشمنان ایشان و به ویژه عموزادگان علوی آنان شود؛ گریبانگیر خود عباسیان شده و کارشان را تباه ساخته بود. در این تحقیق به هریک از خلفای عباسی معاصر امام رضا(ع) اشاره شده و وضعیت شیعیان و دوستداران اهل بیت ( ع) درآن زمان ، ترسیم شده است. فجایعی که هارون نسبت به شیعیان انجام داد و قتل و ظلم و زورگویی که او در راه بدست آوردن قدرت به راه انداخت؛ بسیار وحشیانه و به دور از انسانیت و منطق بود. اما در دوران مأمون که خود در برابر ارباب کلام، آشکارا دم از ولای اهل بیت می زد؛ شیعه نشاط و جنبشی کسب کرده و علنا حب و ولای خاندان پیامبر اکرم(ص) را اظهار نموده و مقام والایی در میان مردم بهم رساندند. دوران امامت امام رضا(ع) در عصر مأمون ، دارای پیچیدگی و مشکلات زیادی بود و مأمون برای اینکه بتواند در امر حکومت به پیروزی برسد؛ دست به اقداماتی می زد که یکی از آن ها دادن منصب ولایتعهدی به امام ( ع) می باشد. اما همانطور که در بخش سوم به آن اشاره می شود، امام از هیچ کوششی برای خنثی کردن اقدامات مأمون و فهماندن حقیقت به مردم فرو گذار نکرد. در فصل دیگری از این تحقیق به وضعیت شیعیان در دوران امام رضا(ع) پرداخته شده است.شرایط فرهنگی آن عصر ، محروم بودن علویان از حقوق مشروع خود، روحیه تعرضی شیعیان، تحرک آن ها ، زندگی آن ها و موضع دستگاه و .. مورد بررسی قرار می گیرد. در قسمتی دیگر، به قیامها و شورش های شیعی، مناطقی که قیام ها در آن برپا شده، همچنین زمان و موقعیت قیام ها، پرداخته ایم. در ادامه این تحقیق در رابطه با شخصیت امام رضا(ع)، حکمرانان زمان، فرقه های انحرافی شیعه و گروه های الحادی و منحرف در زمان ایشان بحث شده است. همچنین به برخی از یاران و راویان حدیث امام رضا(ع) و مشاهیر و فقهای عصر امام اشره شده است. منابعی که در نوشتن این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته ، منابع تاریخی است. به همین منظور ما تلاش کردیم به منابع اصیل تاریخی رجوع کنیم که اکثر آن ها توسط دانشمندان متعهد و مورد اعتماد نوشته شده است. اما متأسفانه در پاره ای از موارد برخی از مورخین در نوشتن، تعصب به خرج داده اند و حقایق تاریخی را آنطور که می بایست به گوش همگان برسانند؛ بیان نکرده اند.

این تحقیق در چهار فصل ارائه گردیده و هر فصل به موضوعی خاص راجع به حضرت رضا ( ع) پرداخته است. قسمت اول: اختصاص به کلیات دارد و شامل مقدمه بیان مسأله و سپس ضرورت و اهداف تحقیق و پیشینه موضوع و در انتها ء تعریف مفاهیم سیره و اخلاق مطرح گردیده است. بخش اول که گذری بر زندگی حضرت رضا ( ع) و شامل دو فصل می باشد. فصل اول: از ولادت تا امامت حضرت را در پی دارد و شامل قسمتهایی از قبیل جریان ولادت حضرت ، نام گذاری ایشان، القاب و کنیه ها و سیمای حضر ت می باشد و سپس دوران کودکی و جوانی حضرت و بعد تعداد همسر و فرزندان ایشان را مورد بررسی قرار می دهد. فصل دوم: این فصل که از امامت رسیدن حضرت، نصوص وارده بر امامت ایشان می باشد و سپس خط مشی حضرت در برابر حکومتها از جمله حکومت هارون و مأمون و در پایان شهادت حضرت را مورد بررسی قرار داده است. بخش دوم: سیره اخلاقی امام رضا(ع) از لحاظ فردی و اجتماعی که خود شامل سه فصل می باشد. فصل اول: سیره فردی حضرت رضا(ع) فضایل والایی از قبیل ادب حضرت ،تواضع ، احسان و بخشش ، میهمان نوازی، عفو و گذشت، همسان زیستی، با محرومان و ساده زیستی حضرت و حالات معنوی و شخصیت علمی ایشان مورد بررسی قرار داده است. فصل دوم: که شامل سیره اجتماعی حضرت می باشد؛ شامل رفتار ایشان با همنوعان ؛ کمک به تهی دستان و مقروضان و گرفتاران و همچنین مشارکت حضرت را در مراسم تشییع جنازه مؤمنان و دعای ایشان در حق شیعیان و بعد رفتار حضرت را نسبت به شعراء دانشمندان و خادمان و همچنین رفتار ایشان را نسبت به خانواده از جمله برادرشان زیدالنار و عمویشان محمد جعفر و سپس رفتار ایشان را نسبت به همسر و فرزند بزرگوارشان مورد بررسی قرار داده است. فصل سوم که به گوشه ای از ارشادها و توصیه های گهربار حضرت اشاره شده است و شامل دو قسمت می باشد. قسمت اول: ارشادهای معنوی اصحاب قسمت دوم: ارشاد از طریق معجزه و کرامت کلید واژه: امام رضا(ع) سیره اخلاقی- سیاسی- اجتماعی- ارشاد- توصیه حضرت رضا(ع).