جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عاشورا، عظیم ترین حزن تاریخ و عامل ماندگارىِ عزت و شكوه عالم است. البته عزاداری بر سیدالشهداء(ع)، فقط اقامه شعائر دینى و احیاى یاد عاشورا نیست؛ بلكه انتشار رایحه دل‏انگیز دلباختگی به معبود، حقیقت‏خواهى، ایثار، شهادت‏طلبی و امر به معروف و نهى از منكر نیز هست. پیام عاشوراى حسینى(ع)، فراخواندن مردم به احیاى ارزش‏هاى اسلامى و مبارزه با بدعت‏ها، تحریف‏ها، خرافات و غفلت‏هاست؛ به ویژه آن که این بدعت ها و آسیب ها ممکن است آگاهانه یا از روی غفلت، در اقامه عزای عاشورایی بروز كند؛ از این رو پژوهش حاضر با هدف مفهوم شناسی عزاداری، شناخت فلسفه عزاداری بر سیدالشهداء(ع) و آشنایی با مبانی نظری آن (شناختی، تاریخی و فقهی)، معرفی جلوه های عزاداری و معیارهای مرزشناسی آن و هم چنین تحلیل و مرزشناسی جلوه های عزاداری حسینی(ع) انجام شده است. معیارهای مرزشناسی ارائه شده در این تحقیق عبارت اند از: ۱- معیارهای محتوایی: هم سویی مطالب با پیام های عاشورا، تناسب با مخاطب و صدق در گفتار؛ ۲- معیارهای فقهی: پرهیز از وهن، پرهیز از ضرر زدن، پرهیز از معصیت و پرهیز از بدعت؛ ۳- معیارهای فرهنگی: هماهنگی با عرف و به هنجار بودن. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی است.

این پژوهش بر آن است که با مراجعه به آیات نورانی وحی به بررسی ”تطبیق رساله ی حقوق امام سجّاد با قرآن“ بپردازد. در این راستا ابتدا ضمن بیان واضح و روشنی از مسأله ضرورت این تحقیق ثابت گردید، سپس به منظور رسیدن به هدف کلی مذکور اهداف ویژه ای در نظر گرفته شد ازجمله بررسی حقّ خداوند بر بندگان، بررسی حقّ اعضای بدن انسان، بررسی حقّ افعال عبادی انسان بر او، بررسی حقّ رهبران و سرپرستان بر انسان، بررسی حقّ زیردستان بر انسان، بررسی حقّ خویشاوندان بر انسان و بررسی حقّ دیگر افراد جامعه بر انسان در رساله ی حقوق و تطبیق هریک از آنها با آیات قرآن و با توجّه به این اهداف پرسش های تحقیقاتی مطرح شده است. فصل دوّم با عنوان مرور مطالعاتی به بررسی و پیشینه ی تحقیق مذکور می پردازد و تعدادی از متون تحقیقاتی مرتبط با موضوع معرفی و مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در فصل سوّم با توجّه به هدف و ماهیّت موضوع روش تحقیق ”توصیفی تحلیلی“ برای این تحقیق انتخاب گردیده است. فصل چهارم نیز با توجّه به پرسش های تحقیقاتی به هفت بخش تقسیم شده است که بخش اوّل به حقّ خداوند بر بندگان، بخش دوّم به حقّ اعضای بدن بر انسان، بخش سوّم به حقّ افعال عبادی انسان بر او، بخش چهارم به حقّ رهبران و سرپرستان بر انسان و بخش پنجم به حقوق زیردستان بر انسان و بخش ششم به حقّ خویشاوندان بر انسان و آخرین بخش هم به حقوق دیگر افراد جامعه بر انسان و ارتباط هریک از این حقوق با آیات قرآن پرداخته است. پس از گردآوری اطلاعات و تحلیل و بررسی آن ها در فصل چهارم نتایجی حاصل شد که در فصل پنجم به آن ها و محدودیّت ها و پیشنهاداتی اشاره شد که در بحث نتیجه گیری این نتیجه به دست آمد: رساله ی حقوق امام سجّاد ارتباط محکم و استواری با آیات قرآن کریم دارد و ذکر آیات متعدّد ذیل حقوق وارد شده در این بخش ها گواه روشنی بر این مدعاست. پژوهش گر در انجام این تحقیق با مشکلات و محدودیّت هایی چون گسترده بودن موضوع پژوهش و حیطه ی وسیع آن و کمبود منابع کافی و مستقل در این زمینه و تکراری بودن مطالب در اغلب کتب مواجه بوده است. در پایان با توجّه به گستردگی موضوع پیشنهاد می گردد که این موضوع به صورت جزئی تر مورد بحث قرار گیرد. کلید واژه ها: حق، حقوق، رساله ی حقوق امام سجّاد

این پژوهش تحت عنوان و موضوع، سیره اخلاقی، سیاسی و علمی امام سجاد ( ع) می باشد که با هدف آشنایی هر چه بیشتر با سیره اخلاقی، سیاسی و علمی امام سجاد ( ع) در صدد رفع بسیاری از ابهامامت مطرح شده از سوی برخی مورخین، مبنی بر کناره گیری حضرت از فعالیت های سیاسی و جهادی و فقط پرداختن به عبادت شدیم. همچنین سعی شده است به سؤالات مطرح شده در ابتدای تحقیق که از آن جمله چگونگی هدایت و رهبری شیعه، توسط امام سجاد ( ع) بعد از واقعه عاشورا و چگونگی شیوه تبلیغاتی و مبارزاتی امام در عصر پر اختناق اموی پاسخ داده شود. بنابراین در این تحقیق که در سه بخش نگارش یافته است، بر آن شدیم تا اولاً: رفتار و خصوصیات اخلاقی و عبادی امام، ثانیاً: سیره سیاسی امام سجاد ( ع) و نقش ایشان در مسائل زمان و ثالثاً: سیره علمی، تألیفات، شاگردان و معجزات و کرامات امام سجاد ( ع) را بیان کنیم. همچنین پژوهش مورد نظر، فاصله زمانی سال 60 هجری که سال وقوع حادثه جانگداز عاشورا و شهادت امام حسین ( ع) و به امامت رسیدن امام سجاد ( ع) می باشد تا سال 94 هجری که بنا به نظری سال و فات امام زین العابدین ( ع) می باشد را در بر می گیرد. بررسی تاریخ زندگانی امامان معصوم ( ع) و شرایط حاکم بر عصر هر یک از آنان نیازمند پژوهش در کتاب های تاریخی و روائی می باشد، لذا همچنان که در این پژوهش مشاهده می شود سعی شده است که با استناد بر آیات و روایات در صدد پاسخگویی به سؤالات و رسیدن به هدف مورد نظر بوده و جمع آوری اطلاعات از منابع روائی و تاریخی معتبر به روش کتابخانه ای صورت گرفته است. در این پژوهش سعی شده است که زندگانی امام سجاد ( ع) که در بحرانی ترین شرایط تاریخ اسلام عهده دار امر ولایت گردیدند و شیعه را از اضمحلال و نابودی نجات دادند، مورد بررسی قرار گیرد. ایشان براستی محراب نیایش را به میدان رویارویی با سیاست ها و تبلیغات امویان مبدل ساخته و از دعا که نرمترین شیوه گفتاری است، استفاده کرده و همچنین با شجاعت تمام از حریم شهیدان کربلا، دفاع کردند. امام سجاد ( ع) در علم، حلم، زهد، تقوا، بخشش، فصاحت، شجاعت و محبوبیت اجتماعی همچون اجداد طاهرینش سرآمد خلق بوده و در عصر حقوق پایمال شده انسانیت و شرافت و دیانت، رساله حقوق ایشان مایه پندآموزی همه ادیان شد و شاگردان بسیاری نیز در محضر ایشان تعلیم یافته و بهره مند شدند. از نتایج حاصل از تحقیق در سیره امام سجاد ( ع) اینکه، امام نه تنها از مسائل سیاسی روز در جامعه پر خفقان آن روزگار فاصله نگرفتند بلکه با شیوه ای کاملاً متمایز از امامان پیش از خود با توجه به شرایط سیاسی حاکم بر زمان، به هدایت و رهبری شیعه بعد از واقعه عاشورا پرداخته و شیعه را از زوال و نابودی نجات دادند. و شیوه دعا و مناجات را برگزیده و بسیاری از مطالب سیاسی، اجتماعی و اعتقادی را در قالب دعا به مردم منتقل کردند. این تحقیق شامل سه بخش کلی است که بخش اول آن از سه فصل تشکیل شده است و بخش های دوم و سوم نیز هر کدام درای سه فصل می باشند، که نام هریک از بخش ها و فصل ها به ترتیب عبارتند از: بخش اول: سیره اخلاقی و عبادی امام سجاد ( ع) فصل اول: تاریخچه ای کوتاه از زندگانی امام سجاد ( ع)، فصل دوم: سیره و ویژگی های فردی و اخلاقی امام سجاد ( ع)، فصل سوم: سیره عبادی امام سجاد ( ع). بخش دوم: سیره سیاسی امام سجاد ( ع) فصل اول: اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام سجاد ( ع)، فصل دوم: نقش سیاسی و اجتماعی امام سجاد ( ع)، فصل سوم: قیام های مهم عصر امام سجاد ( ع). بخش سوم: سیره علمی امام سجاد ( ع) فصل اول: سیره علمی امام سجاد ( ع)، فصل دوم: تألیفات امام و شاگردان و اصحاب ایشان، فصل سوم: معجزات امام. کلید واژه ها: امام، سیاست، معجزه، سجاد، علم.

در فصل اول ر ساله حاضر نگارنده درباره وضعیت سیاسی و اجتماعی دوره مذکور از عهد خلیفه اول تا دوره امام سجاد (ع) سخن گفته و تاحد امکان چگونگی شکل گیری احزاب سیاسی را بر رسیده است . مسئله جانشینی پیامبر (ص) و امامت حضرت علی (ع) و همچنین جریان حکمیت و مسئله صلح امام حسن (ع) از اهم مباحث مطروحه در این فسل است که سبب ساز تشکیل احزاب سیاسی و اعتقادی در جهان اسلام شدند . در فصل دوم با تفصیل تمام جنبش های سیاسی موسوم به شیعه را مورد بحث و فحص قرارداده و در دو جبش : نهضت توابین و مختار ثقفی را از دو بعد توصیفی و تحلیلی به بحث نشسته و اهداف سردمداران آنها را با توجه به منابع موجود ، به نقد و تحلیل کشانده است . نگارنده احتمال متاخم به یقین داده است که سلیمان بن صرد ، به امامت حضرت امام سجاد (ع) توجه داشته است و خواستار برگرداندن خلافت به ایشان بوده است . در فصل سوم از دو جنبش دیگر واقعه حره واقم و قیام ابن زبیر سخن رانده و به طور مفصل و مبسوط از آراء سیاسی و اهداف سیاسی و اعتقادی آنان بحث کرده است . همچنین نگارنده شمه ای از موضع گیری های ابن زبیر در قبال خانوان عصمت و طهارت را از خلال کتب تاریخی بیرون کشیده و با توجه به نتایج بدست آتمده ، نهضت مذکور را مورد ارزیابی قرار داده است . در مورد واقعه حره ، از آن جا که قیامی زبیری بوده ،نکارنده نتیجه گرفته است که امام سجاد (ع) با توجه به ماهیت قیام ، بدان عنایتی نداشته و از آن تبری جسته است .

این رساله ابتدا مروری بر زندگی در خشان امام چهارم (علیه السلام) داشته، سپس به معرفی مرحوم شیخ صدوق پرداخته و بعد متن اصلی رسالة الحقوق را طبق نقل خصال مرحوم صدوق آمده و پس از آوردن سند ترجمه یکجای متن نیز پس از نقل آن صورت گرفته است. در آخر هم در مورد هر حقی که در رساله آمده احادیث مناسب با ذکر مدرک و برخی موارد نیز آیاتی از قرآن مجید آمده است.

اندیشه دربارة شناخت خدا بنیادی ترین اندیشة دینی هر فرد به شمار می آید. فراز «معرفتی یا مولای دلیلی علیک» از کلام امام سجاد† می تواند بیانگر نوعی از این اندیشه باشد، که لازم است مورد تحلیل قرار گیرد . برای این فراز می توان دو تبیین ارائه کرد. در تبیین اول، این تعبیر بیانگر معرفت خدا به خداست که در تبیین های فلاسفه از ابن سینا تا علّامه طباطبائی به گونه های مختلفی نمود داشته است. این معرفت که در مقابل آن معرفت آفاقی و انفسی قرار می گیرد. عالی ترین راه برای شناخت خداوند تعریف شده که با عنوان «برهان صدیقین» شهرت یافته است. در تبیینی دیگر، این فراز بیان کنندة ارتباط با خداوند و گرایش به سمت اوست که با دقت در کاربرد دیگری از واژة «دلیل» حاصل می شود. معرفت انسان به خداوند در این نگرش، رهنما و عامل رهیابی به بارگاه دوست، تکلم با او و درخواست از او تلقی می شود.

هدف از این پژوهش، تحقیق و بررسی در زندگانی سیاسی اجتماعی امام سجاد (ع) به منظور زدودن برداشتهای غلطاز زندگانی آن حضرت و نیز از مساله تقیه است. زیرا در خصوص زندگانی حضرت سجاد (ع)، برداشتهای غلط و نسبتهای ناروایی وجود دارد که به موجب آن، آن حضرت را از هرگونه بعالیت اجتماعی، سیاسی و .... بدور دانسته، و در نتیجه از اثرات پربار اعمال و رفتار امام سجاد(ع) غفلت ورزیده اند و این برداشت ناصحیح از زندگانی حضرت سجاد (ع) در برداشت نادرست از مساله تقیه نیز بی تاثیر نبوده است. این نوشتار شامل سه بخش است که هر یک به نوبه خود فصلهایی رادربردارد. مباحث اصلی که هدف این نوشته را تامین می کند دربخش سوم آن منظور گردیده و دو بخش نخست، حکم مقدمه را دارند. بخش اول به بررسی وضع مردم در عصر امام سجاد(ع) می پردازد و مسایلی همچون جهل و نادانی در مردم ، فساد اخلاقی در جامعه، موضع گیری مردم دربرابر حکومتها و موضع گیری مردم دربرابر امیرالمومنین علی (ع) و امام سجاد را مطرح می کند . بخش دوم به بررسی وضع حکومتها درعصر امام سجاد اختصاص دارد و طی آن مسایلی چون سیاست حکومتها و موضع گیری حکومتها در برابر اهل بیت (ع) مورد کاوش قرار می گیرد. نگارنده، در بخش سوم ابتدا به مطرح ساختن راههایی که پیش روی امام سجاد قرار داشت پرداخته و سپس خود به داوری نشسته است و بابررسی هریک از آن راهها، بهترین و مناسب ترین آن را با توجه به وضعیت جامعه اسلامی در عصر امام سجاد (ع) معین نموده است. آنگاه در فصلی دیگر موضع حضرت سجاد (ع) رابرابر هریک از آن راهها جویا شده است و چون درپایان این فصل اثبات نموده است که آن حضرت (ع) در دوران امامت خویش سیاست تقیه را به شدت دنبال نموده و این امر ممکن بود این سوال را درذهن ایجاد کند که امام سجاد (ع) با اتخاذ چنین سیاستی چگونه مسؤولیت امامت خویش را ایفا می نمود، فصل بعدی رابه بیان آثار مثبت و پربار فعالیتهای آن حضرت (ع) اختصاص داده است .