جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محمّدصادق اردستانی (متوفی 1134ق) یکی از حکمای برجسته در مکتب فلسفی اصفهان است. در کتابشناسی‌های گوناگون ده اثر را به حکیم اردستانی منسوب کرده‌اند؛ ابتدا این آثار ذکر می‌شوند سپس درباره‌ هر یک از آنها توضیحاتی داده می‌شود:1-رساله‌ جعلیه‌ صادقیه2-رساله فی الجعل3-مقاله فی وحده الوجود4-گفتاری در مبدأ و معاد5-«حکمت صادقیه» یا «قوای نفس»6-اختیارات الایام 7-کلید بهشت8-رساله‌ای در تفسیر آیه‌ نور9-رساله‌ «تباشیر» در عرفان10- حواشی بر کتاب شفااولین توضیح اینکه شماره‌های سوم و چهارم یعنی «رساله فی الوجود» و «گفتاری در مبدأ و معاد» در واقع همان «رساله‌ جعلیه» هستند که تنها در عنوان با هم متفاوتند؛ در ادامه کتابشناسی هر یک از موارد بالا آورده می‌شود. 1- رساله‌ جعلیه رساله‌ای مختصر به زبان فارسی درباره‌ «جعل و ایجاد و کیفیت نسبت میان جاعل و مجعول در فلسفه الهی» است. در مجموع شش نسخه از آن در دست ما می‌باشد که اطلاعات نسخه‌شناسی آنها به این شرح است:-نسخه‌ای در کتابخانه‌ مجلس شورای اسلامی است با نام «مفتاح اسرار الحسینی» از عبدالرحیم نوربخشی دماوندی که از شاگردان ملاصادق می‌باشد. در مفتاح دوم آن، رساله‌ جعلیه را با عنوان «دلیلی است از عالم ربانی و عارف حقانی استادم مولانا محمدصادق اردستانی قدس سره العزیز که در اثبات مبدأ و معاد استنباط کرده است» آورده است. تاریخ کتابت آن 1160ق و شماره بازیابی آن 484 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آستان قدس رضوی با نام «رساله‌ حدوث عالم» از عبدالنبی شیرازی است که در پایان آن این رساله با عنوان «دلیلی از عالم ربانی و عارف حقانی مولانا محمدصادق اردستانی قدس سره العزیز در اثبات مبدأ و معاد» آمده است. سال کتابت آن 1186ق و شماره بازیابی آن 7102 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آستان قدس رضوی که در تاریخ 1206ق کتابت شده و شماره بازیابی آن 560 است. این رساله را محمدمهدی بن هدایت بن محمدطاهرموسوی که جدش از شاگردان ملامحمدصادق بوده از فارسی به عربی ترجمه کرده که همراه همین نسخه‌ی مذکور می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آیهالله مرعشی نجفی که در تاریخ 1218ق کتابت شده و شماره بازیابی آن 2/5093 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ مسجد اعظم قم که تاریخ کتابت آن قرن سیزدهم و شماره بازیابی آن 6/2811 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آیهالله آخوند همدان با نام «مقاله فی وحده الوجود» با شماره بازیابی 13/188 است که در واقع همین رساله‌ جعلیه می‌باشد. در فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه‌ی غرب مدرسه آخوند، زبان این اثر، عربی ذکر شده است امّا این اشتباه به این خاطر روی داده است که صفحه‌ی قبل از این رساله که حکم مقدمه را دارد به زبان عربی است ولی این مقدمه از ملاصادق نمی‌باشد بلکه از مولف یا کاتبی است که رساله‌ ملاصادق را در اینجا آورده است. تاریخ کتابت آن نیز مشخص نیست.نسخه‌ دیگری نیز در فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی به همراه ترجمه‌ی عربی آن ذکر شده که شماره بازیابی آنها به ترتیب 4/1995 و 3/1995 می‌باشد اما در مراجعه به کتابخانه‌ی مجلس در تاریخ 9/4/1393 مشخص شد که این نسخه به دلیل نامعلومی مفقود شده است.2- رساله فی الجعلرساله‌ای مختصر به زبان فارسی درباره‌ی «جعل» است که البته غیر از رساله‌ی پیشین است و حکیم اردستانی آن را در پاسخ میرزا علی بیک ترشیزی شاگردش و شاگرد میرزا نصر ترشیزی از شاگردان میرقوام قزوینی نوشته است. از این رساله سه نسخه در دست ما می‌باشد که اطلاعات نسخه‌شناسی آنها به این شرح است:-نسخه‌ای د

ملا شمسا گیلانی(حکیم مشائی سدۀ یازدهم) نفس را روحانیة‌الحدوث و روحانیة‌البقا دانسته و با انگیزۀ دفاع از معارف دینی، به مخالفت با نظریۀ حدوث جسمانی نفس برخاسته است. پاسخ ملاصدرا به اشکالات بر تمایز میان روح و نفس و تمایزنهادن میان نفوس کملین ونفوس غیرکملین مبتنی است. هرچند این تمایز نهادن به ملاصدراکمک می‌کند تا از روایاتی که دربارۀ ارواح کملین وارد شده است پاسخ دهد، اما او همیشه به این تمایز پای‌بند نبوده است. ملا‌محمد صادق اردستانی(حکیم سدۀ دوازدهم) - از منتقدین جدّی نظریۀ ملاصدرا در باب حدوث جسمانی نفس- بر این باور است که قول به حدوث نه با تجرّد نفس سازگار است و نه با بقاء آن. دراین مقاله - پس از طرح اشکالات ملاشمسا گیلانی و ملاصادق اردستانی- ضمن دفاع از نظریۀ ملاصدرا، به تبیین نحوۀ سازگاری این نظریه با آموزه‌های دینی پرداخته می‌شود.