جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زن و مرد در اصل انسانیت با هم برابرند که انسانیت حقیقی جامع و مشترک میان مرد و زن است و ذکورت و انوثت امری عارضی است بنابراین هر کمالی که ممکن است مردان بدان برسند زنان هم می توانند بدان نایل آیند و زنان از هیچ کمالی و مرتبه ای محجور نیستند حتی مرتبه والای ولایت و قطبیت پیامبر (ص) به کمال برخی از زنان همچون مریم دختر عمران وک آسیه زن فرعون شهادت داد بالاخره در شرافت و کمال زن همیمن بس که خداوند آنها را محجوب پیامبرش گردانید مهر زنی (دختر حضرت شعیب) را ده سال مزدوری پیامبر بزرگی همچون حضرت موسی و نیز عمل زنی (هاجر) را اصلی در تشریع یعنی سعی میان مروه و صفا قرار داد. و اما از نظر گا ه ابن عربی زن را بر مرد برتری و کمال است زیرا در حالیکه مرد فقط مظهر فاعلیت حق تعالی است زن هم مظهر فاعلیت اوست و هم مظهر قابلیت او و گذشته از این بوی امومت و مادری که الذ روایج و خوشترین بویهاست از زنان استشمام می شود نتیجه اینکه باید بانوان را دوست داشت و احترام گذاشت که حب آنها میراث نبوی و حب الهی است.

در عرفان اسلامي، «فناي في الله» مقصد نهايي است و در مکتب ادويته ودانته «مُکشه». با توجه به شباهت‌هاي ميان عرفان اسلامي و مکتب مذکور، مقايسة اين دو آموزه مي‌تواند به درک عميق‌تر «فناي في الله» کمک کند. پرسش اين است: چه وجوه اشتراک و تفاوتي ميان مقام «فناي في الله» در عرفان اسلامي با تأکيد بر آراي ابن‌عربي و مقام «مُکشه» در مکتب ادويته ودانته با تأکيد بر آراي شَنکَره مي‌توان يافت؟ براي پاسخ، در مرحلة جمع‌آوري اطلاعات، روش توصيفي، و براي تجزيه و تحليل اطلاعات، روش تحليلي ـ مقايسه‌اي به‌کار رفته است. بر اساس يافته‌هاي تحقيق، وحدت‌گرايي، معرفت‌محوري، و نقش ابزاري عمل، وجوه شباهت اين دو آموزه است و تفاوت‌هاي آن دو عبارت است از: وجودي ـ معرفتي بودن فنا به‌رغم شهودي بودن مُکشه؛ مبدأ بودن حرکت حبي براي فنا به‌رغم مبدأ بودن سَمساره براي مُکشه؛ نقش انسان کامل در فنا به‌رغم عدم توجه به انسان کامل در مُکشه؛ تأکيد بر وجه خاص در آموزة فنا به‌رغم عدم توجه به آن در مُکشه؛ توجه به مرحلة بقاي بعد الفنا در آموزة فنا و عدم توجه به آن در مُکشه.

در این مقاله با روش توصیفی‌تحلیلی به تبیین و تشریح کارکرد و تأثیر خیال در تحول عشق مجازی به عشق حقیقی با تکیه بر آراء ابن‌عربی پرداخته شده است. بعد از مقدمه و ذکر مسئلۀ تحقیق و پیشینۀ آن، ماهیت عشق و انواع آن بررسی و سپس به مباحث اصلی این پژوهش پرداخته شده است؛ از جمله: عالم خیال و انواع آن، معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی خیال عرفانی در دیدگاه ابن‌عربی، همچنین رابطۀ عالم خیال متصل و عالم خیال منفصل، طرق اتصال به عالم خیال منفصل که از دو طریق خواب و بیداری رخ می‌دهد، دلیل تأثیر خیال در تحول عشق مجازی به عشق حقیقی، ارتباط خیال عرفانی با نور خدا و تجلی حق و مراحل تحول عشق مجازی به حقیقی بر پایۀ خیال که به پنج قسمت ادراک زیبایی، پختگی صورت ذهنی، اتحاد عاشق و معشوق، کمرنگی صورت معشوق خیالی و سیر به‌سوی معشوق عقلی و خیال عشق حقیقی تقسیم می‌شود. نتیجۀ این تحقیق نشان می‌دهد عشق با گذر زمان، قوۀ خیال فرد را تسخیر و تصویری از معشوق در خیال عاشق ایجاد می‌کند که از حوادث خارج مصون است و با نفس عاشق اتحاد درونی دارد؛ با گذر زمان این تصویر نیز کمرنگ‌تر می‌شود تا بدان جا که عشق، بدون تصویر می‌گردد و به عشق عقلی و سپس الهی تبدیل می‌شود.

وصال، هدف عارف سالک بوده و هریک از احوال عرفانی، نمایندۀ مرحله‌ای از سفر عرفانی تا رسیدن به این هدف هستند. ابن‌عربی کتاب ترجمان الاشواق را به زبان شعر و به سبک اشعار جاهلی سروده و در آن به بیان تجربیات عارفانه‌اش در مسیر وصال پرداخته است. در این بین، نباید از نظر دور داشت که تعابیر مجازی از جمله استعاره‌ها در ساختار نمادهای رمزآلود متون عرفانی نقش‌مند هستند؛ ازاین‌رو برای شناخت جهان‌بینی عارف، بررسی این استعاره‌ها ضروری است. این جستار با محوریت بررسی استعاره‌های شناختی و نیز با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی‌تحلیلی، این هدف را پی‌گرفته است تا مفاهیم مرتبط با پربسامدترین تعبیرات عرفانی ابن‌عربی را مورد تحلیل قرار دهد. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که احوال «مشاهده» و «شوق» بیشترین مفاهیم استعاری را در حوزۀ مقصد به خود اختصاص داده و ریزاستعاره‌های شناختی پیرامون دو کلان‌الگوی «مشاهده/شوق انسان است» و «مشاهده/شوق مکان است» شکل گرفته‌اند. همچنین با توجه به رویکرد این استعاره‌ها می‌توان گفت که گفتمان کتاب ترجمان الاشواق اکتشافی ِماجراجویانه است.

این پژوهش تلاش می‌کند ضمن بررسی آراء دیگر عرفا به مقایسه دیدگاههای عطار و ابن‌عربی در خصوص انسان کامل و همچنین اکمل آنها بپردازد و به شباهتها و تفاوتها در آراء و حتی شیوه بیان آنها اشاره نماید و میزان تأثیرپذیری عطار از ابن‌عربی را مورد بررسی قرار دهد. در عرفان ابن‌عربی و عطار، انسان کامل دارای عالی‌ترین مرتبه عقل است که ابن‌عربی از آن به حقیقت محمدیه یاد می‌کند، ولی به وضوح اظهار می‌دارد که منظور از حقیقت محمدیه، شخص پیامبر(ص) نیست، بلکه آن موجودی است که برابر عقل اول است. عطار هم ضرورت انسان کامل را گاه با رمز و گاه آشکارا بیان می‌دارد، ولی در نهایت درمی‌یابیم که توجه هردو به کامل‌ترین آنها یعنی خاتم النبیین معطوف می‌شود و ابن‌عربی او را نقطه عطف رجال غیب می‌داند و عطار متأثر از ابن‌عربی، از پیامبر(ص) به عنوان قطب اصلی جهان یاد می‌کند و بعد از او امام علی(ع) را قطب آل یاسین می‌داند. با این وجود، در اغلب شیوه‌های رسیدن به این مرتبه، نیز هردو دارای عقاید مشترک هستند، به جز مرتبه حلول که عطار معتقد است: او زما گردد ولی ما نشود.