جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار، موضوعات وجوب نظر، جواز تقلید در اصول و جاهل قاصر از منظر مشهور متکلّمین و آیت اللّه محمد آصف محسنی بیان و دیدگاه‌ها مقایسه می‌شوند. در رابطه با قسمت اوّل نوشتار حاضر، مشهور متکلّمین قائل به وجوب عقلی معرفت و به تبع آن وجوب نظر شده‌اند. آیت اللّه محسنی بر این باورند که در مقام ثبوت باید وجوب معرفت باشد تا موضوعی (احتمال ضرر) برای حکم فطری باشد و در مقام اثبات، عقل از احتمال وجوب معرفت حکم به دفع ضرر نماید و احتمال ضرر، موضوع می‌شود برای حکم به نظر و حکم به نظر و وجوب آن، انسان را به واقع و یا غیر آن می‌رساند. در قسمت دوّم، نظر مشهور از اصحاب امامیه، عدم جواز تقلید در اصول دین است. آیت اللّه محسنی بر این باورند که مقدار لازم در اعتقاد به معارف، جزم است حتّی اگر از تقلید ناشی شود، زیرا احتمال ضرر با آن رفع می‌شود و دیگر حکم فطرت به لزوم فحص و نظر باقی نمی‌ماند. در قسمت سوّم، مشهور قائل به عدم تحقّق جاهل قاصر و آیت اللّه محسنی قائل به تحقّق جاهل قاصر شده‌اند. این مباحث در زمینه‌ی کلامی و فلسفی از مباحث مهم روزگار ما هستند زیرا محور بحث‌های دیگری مانند کفر و ایمان قرار می‌گیرند و هدف از این تحقیق بیان نظر متکلّم معاصر، آیت اللّه محسنی و در کنار آن بیان نظر مشهور متکلّمین در موضوعات مذکور و مقایسه‌ی دیدگاه‌ها است. روش پژوهش، تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات برای این تحقیق، کتابخانه‌ای است.

همبستگی و همدلی از اصولی ترین آموزه های مترقّی و بلند قرآن مجید و دین مبین اسلام؛ در کنار سفارش پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت معصومین(ع) است. مساله وحدت و همبستگی اسلامی از آرزوهای دیرین کلیه خیرخواهان و مصلحان جهان اسلام بوده است. این تحقیق به بررسی اندیشه ها و اقدامات آیت الله محمد آصف محسنی به عنوان یکی از منادیان همبستگی و وحدت اسلامی در دنیای اسلامی می پردازد. اندیشه فقهی آیت الله محسنی در زمینه همبستگی امّت اسلامی بر سه اصل نفی سبیل؛ احترام و حرمت افساد بر زمین استوار است. از نظر ایشان مهمترین شاخصه های امّت اسلامی و مسیر رسیدن به جامعه ای مطلوب، حفظ استقلال و قطع مداخلات خارجی؛ بازگشت به اسلام و فرهنگ قرآن؛ ملیّت و هویّت اسلامی مشترک و جغرافیای مشترک و بازیابی تمدّن اصیل اسلامی می باشد. از نگاه آیت الله محسنی جهان اسلام در مسیر همبستگی و وحدت اسلامی و بازیابی تمدّن اصیل اسلامی و عصر شکوفایی و رسیدن امّت واحده اسلامی با چالش ها و موانع جدّی درونی و بیرونی روبروست؛ تا بر این چالش ها فایق نیاید تحکیم همبستگی جهان اسلام و آرزوی رسیدن به امّت واحده و تمدّن اصیل اسلامی امری بسیار دشوار و دست نیافتنی است. وی در این زمینه راهکارهایی را پیشنهاد داده است که عبارتند از شکل گیری اتّحادیه امّت اسلامی؛ تبیین اسلام اعتدالی؛ تأکید بر اصول مشترک؛ مراودات وارتباطات اسلامی؛ تأسیس شورای علمای شیعه در مناطق شیعه نشین؛ تشکیل شورای اخوّت اسلامی در کشورهای اسلامی؛ ترویج احترام متقابل؛ انتشار نشریه مشترک، برگزاری سمینارها و کرسی های علمی همبستگی اسلامی از سوی مراکز علمی حوزوی دانشگاهی و دانشمندان مذاهب اسلامی؛ تدوین، چاپ و نشر مجموعه احادیث مشترک نبوی؛ ایجاد مراکز علمی و دینی مشترک.

آیت‌الله شیخ محمد آصف محسنی(اردیبهشت۱۳۱۴- مرداد۱۳۹۸ش) فقیه و متکلم برجسته معاصر است که با بهره‌گیری از نگرش اجتهادی اصولی به بررسی مسائل کلامی پرداخته و ضمن استفاده از تراث عقلی و اهتمام ویژه به فرهنگ روایی، اندیشه‌های جدیدی در حوزه مسائل کلامی ارائه نموده است. جستار حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی به بازخوانی اندیشه‌های ایشان در حوزه صفات ثبوتی ذاتی الهی پرداخته، آنها را تقریر و ارزیابی می‌نماید. از جمله شاخص‌ترین دستاوردهای جستار حاضر می‌توان برجسته‌ترین اندیشه‌های ایشان در این حوزه را اینگونه بر شمرد: به باور ایشان صفات خدا به ذاتی، فعلی و مدحی تقسیم می‌شود. چنانکه تقسیم علم به حصولی و حضوری حصری نیست و علم خداوند ممکن نیست حصولی یا حضوری باشد. ایشان فاعیلت خدا از سنخ فاعلیت با اغراض زائد بر ذات می‌داند. در جستار حاضر ضمن تقریر این اندیشه‌ها به ارزیابی آنها نیز پرداخته شده که از رهگذر آن ضعف این سلسله اندیشه‌ها آشکار می‌شود.

کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» برگزیده کتاب سال حوزه و جمهوری اسلامی ایران شد. این کتاب که نوشتۀ آیت‌الله آصف محسنی است در هشت جلد به همت دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر شده است. آنچه می‌خوانید گفتگویی است با استاد مهدوی راد دربارۀ این مجموعۀ حدیثی.