جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نزدیک به سیصد سال پیش، شاهکاری در موضوع امامت پدید آمد که تا سالهای اخیر، برای همگان ـ به جز معدودی از دانش وران ـ ناشناخته مانده بود: ضیاء العالمَین فی بیان إمامة الائمة المصطفَیْن. نویسندۀ این کتاب، مولی ابوالحسن بن محمد طاهر شریف عاملی فتونی (1070ـ 1138قمری)، از فقیهان و محدّثان بزرگ قرن یازدهم و دوازدهم است که این کتاب را در آخرین سالهای عمر خود نگاشت. در این گفتار مروری خواهیم داشت بر درون مایۀ این کتاب گران سنگ. از آنجا که دربارۀ نویسنده، کمتر نوشتار فارسی موجود است، ابتدا به شرح حال او می  پردازیم؛ در این جهت، نکاتی مبتنی بر مقدمة التحقیق ضیاء العالمین ـ و برخی دیگر از منابع ـ می  آوریم.

یکی از پیش‌نیازهای حجیت الفاظ قرآن کریم و مبانی فهم و تفسیر آن، در اختیار داشتن قرائت ابلاغ شده از سوی پیامبر است. دانشمندان قرآنی تلاش کرده‌اند قرائات نقل شده از قرآن را جمع کنند که اصطلاحاً به آن «قرائات مشهوره» گفته می‌شود. محدث نوری در دلیل دهم از دلایل دوازدهگانه خود بر اثبات تحریف قرآن، با زیر سؤال بردن انعکاس قرائت نبوی در مصحف کنونی، به طرح و تأیید نظریه تحریف قرآن می‌پردازد. وی با استناد به قرائات متعدد از قرآن و بعد از بیان چند مقدمه، چنین نتیجه می‌گیرد که قرآن بر یک قرائت نازل شده است، ولی مصحف کنونی مصون از راه‌یابی قرائات دیگر به آن نبوده؛ بنابراین مصحف کنونی، دقیقاً همان قرآن نازلیافته بر نبی اکرم نیست. البته از آن‌جا که ایشان مقدمات را در اثبات این نتیجه کافی نمی‌داند، به تکمیل دلیل خود رو می‌آورد و با تمسک به تتمیم به عدم قول به فصل و طریق اولویت، از مقدمات مذکور نتیجه می‌گیرد که اختلاف قرائات موجب تحریف قرآن است. بررسی دقیق و علمی استدلال محدث نوری در لازم آمدن تحریف به خاطر وجود اختلاف قرائات، نشان می‌دهد که استدلال وی، به هیچ وجه مثبت تحریف قرآن نیست. از مهم‌ترین اشکال‌های وارد بر سخن وی این است که: اولاً اساساً تمسک به اجماع در این موضوع صحیح نبوده و ثانیاً اجماع ادعایی ایشان در میان دانشمندان قابل اثبات نیست.

این پایان‏نامه آثارى را که ردّ مطالب فصل الخطاب حاجى نورى به نگارش درآمده، به ترتیب تاریخى بررسى کرده و مشتمل بر چهار فصل با این عناوین است: فصل اول، شرح زندگانى میرزا حسین نورى؛ فصل دوم، بررسى کتاب فصل الخطاب فى اثبات تحریف کتاب ربّ الارباب؛ فصل سوم، موضع علماى بزرگ شیعه در مقابل کتاب فصل الخطاب؛ در فصل چهارم مباحث پایان‏نامه جمع‏بندى شده ‏است.