جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعتقاد به منجی موعود، عقیده ای دیرین و کهن در میان جوامع بشری است و کمتر دین و مکتب و یا گروهی را می توان یافت که در مورد آن اظهار نظر نکرده باشد. در اسلام نیز این باور در قالب مهدویت اسلامی مورد توجه بوده و عالمان و اندیشمندان مسلمان با گرایشات مذهبی مختلف بدان پرداخته اند. تفسیر یکی از گرایشات مهم در این زمینه به شمار می رود؛ که مورد توجه مفسران مسلمان با دیدگاه های مختلف کلامی و مذهبی قرار گرفته است. تفسیر قرآن کریم در حقیقت بیانگر بینش ها و باورها و ارزش هایی است که مفسر از مبانی مختلف عقلی و نقلی دارد که در آراء و انظار وی متجلی می شود و بر بینش ها، ارزش ها، هنجارها و رفتارهای جامعه دارای تاثیر است. براین اساس دیدگاه مفسران می تواند اساس و پایه مباحث مهم اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و...باشد. بررسی اقوال مفسران شیعه و اهل سنت و بیان مشترکات تفسیری آنان در ذیل آیات مرتبط به مهدویت، می تواند در تبیین اندیشه مهدویت در مذاهب اسلامی نقش داشته باشد و از این راه می توان به وجوه اشتراک مذاهب اسلامی توجه بیشتری داشت و بر اتحاد و انسجام و همبستگی اجتماعی در میان باورمندان به مهدویت اسلامی تاکید نمود. بنابراین در نوشته پیش رو به این سوال پاسخ داده شده است: در تفاسیر بیان دیدگاه مفسران مسلمان درباره مسائل مهدویت، تحلیل و بررسی موضوعات و مسائل مطرح شده در آن تفاسیر و بیان موارد مغفول و انحرافی در تفسیر هر دو مذهب شیعه و اهل سنت، از مهم ترین نوآوری های این تحقیق به شمار می رود.

معنویت دینی برآیند و حاصل شکلی از زیستن است که بر پایه رابطه قلبی - ایمانی با خدا و پیوند حبی نسبت به پیامبر و اهل‌بیت طاهرین‌اش شکل گرفته» اعمال و زندگی فرد معنوی را برپایه تعالیم وحیانی و تلاش برای برپایی حکومت ولی‌عص رال تبلور می‌بخشد. با توجه به گسترش جریان‌های معنوی جدید که ماهیتی تکثرگرا داشته مخاطبان را به ورطه نسبیت گرایی و اباحه گرایی سوق می‌دهند. معنویت دینی معنویتی به دور از اباحه گرایی و نسبیت‌اندیشی معرفتی یا اخلاقی است. این نوشتار با روش توصیفی -تحلیلی و برپایه محکمات عقلی و نقلی هویت معنویت دینی را از منظ ر آموزه های شیعی -مهدوی در چهار بخشش معرفت‌شناختی» هستی‌شناختی» انسان‌شناختی و وظیفه شناختی مورد بررسی قرار داده و به این نتایج رسیده است که معنویت دینی قائل به عقلانیت » وحیانیت » وجود خداء عصمت و علم فرابشری و پیامبرو امام معصومء ضرورت اقتدا به امام معصوم برای دوری از انحرافات» وجود و اصالت روح و امام معصوم به عنوان واسطه فیض و ولی نعم است و معنویت دینی آخرت گراء شریعت گرا و اعتدال‌گراء قائل به پذیرش ولایت معصوم به عنوان شرط قبولی اعمال و بالاخره ضرورت احیای امرمعصوم به عنوان اصلی ترین وظیفه منتظران حقیقی است

این پژوهه به دنبال خوانش جدیدی از فرقههای ناهمسان که در ابتدای غیبت صغری رخ داد میباشد، دورهای که فرقهشناسان شیعه و سنی تاکید وافری داشتند شیعیان امامی در این زمان با انشقاق فراوان درون گروهی مواجه بودند، این گروه از اندیشمندان، تعدد فرقههای منشعب امامیه را از 14 تا 20 فرقه برشمردند. با این توصیف وضعیت در هم تنیده امامیه آن قدر بغرنج نشان داده شد که این احتمال داده میشد ادامه تکثرگرایی فرقهای امامیه در آن دوره احتمال فروپاشی ایشان را بسیار افزایش میداد، امری که هیچگاه رخ نداد. گروههای که گمانه اصلی ایشان نه در فروعات، بلکه در اصل امامت بود. با این حال با کنکاش در فرقههای ذکر شده این مهم دانسته خواهد شد که به رغم ذکر فرقههای خود خوانده اطلاعات چندانی از ایشان در تاریخ یافت نمیشود و احتمالا بسیاری از مذاهب در آن دوره برساخته تاریخ بوده و هیچگاه وجود خارجی نداشتند و تردیدهای فراوانی در وجودشان دارد.

مسئله حیرت به عنوان یکی از موّلفه‌های عصرغیبت» به ویژه در ابتدای غیبت صغری درروایات طرح شده است . این واژه در روایات» دارای مشخصه هایی چون گرویدن به آرای باطلء عدم پیروی از امام» ناتوانی در پاسخ به پرسش‌ها و... می‌باشد. مطالعه اسناد روایی و تاریخی نشان می‌دهد عواملی چون انشعابات فرق» ضرورت مخفی بودن تولد امام از قدرت حاکم و ادعای کذب برخی امینان درایجاد تحیر در ابتدای عصرغیبت موّثر بوده است. اما در راستای رفع این تحیر افزون برتلاش‌ها و تمهیدات معصومین پیش از عصرغیبت» که بیشتر ناظر بر وجه اثبات حق از قبیل تبارشناسی» وصف شناسی» اعجاز و پیش‌گویی بوده است؛ درسنت امام دوازدهمء نیز به طور خاص تمهیدات و اقدامات بازدارنده‌ای مانند لعن» خلع از وکالت» معرفی معتمدین به عنوان علامت صدق سخن و توقیعات مشاهده می‌شود. این مقاله به صورت کتابخانه ای و با هدف توصیف و تحلیل به مسئله تحیر می‌پردازد

هدف اصلی نوشتار حاضر مطالعه اندیشه موعودگرایی و مهدویت عصر صفویه با توجه ویژه به جایگاه این اندیشه در ظرفیت و فرآیند تمدّنی آن روزگار است. اهمیت این موضوع ناشی از آن است که با آغاز عصر صفویه و هم‌زمان با رسمی شدن مذهب تشیع در ایران، بحث مهدویت به‌عنوان رکن اصلی تشیع، با خردمندانه عمل‌کردن دولت‌مردان وارد مرحله جدیدی شد که با مراحل قبل از خود دارای تفاوت‌های آشکاری بود. اندیشه مهدویت در ابعاد مختلفی همانند تئوری اتصال حکومت صفویه به حکومت امام زمان؟عج؟، نیابت صاحب‌الزمان؟عج؟، فرهنگ انتظار منجی و نظایر آن موجب ایجاد تحولاتی بنیادین در تاریخ فرهنگی و اجتماعی ایران شده است که تا به امروز نیز تداوم داشته است. این پژوهش درصدد است براساس الگوی نظری ماکس وبر و با روش توصیفی _ تحلیلی ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه‌شناختی در تحلیل پدیده‌های تاریخی و بر پایه منابع کتابخانه‌ای، سیر تحولات اجتماعی و فرهنگی دولت شیعی صفویه را با تاکید بر اندیشه موعودگرایی در چشم‌انداز حیات تمدّنی جامعه به‌عنوان پایه‌ و زیربنایی برای دوره‌های بعد بررسی و تحلیل نماید. نتایج نشان می‌دهد فرهنگ تشیع با ارائه عناصر تمدّن‌سازی هم‌چون رهبری عالمانه، شریعت‌محوری، خردگرایی و عقلانیت، پویایی‌بخشی و تحقق جامعه آرمانی در قالب فرهنگ انتظار، می‌تواند نقش بسزایی در فرایند تمدّن‌سازی جامعه عصر صفوی ایفا کند.