جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از چرایی غیبت امام زمان؟عج؟ حتی پیش از غیبت ایشان مورد توجه بوده و از امامان پرسش شده است؛ گاه نیز خود ایشان به تبیین علت غیبت پرداخته‎اند؛ از این روی، در روایات فراوانی از اهل‌بیت، سخن از چرایی غیبت با عناوین متعددی انعکاس یافته است: 1. اجرای سنّت انبیای پیشین؛ 2. خشم و غضب الهی؛ 3. آزمایش و امتحان مردم؛ 4. خوف قتل؛ 5. رهایی از بیعت طاغوت‌ها؛ 6. ستم‎پیشگی مردمان؛ 7. خارج شدن مؤمنان از صلب کافران؛ 8. فرصت‌یابی مدعیان حکومت شایسته. براساس برخی از این احادیث، علت غیبت امام مهدى؟ع؟ این است که، آن حضرت با وجود غیبت و نهان‌زیستی از یوغِ بیعت با طاغوت‏هاى زمان آزاد مى‏شود و تعهد و بیعت با هیچ حاکمى را برعهده ندارد، تا بتواند در زمان قیام خود آزادانه تلاش کند. دیگر امامان از روى تقیه حکومت‏ها را به رسمیت مى‏شناختند، ولى امام مهدى؟ع؟ مأمور به تقیه نیست. این مقاله، پس از بررسی سند و دلالت 10 روایات متناظر با این عنوان، نقش «رهایی از بیعت طاغوت‏ها» را در غیبت امام زمان؟عج؟ واکاوی و تحلیل نموده است. با توجه به رسالتی که امام زمان؟عج؟ بر دوش دارد، به خلاف دیگر امامان، مأمور به تقیه نیست؛ او مأمور به قیام است و مکلف است تا براساس واقعِ دین عمل کند؛ شدّت فشار و ستم‌کاری خلفای جور، چنان عرصه را بر او تنگ کرده‌ است که به فرض که او را نکشند، او باید با تقیه رفتار کرده، با ایشان بیعت کند؟! از این رو، برای رهایی از بیعت با طاغوت‎ها نگزیر به غیبت و نهان‎زیستی خواهد بود.

امروزه بسیاری از جوانان در دنیا درگیر مسائل و مشکلات اعتقادی و اجتماعی هستند. این مسئله مردم را با چالش بزرگی روبه­رو کرده است که جوانان مسلمان نیز از این موضوع مستثنی نیستند. اضطراب­های ناشی از فقر معنویت و روزمرگی زندگی مدرن بشری ارمغانی جز افسردگی، پوچی و ناامیدی برای بشر ندارد. هر روز اخباری از خودکشی و افزایش بیماری­های روحی-روانی جوانان و پناه بردن به افیون‌های خانمان­برانداز شنیده می‌شود. یکی از راه­های پیشگیرانه، ارائه الگوی مناسب به جوانان است. هرچه این الگو مناسب و قدرتمند باشد در ایجاد حس قدرت و هم­ذات­پنداری جوانان مؤثرتر است. تحقیق پیش­رو درصدد است تأثیر الگوپذیری از منجی موعود در رفع تشویش‌های زندگی مدرن را بررسی کند. اعتقاد به منجی با تکیه بر خصوصیات ذکر شده در روایات، باور به وجود امام حی و آگاه به اعمال انسان و تأکید بر حفظ روحیه انتظار، زمینه­ساز بروز نوعی انتظار فعال در بشر می‌شود. این انتظار فعال و سازنده علاوه­بر حرکت و جوشش، باعث ایجاد نشاط، امید، خوش­بینی و اصلاح نفس می‌شود. هرچه فرد منتظر ارتباط قلبی خود را با الگوی خود قوی­تر کند و در تبعیت از ویژگی‌های منحصربه­فرد او بیشتر تلاش کند بهره بیشتری از این حالات می­برد.

یکی از زوایای ناشناخته‌ امام زمان (عج) مهر و محبت ایشان به مردم به‌ویژه شیعیان است. متأسفانه از گذشته‌ دور چنین بوده است که امام زمان (عج) را تنها با شمشیر و خون­ریزی و قهر و انتقام بیشتر معرفی کرده و چهره‌ای خشن از آن حضرت نشان داده‌اند. یکی از ریشه‌­های این مشکل روایاتی هستند که به­ظاهر درباره اجرای قوانین خدا و فرهنگ عدالت بر قهر و خشن و سخت‌گیری آن حضرت دلالت می‌کنند. درمقابل این روایات، مفهوم آیات صریح قرآن و بسیاری از روایات بر مظهر و تجلی رحمت خدا بودن امام دلالت دارند. نوشتار حاضر به­روش توصیفی-تحلیلی با تأکید بر اندیشه قرآنی امام خامنه‌ای جلوه رحمت امام زمان (عج) بررسی می­شود. نتایج نشان می­دهد روایاتی که دلالت بر قهر‌ حضرت و جدال دارند ازنظر سندی و محتوایی خدشه­دار هستند. قهر حضرت فقط برای کافران و ظالمان است و برای شیعیان خود مهربان‌تر از پدر‌ هستند.

یکی از اعتقادات مشترک بین ادیان ابراهیمی و اسلام بحث منجی موعود است. اعتقاد به منجی، انسان را از بن­بست­های ناامیدکننده ‌رها می­کند و افق‌های روشن و امیدوارکننده در پیش چشم او می‌گشاید، اما تلاش دشمنان همواره بر این است تا چهره خشن و مخوف از منجی موعود ادیان نشان دهند و جایگزین‌های تقلبی و پوچ به­جای آن بنشانند. ازاین‌رو، با ساخت فیلم‌های آخرالزمانی، شخصیت منجی را تحریف­شده و ضد صلح و بشریت معرفی می‌کنند. فرهنگ مهدویت دربین مسلمین چنان­که باید مورد توجه قرار نگرفته و تلاش وهابیت نسبت به حذف این اعتقاد قابل توجه است. ازاین­رو، بحث مهدویت و شخصیت‌شناسی امام مهدی (عج) ضروری است؛ زیرا یکی از بزرگ­ترین و خطرناک‌ترین انحرافاتی که در جامعه اسلامی رخ داده انحراف از مسیر امامت، کوتاهی در شناخت امام زمان (عج) و انتخاب افراد نااهل درقالب خلیفه بوده است. شناسایی صفات و ویژگی‌های امام غایب ازمنظر نایب ایشان بهتر می‌تواند در شرایط حساس کنونی غیبت، راهگشا و نقش­آفرین باشد. پژوهش حاضر، شخصیت‌شناسی امام مهدی (عج) در اندیشه قرآنی مقام معظم رهبری را باروش توصیفی-تحلیلی بررسی می­کند. بنابراین، برخی از ابعاد شخصیت امام زمان (عج) از ذاتی، حسب­ونسب، شخصی و نوعی بودن ذات امام و صفاتی مانند وارث انبیای الهی، حجت خدا، مظهر عدل، خورشید فروزان هدایت، ملجأ و قطب عالم، مصلح کل و سایر خصوصیاتی که مقام معظم رهبری باتوجه به آیات و روایات بیان کرد، بررسی می‌شود.

پژوهش حاضر درصدد پاسخ به شبهه بسیار مهم امکان طول عمر حضرت حجت (عج) براساس نگاه عقل و دین است. بسیاری از مستشکلان درون­دینی و برون­دینی به­دلیل اهمیت منجی در ادیان و فطرت بشر به چیستی و چگونگی حیات موعود مورد انتظار توجه و سؤال­های متعددی در این­باره مطرح کرده­اند. این­گونه سؤال­ها در خاستگاه بین­المللی اهمیت و ضرورت بیشتری دارد که می­طلبد هر دانش­پژوهی در شیوه احتجاج و پاسخ‌دهی به این شبهات توانمندی لازم را به­دست آورد. مقاله حاضر با ادله عقلی ثابت می­کند که جهان پهنه بی­نهایت‌ها و ممکن­هاست. طول عمر زیاد با پیشرفت­های بشری درمقابله با بیماری­ها و کنترل سلامتی، امر محال عقلی یا متناقض نیست که قابل توجیه نباشد. نمونه‌های افراد با طول عمر زیاد در تاریخ بشر نیز مؤید این مطلب است. ازنظر قرآن نیز آیات مربوط به داستان اصحاب کهف، یونس پیامبر (ع)، عزیر نبی (ع) و نوح نبی (ع) نشان­دهنده امکان طول عمر بیشتر است. ازنظر روایات، بحث قدرت و اراده الهی که محیط بر تمام کائنات است و بحث اعجاز و خرق عادت بودن حیات امام مهدی (عج) بیشتر به­چشم می­خورد.

طبق دیدگاه امامیه پس از رحلت نبی اکرم؟صل؟ تبیین و تبلیغ معارف نبوی، یکی از شؤون امامت بوده و بر محوریت سیره و سنت پیامبر تعریف شده است. یکی از مهم‌ترین شؤون و وظایف پیامبر اسلام، اجرای قضاوت طبق ادله ظاهری، مثل استدلال به شاهد و بینه بوده است؛ اما پاره‌ای از روایات شیعه، حاکی از تفاوت و تناقض سیره قضایی آن حضرت با سیره امام مهدی؟عج؟ در آخرالزمان است. با توجه به ویژگی‌های خاص حکومت امام مهدی؟عج؟ مثل برداشته شدن تقیه و تفاوت اوضاع و اقتضائات زمان، می‌‌توان با جمع روایات تفاوت سیره قضایی(حکم به ظاهر و حکم به باطن)، در مقام رفع تعارض روایات بر آمد و روش و سیره حضرت مهدی؟عج؟ را برگرفته از سیره نبوی دانست. در این پژوهش که با روش «تحلیلی-توصیفی» انجام پذیرفته، سعی شده است، ضمن بررسی معنای سیره و دسته بندی روایات در این زمینه، به بررسی در روایات مرتبط و تبیین درست از دو شیوه حاکمیت و رفع تضادهای مطرح شده در این بین پرداخته شود.

در منابع حدیثی شیعه با دو دسته از روایات، در باب زمان ظهور امام دوازدهم (ع) مواجه هستیم؛ دسته‌ای از آن‌ها، زمانی را برای ظهور تعیین کرده و دسته‌ای دیگر، تعیین زمان برای ظهور را دروغ دانسته‌اند. در مقاله‌ای به زبان عربی با عنوان «تعارض دلالات المرویات عند الرافضة؛ الامامة أنموذجًا» نوشته‌ی «فواز بن احمدبن‌علی رضوان» با تمسک به همین روایات، ادعا شده که روایات شیعی در باب امامت، متعارض و غیر قابل جمع‌اند و لذا اصل امامت، محل تردید و تشکیک است. پژوهش حاضر، با هدف پاسخ به بخشی از شبهات مقاله‌ی مذکور در خصوص وقت ظهور امام دوازدهم (ع) و با استفاده از روش «توصیف و تحلیل»، ابتدا ادعای مطرح شده را ذیل دو دسته‌ی کلی روایات دالّ بر تعیین وقت ظهور (شامل چهار روایت) و روایات دالّ بر دروغ بودن تعیین وقت ظهور (شامل سه روایت) دسته‌بندی و گزارش نموده، سپس با بررسی‌ سند و متن تک‌تک روایات، چنین نتیجه می‌گیرد که گرچه در دسته اول، دو روایت صحیح‌السند در کنار دو روایت ضعیف‌السند وجود دارد، اما مضمون قابل پذیرش آن‌ها، دلالتی بر تعیین زمان ظهور امام دوازدهم (ع) پس از غیبت کبری ندارد. در مقابل، روایات دسته دوم از لحاظ سندی، موثق و معتبر هستند و از لحاظ دلالی نیز بر تکذیب تعیین‌کنندگان وقت ظهور صراحت دارند. بنابراین با جمع عرفی میان دو دسته روایت، تعارض ادعا شده برطرف می‌شود.