جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهه تلاش دارد تا دورنمایی از جریان های شیعی که گرایش به مصداق مهدی خاصی داشتند، در دوره حضور ارائه نماید، زمانه ای که با شکل گیری فرقه های منسجم و غیرمنسجم همراه بوده و بسیاری از ایشان علاوه بر اعتقاد به مهدویت، باورمند به مصداق خاصی از مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز شدند، اما دیری نپاید که همگی آنها در همان بستر زمانی ناپدید گشتند و نتوانستند عمری دیرپا داشته باشند این در حالی بود که دیگر فرقه های ماندگار شیعی همچون زیدیه و اسماعیلیه که به مصداق خاصی از مهدی معتقد بودند، با تجدید نظر در آراء خویش، پنداری دیگر در عرصه امامت را باورمند شدند، در این میان تنها امامیه بود که علاوه بر گرایش های آشکار به مهدویت، در عمل به مصداق خاصی از مهدی باورمند شد و توانست با حفظ هویت در هر دو ساحت اندیشه و عمل مانای در تاریخ شود.

مسئله بی‌معنایی زندگی و پوچ‌انگاری آن در سده اخیر در جوامع انسانی و به خصوص در مغرب زمین از سوی متفکرانی مطرح شده و درصدد تبیین فلسفی و ارائه استدلال برای هیچ‌انگاری و نفی امید به زندگی و آینده روشن برای بشریت برآمده‌اند. قائلان به پوچی مسائلی چون رنج و مصیبت در زندگی، مرگ و آینده مبهم بعد از مرگ را به عنوان چالش‌های جدی بر معناداری زندگی می‌دانند و نهایتا با توجه به این که نمی‌توانند، ترسیمی از آینده حیات بشر داشته باشند. زندگی این‌جهانی را یا با خوشی زودگذر می‌پذیرند و برای موجه بودن آن نظریه پردازی می‌کنند؛ یا این که راهکار خودکشی را برای رهایی از و مصیبت‌های پیش‌روی انسان فااطرح می‌نمایند. قاتلان به معنادار بودن زندگی در مقابل رویکرد هیچ‌انگاری، استدلال های متعددی را ارائه می‌کنند. اما همه این دیدگاه‌ها از رویکرد یکسانی طرف داری نمی‌کنند. یکی از این رویکردها که ادیان الهی از آن دفاع می‌نمایند، نظریه فراطبیعت گرایی است . اندیشه مهدویت ضمن پذیرش فراطبیعت گرایی در حوزه معناداری زندگی، ارتباط انسان با وحی، غیب و ملکوت هستی را از مسیر امامت امکان‌پذیر می‌داند. در دوران غیبت امام معصوم از این اعتقاد با عنوان باورداشت مهدویت یا اندیشه انتظار یاد می شود.پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر باور و کارکرد مهدویت در تغییر نگرش به جهان و زندگی،به تحلیل انتقادی قائلان به پوچی و هیچ انگاری می پردازد.یافته های تحقیق نشان می دهد که اگرچه دیدگاه های مختلف در حوزه معنای زندگی توانسته اند.در نفی پوچی،مسئله امید به زندگی را به بشر ارائه کنند،اما میزان تاثیر باور به مهدویت و مسئله انتظار منجی موعود،از کارآمدی بیشتر و معنویت بخشی افزون تری از دیدگاه های رقیب و بدیل برخوردار است.

مهم ترین منطقه ژئوپلتیکی در جهان، غرب آسیا است که نقش مهمی نیز در جغرافیای عصر ظهور بر عهده دارد. این محدوده به سرزمین های میان دریای مدیترانه و خلیج فارس گفته می شود که از لحاظ موقعیت جغرافیایی در مرکز تقاطع سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا قرار دارد به طوری که از ناحیه کشور ترکیه به اروپا و از سرزمین مصر به قاره آفریقا متصل است. مفهوم آخرالزمان نیز، همواره یکی از کلمات کلیدی ادیان الهی به منظور ایجاد شوق برای پیروان می باشد تا ایشان در زمانی که در سختی های دنیوی قراردارند همواره آینده ای روشن را پیش روی خود فرض کنند. آخرالزمان در ادیان مختلف الهی خصوصا سه دین اسلام، یهودیت و مسیحیت به همین خاطر از اهمیت خاصی برخوردار بوده و بدین منظور، تفاسیر مختلفی از کتب مقدس این سه دین درموضوع آخرالزمان انجام شده است. شباهت های بسیاری نیز میان این سه دین در توصیف آینده جهان خصوصا دوران ظهور منجی (در هر کدام از این ادیان) وجود دارد اما یکی از مهم ترین نکات، نبردهایی است که از منظر این سه دین ابراهیمی در آخرالزمان رخ خواهد داد و بشریت را درگیر خود کرده تا پیروان ادیان پس از زدودن تاریکی های ضلالت، به آرامشی مثال زدنی دست یابند. این مقاله در پی پاسخ به این سئوال است که؛ جایگاه و نقش ژئوپلتیک غرب آسیا در نبردهای آخرالزمان از منظر ادیان ابراهیمی اسلام، مسیحیت و یهودیت چه کیفیتی دارد و تفاسیر و دیدگاه های علمای این ادیان چه شباهت ها و تفاوت هایی داراست؟ روش انجام این تحقیق، به صورت تحلیلی و توصیفی است که با الهام گیری از تحلیل محتوای بیش از هزار و پانصد روایت در موضوع نشانه های ظهور و مباحث مرتبط با آخرالزمان و نبردهای آخرالزمانی، استخراج و احصاء شده است. در نهایت این مقاله برآن است تا با مطالعه ای تطبیقی میان روایات رسیده از این سه دین درموضوع جنگ های آخرالزمان و برخی تفاسیر آنها، نقش ژئوپلتیک غرب آسیا را در این مبارزات، مورد بررسی قرار دهد.

معرفت نفس و تذکیه عقل با هر بار اقراء قرآن موجب تعالی مفسر از مرتبه آفاقی به انفسی می گردد. در این مرتبه مفسر به لایه های باطنی آیات الهی دست یافته، تفسیری از قرآن ارائه می کند که تفسیر انفسی نامیده می شود. نگارش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی ضمن معرفی تفسیر انفسی و مفسران برجسته آن، کیفیت رجعت را از دید انفسی مورد بررسی قرار می دهد. نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد که رجعت، نوعی معاد جسمانی است که با تبیین ابن عربی از نفس و خصوصیات آن و تاثیر افکار او بر دیگر مفسران انفسی آغاز و در حکمت متعالیه صدرایی به شبهات وارده برآن پاسخ داده شده است. در خصوص کیفیت رجعت تا قبل از قرن معاصر تبیینی صورت نگرفته و تفسیر ارائه شده بر مبنای معاد و چگونگی آن است. در قرن حاضر، علامه طباطبایی، به بسط معاد جسمانی بر رجعت همت گماشته و امام خمینی (ره)، علامه حسن زاده آملی، علامه جوادی آملی به تبیین کیفیت رجعت پرداختند. آن چه از دید مفسران انفسی قابل برداشت است این است که رجعت با بدن عنصری امکان پذیر بوده و محذوریتی ندارد گرچه برای نفوس متعالی، رجعت به معنای بازگشت در هر زمان و هر مکان به عالم مادی و عالم برزخی و عالم ملکوتی بابدنی متناسب با هر نشئه امکان پذیر است.

جنبش پنطیکاستی در دهه 1990م و با تاکید بر مسئله آخرالزمان، نزول روح القدس و ظهور عطایا، به عنوان سند حقانیت و نشانه نزدیک شدن عصر مسیحایی، ظهور کرد. پنطیکاستی ها معتقد بودند که پس از گذشت هفت سال رنج و محنت، آخرالزمان و عصر ظهور شروع خواهد شد و کلیسا عروسش (مسیح) را ملاقات خواهد کرد. از این رو با جدیت به تبشیر عصر ظهور روی آوردند. پس از گذشت چند دهه از آغاز جنبش و نیامدن مسیح، موجی از نومیدی در میان پنطیکاستی ها شکل گرفت. از این رو برای کنترل اوضاع، تفسیر جدیدی از عصر ظهور ارائه دادند. در همین راستا، با اتخاذ رویکردها و عملکردهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر آن شدند تا با فراهم آوردن مقدمات تشکیل کلیسای جامع مسیحی، به بازگشت مجدد مسیح سرعت بخشند. این نوشتار درصدد است تا با روش توصیفی _ تحلیلی پس از معرفی آخرالزمان شناسی پنطیکاستی و ابعاد مختلف آن، ادعای تشکیل کلیسای جامع و رویکردهای پنطیکاستی را به چالش بکشاند.

انسان ها هم در حیات فردی و هم در حیات اجتماعی شان چشم انداز نگرند و این چشم اندازها منحصر در آرمان هایی که در طول حیات یک نسل فراهم می شود نیست بلکه انسان ها از چشم اندازهای فرانسلی نیز برخوردارند چشم اندازهایی مربوط به آینده های دور و نسل های آینده که از آدمی به ظاهر در آن خبری نیست اما نسل های آینده نظاره گر آن خواهند بود. با تحلیل فرایند انتخاب و گزینش چشم انداز می توان به این نتیجه رسید که عواملی که در انتخاب چشم انداز موثرند عبارتند از امکانات انسان، قلمرو روابط او و نیازهای واقعی اش. و آدمی اگر به حجم حقیقی امکاناتش و قلمرو واقعی روابطش تفطن پیدا کند جز به حاکمیت ولی خداوند در تمام شئون زندگی و ابعاد وجودی اش رضایت نمی دهد و در او احساس نیاز به حاکمیت معصوم جوانه می زند و وقتی از وجود چنین نعمتی محروم بود آن را به عنوان چشم انداز خود بر می گزیند و با تمام توان برای رسیدن به آن گام برمی دارد. و چشم انداز یاد شده همان آرمان بلندی است که در قرآن و سنت از آن به عنوان اندیشه مهدویت یاد شده است در مقاله پیش رو کوشیده خواهد شد با رویکرد تربیتی فرایندی تسیم شود که طی آن آدمی چنین چشم اندازی را برای خود برگزیند و در مسیر دستیابی به آن تلاش نماید.

نوشتار حاضر به بحث مهم جایگاه مهدویت در میان اهل سنت می پردازد این جایگاه با دو مولفه اساسی یعنی «اعتقادی بودن مهدویت» و «متواتر بودن احادیث مهدویت» نشانه گذاری می شود. تواتر حدیثی مهدویت که بعضا با تعابیر هم سو نظیر استفاضه روائی، شهرت روائی، کثرت روائی همراهی می شود با استنادورزی به منابع مختلف حدیثی نظیر صحاح، سنن، مصنفات، جوامع و اطراف، توجیه شده و با استنادورزی به اقوال بسیاری از علماء و اندیشمندان اهل سنت نظیر آبری، سفارینی، کتانی، شوکانی، برزنجی، قنوجی، صبان و... تثبیت می شود. اعتقادی بودن مهدویت که از آن به ایمانی بودن مهدویت تعبیر می شود مورد پذیرش و اذعان همه اهل سنت و غالب علمای شان قرار گرفته است. توجیه اعتقادی و ایمانی بودن مهدویت از منظر اهل سنت به دلایل ذیل باز می گردد. 1. انکار مهدویت، انکار رسالت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله است؛ 2. تصدیق اخبار غیبی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله از جمله اخبار مهدویت واجب است؛ 3. اعتقاد به اشراط الساعه از جمله ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف واجب است.

یکی از برترین آموزه‌های دینی که امری پذیرفته شده و مشترک در بین مذاهب مختلف اسلامی است. اعتقاد به مهدویت است فارغ از تفاوت‌های جزئی که ذیل این اصل بیان می‌کنند، آیا امکان بهره‌گیری از این قابلیت، از سوی اصحاب رسانه جهت تقریب مذاهب امکان پذیر است؟ رویکرد سلبی و ایجابی پیش‌روی رسانه نقش اساسی در هم‌گرایی و واگرایی جامعه دارد. اتخاذ راهبردهای مناسب، جهت سرمایه‌گذاری ازاین پتانسیل باید در اولویت سیاست گذاری متصدیان رسانه قرار گیرد؛ فرصت یابی آن‌ها از این ظرفیت ناب و مشترک، جهت هم‌گرایی و برون‌رفت از معضلات و گسست‌های مذهبی، ضرورت برنامه ریزی دراین زمینه را آشکارتر می‌سازد. لازمه چنین راهکاری، اقداماتی را طلب می‌کند که یکی از آن‌ها متعهد شدن متولیان رسانه به مجموعه‌ای از استانداردهای اخلاقی است که دارای مقبولیت اجتماعی و برخاسته از بطن و فرهنگ جامعه مورد نظر است.براساس چنین آموزه مشترکی می توان در راستای همفکری و همکاری میان ادیان آسمانی،به ویژه مسلمانان اقدام کرد و بر طبق الگوی مدینه فاضله عصر موعود،زندگی امروز و قبل از حضور آن حضرت را سامان و نظم بخشید.پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی-تحلیلی،هنجارهای اخلاقی رسانه را در طرح مباحث مهدویت در سه محور اخلاقی:رویکردها،روش ها و تبیین و پردازش،معطوف به همگرایی مذهبی دنبال کند تا زمینه های انسجام و وفاق ملی که مقدمه زمینه سازی ظهور است را فراهم کند.

عقیده به قیام امام مهدی اعتقادی مشترک میان شیعه و اهل تسنن است. انتظار و زمینه سازی دو امری است که با این عقیده مرتبط است. نوشته حاضر درصدد برسی این دو در منابع شیعه و اهل تسنن است. به دلیل روایات فراوان در این باره، مقاله حاضر (جز در موارد نادر) تنها به روایات معتبر استناد کرده است. این تحقیق نشان می دهد انتظار مهدی موعود نزد فریقین امری مشترک است؛ حتی برداشت منفی و پاسخ آن نیز در فریقین مطرح شده است. لزوم زمینه سازی نیز نزد فریقین حتی نزد منکرین اصل مهدویت روشن است. در ادامه وجود گروهی که همیشه به دنبال حق طلبی هستند و زمینه ظهور را فراهم می کنند از روایات فریقین به اثبات رسیده و ویژگی هایی برای آن ها بیان شده مانند آغاز قیام از شرق و پایان آن در بیت المقدس، آسیب ندیدن از مخالفت ها، نبرد آخر با مسیح دجال به رهبری امام مهدی و همراهی حضرت عیسی در پایان نیز روایت دعوت مرد قمی به حق طلبی آورده شده و مقصود امام خمینی از «صدور انقلاب» بیان شده است که ترویج و ایجاد سه امر مهم اسلام ناب، استقلال از بیگانگان و مردم سالاری بوده است. سخن محمدبن سلمان نیز نقد شده و روشن گردیده که بهره ای از حقیقت ندارد و تنها برای شیعه هراسی و ایران هراسی بیان شده است.

در تبیین کارکردی اندیشه مهدویت، می‌توان به کارکردهای آن در تغییرو اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی اشاره نمود و آن را یکی از کارکردهای مهم آن برشمرد. زیر اندیشه مهدویت مبتنی برمبانی کلامی متقنی است که بر اساس آن مبانی می‌تواند ارزش هایی را به وجود آورد و به تبع آن، هنجارها، رفتارها و کنش هایی را ایجاد کند که دراصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی تاثیرگذار باشند و متناسب با آن رفتارهای مناسب فردی و اجتماعی را شکل دهند. کنش‌ها و رفتارها یکی از لایه‌های مهم و تاثیرگذار فرهنگ به‌حساب می‌آیند. در حقیقت کنش‌ها و رفتارهای هنجاری، برآمده از بینش‌ها و آرزش‌ها و بازتاب آن‌ها هستند. اندیشه مهدویت درسه سطح در تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی کاربرد دارد: الف) در سطح برون دینی با تاکید برمنجی‌باوری؛ با این رویکرد برای شکل‌گیری و تغییرو اصلاح رفتار فردی و اجتماعی، باوربه منجی موعود پیشنهاد می‌شود و دراین زمینه از راهکارهایی چون: تکیه بر باور مشترک بین آلادیانی؛ هویت و ارزش‌ها و هنجارهای مشترک بین پیروان ادیان و مذاهب، برخوردار است؛ ب) در سطح درون دینی با تاکید برایده مشترک مذاهب اسلامی در باور به مهدویت؛با این نگاه برای تغییر و اصلاح رفتار فردی و اجتماعی،عنصر انتظار از اهمیت بسیاری برخوردار است.در این باره راهکارهایی چون؛رفتار مبتنی برامید؛تعهد و مسئولیت؛ایمان و تقوا و اصلاح و تغییر رفتار بر محور صبر و پایداری پیشنهاد می شود؛ج)در سطح درون مذهبی با تاکید بر اندیشه ولایت و امامت؛با این رویکرد برای تغییر و اصلاح رفتار فردی و اجتماعی،باور و یقین به وجود حجت خدا در زمین مدنظر است و در این زمینه از راهکارهایی چون؛تغییر و اصلاح رفتارهای فردی و اجتماعی مبتنی بر باور به آموزه امامت،مبتنی بر محور نظارت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر زندگی،شکل گیری رفتارهای فردی واجتماعی برمحور ویژگی های زمینه سازان ظهور و...را در بردارد.