جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پروژه‌ی فکری عبدالله عروی بر محور «عقل موروثی» متمرکز است و بر همین اساس عقل سنتی را مورد نقد قرار می‌دهد؛ او «ریشه‌ی ناکامی» جهان اسلام را نتیجه‌ی تعالیم اسکولاستیک Scolastique می‌داند، همانی که محمد آرکون نیز بر آن تأکید می‌کند و بر این باور است که استمرار این عقل ممتد از زمان گسست با میراث روشن‌فکری، سرّ واپس‌گرایی ما است.

بحث بر سر تبيين دقيق و صحيح از اسلام حقيقي سال‌هاست كه مورد توجه انديشمندان قرار گرفته و بسياري نيز در اين موضوع به تحقيقات و ارايه نظريات مختلف پرداخت ه‌اند. اما يكي از مهم‌ترين وجوه اين بحث موضوع رابطه يا تقابل اسلام و غرب است كه بحث اسلام حقيقي و خوانش نوين از پيام الهي مورد‌توجه قرار گرفته است. لذا براي شناخت و تبيين گستره رابطه اسلام و غرب بايد مباني فكري آن را در مسائل مختلفي مانند: معرفت‌شناسي، فلسفه، علم و معرفت قدسي، سنت و اديان به صورت يك پروژه فكري واحد مد نظر داشت. چرا كه همه مسائل معرفتي را جزء جزءنمي‌توان نگريست بلكه آنها در يك ساختار و يك ساحت مد نظر قرار مي‌گيرد.

مسئله سنت و مدرنیته یکی از مهمترین مباحث اندیشه­ای در دوران معاصر است، که از اواخر ­قرن 19 و اوایل قرن 20م. اندیشمندان و اصلاح­گرایان بسیاری را از گرایش­های مختلف در جهان­اسلام-عرب به خود مشغول کرده است و در قالب نگرش، موضوع و روش، تا به امروز ادامه دارد. از میان این­متفکران می­توان به عبدالله العروی و محمد عابد الجابری به عنوان دو متفکر حوزه غرب جهان اسلام اشاره کرد. آثار آنها در زمینه تجزیه، تحلیل و تبیین مسائل و رخدادهای جهان عرب به ویژه پس از شکست 1967م. جایگاه بسیار بالایی دارد؛ آنها توانستند طرح­واره­های مهمی را از واقعیت تاریخی، دلایل عقب­ماندگی­ها، موانع مدرنیزاسیون و چشم­انداز آینده جهان عرب ارائه دهند. عبدالله العروی و محمد عابد الجابری با تکیه بر رویکردها و مفاهیم مختلف، درصدد بنیان یک فرهنگ مدرن همراه با شناخت و درک عقلانی در جهان عرب، چارچوب­بندی و تعیین نقطه شروع و صحیح برای دستیابی به مدرنیته با توجه به مقتضیات زمان بودند. طرح­های عبدالله العروی و محمد عابد الجابری در امتداد یکدیگر است؛ العروی معتقد به گسست­پذیری از سنت و استراتژی نوگرایی از بیرون و عابد الجابری، گسست­ناپذیری از سنت و استراتژی نوسازی از درون را مطرح می­کند. همچنین العروی در سه گام سنت و مدرنیته را بررسی کرده است: نقد ایدئولوژی­های معاصر عرب، تاریخ­گرایی بمثابه راه حل و تلفیق رویکرد عینی­گرایی مارکسیستی و رویکرد لیبرالستی به منزله راه­حل بحران. محمد عابد الجابری نیز در خوانش سنت، یک روش سه بُعدی مبتنی بر سه مرحله را طرح کرده است: روش­ساختارگرایی، تحلیل­تاریخی و ساخت­گشایی گزاره­های ایدئولوژیکی از عناصر معرفتی. این مقاله با رویکردی تطبیقی-تحلیلی به بررسی مسئله سنت و مدرنیته در اندیشه عبدالله العروی و محمد عابد الجابری می­پردازد و به پرسش­های مختلفی پاسخ می­دهد؛ تعریف سنت و مدرنیته در منظومه فکری العروی و الجابری چیست؟ طرح­های فکری العروی و الجابری در تجزیه و تحلیل سنت و مدرنیته چیست؟