جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در آیات قرآن سماع موتی، به معانی مختلفی به کار رفته است. در برخی از آیات منظور از سماع موتی شنیدن سخن زندگان توسط مردگان است؛ مانند آیاتی که به سخن گفتن حضرت صالح ع با قوم خود پس از هلاکتشان و خطاب قرار گرفتن کشته‌شدگان جنگ بدر و احد توسط پیغمبر(ص) دلالت دارند. در بعضی از آیات سماع موتی از ایمان نیاوردن کافران و عدم پذیرش سخن حق از سوی آنان حکایت می‌کند. سلفیان با استناد به برخی آیات قرآن، مانند ‎«وَمَا أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن فِی الْقُبُورِ»‏(فاطر / ۲۲)؛ «لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى» (نمل/۸۰)؛ ‎«إِنْ تَدْعُوهُمْ لا یَسْمَعُوا دُعاءَکُمْ» (فاطر/۱۴) و ...، منکر قدرت شنیداری مردگان شده‌اند. این دیدگاه پیامدهایی مانند انکار جایگاه توسل به پیامبران و اولیاء، زیارت قبور مسلمانان و شفاعت در پی دارد. ازاین‌رو ضروری است که آیات مختلف در این زمینه موردبررسی قرار گیرند. همه مفسران قرآن بر اساس ظاهر آیات قرآن، در مورد شهدا این اصل را می‌پذیرند و اختلاف در مورد سایر اموات می‌باشد که آیا سایر مردگان هم قدرت شنیداری دارند یا خیر؟ این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی تطبیقی دیدگاه محمدشفیع عثمانی و آیت‌الله جوادی آملی در مسئله سماع موتی پرداخته است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که اختلاف چندانی در مسئله سماع موتی بین این دو مفسر با اینکه از دو مکتب فکری متفاوت هستند، وجود ندارد؛ زیرا هر دو مفسر با استناد به آیات، سخنان پیامبر اسلام(ص) و سخنان حضرت صالح(ع) در این مسئله، شنیدن مردگان را تأیید می‌کنند. علاوه بر این علامه جوادی آملی معتقد هستند شهدا از درجه زندگی برزخی بالاتری برخوردار هستند

مطالعه در حقیقت و حقانیت امامت، سابقه‏اى بسیار طولانى در تاریخ اندیشه اسلامى دارد. این مسأله از جمله نخستین مسائل بسیار مهم اسلامی است، که همزمان با رحلت پیامبر اسلام (ص) به خاطر اهمیت آن، مورد توجه فراوان و اختلاف عمیق بین مسلمانان قرار گرفت و در طول تاریخ اسلام، محور اصلی مهمترین تحولات سیاسی و اجتماعی بوده و هست. در این رساله سعی بر آن است تا ابعاد و جوانب این مسئله را از دیدگاه علامه طباطبائی و مفتی محمد شفیع عثمانی، این دو دانشمند و مفسر بزرگ جهان معاصر، به روش عقلی، نقلی و تطبیقی بررسی گردد. رویکرد علامه طباطبائی به مسئله امامت رویکرد کلامی، فلسفی و عرفانی است و بر این اساس امامت را نوعی ولایت الهی در جهت هدایت و رساندن مردم و جامعه به کمال و سعادت دنیوی و اخروی می داند و نیز او معتقد است که ریاست و پیشوایی در امور دین و دنیا از شئوون آن است. رویکرد مفتی محمد شفیع عثمانی به این مساله رویکردی فقهی است، زیرا او انتخاب امام را از افعال و تکالیف صحابه و سپس از افعال مسلمانان می داند. علامه طباطبائی امامت را استمرار رهبری نبی بدون وحی می داند که دارای ولایت تکوینی و تشریعی است، اما مفتی محمد شفیع امامت بر حق را که مورد جعل الهی است، همان نبوت می داند که مختص به انبیاء مانند ابراهیم (ع) بوده است. همچنین علامه ولایت را اولویت در تصرف و سرپرستی امت در امور مادی و معنوی می داند، اما مفتی محمد شفیع ولایت را به معنای ناصر و محب میداند و حمل لفظ ولی بر ناصر و محب را با ذکر دلایلی بهتر از حمل بر آن متصرف میداند؛ علامه امامت را ضروری عقلی می داند و با دلایل عقلی به اثبات ضرورت آن می پردازد. مفتی محمد شفیع ضرورت آن را نقلی بیان میکند و با این دلیل اثبات می کند که نصب امام توسط مکلفان واجب است و امام منصوب از جانب خدای متعال نیست و صرفا جنبه سیاسی دارد. علامه باعتبار اینکه امامت را یک منصب الهی و امر قدسی می داند صفات و شرایط آن را مانند شرایط و صفات نبی می داند که باید دارای عصمت و علم لدنی و افضل الناس و منصوب از طرف خدا و هاشمی باشد ولی مفتی محمد شفیع امامت را در حدّ یک پادشاهی دنیوی می داند که برای آن شرایط و صفات نبی را لازم نمی داند. در امامت خاصه نیز مفتی محمد شفیع مشروعیت خلفاء را بر اساس اجماع صحابه و شوری و استخلاف که بر صحت آنها به آیات و احادیث تمسک می جوید که علامه طباطبائی اساس مبانی مشروعیت خلفاء را نمی پذیرد و از آیات و احادیث مورد استدلال آنها پاسخ می دهد و بر مبانی اعتقادی خود در امامت علاوه بر ادله عقلیه به آیات و احادیث نیز تمسک می جوید.

نهضت شاه ولی الله به منظور اصلاح اندیشه های دینی و خرافات زدایی ایجاد شد. پس از او پسرش شاه عبدالعزیز (۱۷۴۶- ۱۸۲۴) و نوه اش شاه اسماعیل (۱۷۸۱- ۱۸۳۱) آن را به یک جریان سیاسی و جنبش اجتماعی در هند مبدل کردند. این جریان در برابر استعمار بریتانیا بر هند موضع سیاسی تند اتخاذ نمود و به همین دلیل هوادارانی زیادی را به دست آورد. انقلاب فکری و فرهنگی که ایشان در هند به راه انداخت بعدها منجر به انقلابی سیاسی اجتماعی علیه استعمار انگلیس و تشکیل کشور مستقل پاکستان و همچنین تاسیس دارالعلوم دیوبند و هزاران مدرسه وابسته شده است. دارالعلوم دیوبند و همه علمای و بزرگان آن، متاثر از ایشانند.