جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشگر در این تحقیق به ویژگی های فردی پیامبر در سه بعد وحیانی، بشری و راهبری از دیدگاه مفسران معاصر: سید قطب و دکتر صادقی طهرانی و متفکران نوگرا: محمد شحرور و خلیل عبدالکریم می پردازد. یکی از مهم ترین مسائلی که محقق در بحث نزول وحی بر پیامبر پرداخته است، مسئله آغازین آیات وحی و اشکالات و شبهاتی که پیرامون آن مطرح شده است می باشد. محقق مسائل زیادی را بررسی کرده است که مهمترین آنها عبارت است از پندار : « اسلام دین شمشیر است و به پیامبر دستور داده شده بود که با مردم بجنگد تا شهادتین را بگویند». هدف از این رساله دفاع از قرآن کریم است در نفی تعارض ظاهری از آیاتی که به ویژگی های شخصیتی پیامبر در سه حوزه (وحیانی، بشری و راهبری) می پردازد ، بدین گونه که روایاتی بررسی می شود که با قرآن کریم در این باره معارض است. از اهداف دیگر این رساله اثبات عصمت کامل پیامبر اکرم (ص) است. روش محقق در این رساله توصیفی و تحلیلی است ومهمترین نتایج این رساله نیز عبارت است از این که روایات تفسیری ساختگی وجود دارد که مستند مفسران و نواندیشان قرار گرفته است واین روایات اولین انحراف در شناخت ویژگی های شخصیتی پیامبر اکرم(ص) برای آنان شده است.

هدف: هدف از نگارش این مقاله، بازشناسی، تحلیل و نقد پیش‌فرضهای خاص و شبهه‌انگیز محمد شحرور در مهم‌ترین اثرش الکتاب و القرآن بود. روش: روش تحقیق استفاده شده، توصیفی- تحلیلی بود. یافته‌ها: پیش‌فرضهای شحرور در سه حوزۀ قرآن‌شناختی، تجددمآبی و زبان‌شناسی قرار دارد که محقق آنها را تحت 15 مؤلفه، شناسایی، تحلیل و نقد کرد. نتیجه: شحرور با دیدگاه قرآن‌شناختی خاص، تجددمآبی و بهره گرفتن از علوم جدید و فلسفه و همچنین بی‌اعتبار دانستن سنّت نبوی، تفاسیر، فقه اولیه و تصوف؛ در صدد تطبیق و همخوان کردن متن قرآن با عصر کنونی بوده است و تلاش وی بیشتر تطبیق و تحمیل نظرات خود بر قرآن بوده است نه تفسیر قرآن.

محمد شحرور نواندیش معاصری است که با ارائه نظریات خاص و غیر متعارف درباره قرآن و تفسیر آن، با شکستن اصطلاحات سنتّی و با هدف سازگاری دین و تجدّد به نظریه پردازی و تفسیر نواندیشانه از قرآن دست یازیده است. وی با تکیه بر قواعدِ عدم ترادف واژگان قرآن، عطف نسق و قاعده تعریف و تنکیر؛ تعاریف جدیدی در تفسیر اصطلاحات «الکتاب»، «رسالت» و «نبوت»، «أُمُّ الکتاب»، «القرآن»، «السّبع المثانی» و «تفصیل الکتاب» ارائه می دهد. در دیدگاه سنتّی آیات به محکم و متشابه تقسیم می شود، ولی شحرور قسم سومی را با عنوان «نه محکم و نه متشابه» به این تقسیم بندی می افزاید که تأثیر مستقیمی در تفسیر قرآن دارد. در بیان وجه تمایز دیدگاه تفسیر نواندیشانه شحرور با دیدگاه سنتی، دو تفاوت مبنایی وجود دارد: یکی اینکه مبنای شحرور در تفکیک و تقسیم سه گانه آیات؛ بر پایه موضوع و محتوای آیات است، درحالی که مبنای نگاه سنّتی، «وضوح یا ابهام در دلالت آیات» است. دوم اینکه شحرور آیات متشابه را به دو دسته «السّبع المثانی» و «القرآن» با تعریفی خاص تقسیم می کند، ولی در دیدگاه سنتی به سه دسته؛ متشابه از جهت لفظ، متشابه از جهت معنا و متشابه از هر دو جهت تقسیم می شود.

بررسی آراء نو اندیشان معاصر در حوزه مسائل قرآنی، موضوعی در خور اهتمام است. محمد شحرور از نو اندیشانی است که معنایی متفاوت از واژه قرآنی فرقان ارائه نموده است. بر پایه این نظریه، فرقان به معنای ده فرمان تورات بوده لذا به هدف اثبات این دیدگاه به دلایل متعددی همانند: ارتباط آیات بر اساس تکرار واژه فرقان و ارتباط معنایی برخی آیات و ده فرمان استناد شده است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی- انتقادی واژه فرقان را از نگاه ریشه ای، لغوی، ادبی، قرآنی و تفسیری مورد تحلیل و نقد قرار داده است و در ادامه اثبات نموده که مبانی نظریه شحرور در سه موضوع لغوی(عدم ارتباط ریشه‎ای و معنایی واژه فرقان و ده فرمان)، ادبی(اشتباه در تشخیص واو عطف و ایجاد تکرار زائد) و تفسیری(تناقض در کمیت و کیفیت آیات مورد استناد و ده فرمان) دارای اشکال است لذا کلمه قرآنی فرقان نمی‏تواند معنای مد نظر شحرور را حمل نماید.

محمد شحرور از جمله قرآن بسندگان معاصری است که در صدد تضعیف جایگاه حدیث در استنباط فقهی است. وی برای اثبات این موضوع؛ ابتدا قرآن بسندگی را به عنوان یک جایگزین کامل مطرح می‏کند. وی برای اثبات ادعای خویش، عدالت صحابه را زیر سؤال برده و حدیث منسوب به اهل سنت در خصوص عدالت صحابه را مردود می‏شمارد. وی در ادامه عصمت انبیا و مفهوم سنت را به چالش می‏کشد تا از این رهگذر احادیث منقول از پیامبر را بی اعتبار کرده و جایگاه سنت در استنباط مسائل فقهی به عنوان یکی از ارکان استنباط فقیه را بی‏اعتبار جلوه دهد. به این منظور وی مانایی و کارآمدی آموزه‏های سنت نبوی را مخدوش دانسته و بر تاریخ‏مندی آن تأکید می ورزد. در این نوشتار تلاش شده تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه می‌توان فقدان ارزش حدیث در نظام استنباط فقهی نزد شحرور را نقد کرد؟ به این منظور سعی شده تا به مناقشات پاسخ داده شود تا جایگاه حدیث به عنوان یکی از ارکان استنباط فقه معتبر شناخته شود.

بر مبنای نظریه هرمنوتیک گادامر، فهم انسانی همواره متأثّر از تاریخ شکل می‌گیرد. محمد شحرور نواندیش معاصر اهل سوریه با تأسّی از نظریه تاریخی‌نگری در فهم متون دینی، آموزه‌های اسلام را مورد بازخوانی قرار داده است. این مقاله با رویکرد توصیفی و تحلیل محتوا و با مرور ادبیات هرمنوتیک گادامر به تحلیل اندیشه‌های شحرور درباره طبقه‌بندی مستحقین زکات بر اساس خوانش وی از آیه 60 سوره توبه می‌پردازد. یافته‌های پژوهش مبتنی بر آن است که شحرور با نگرش انتقادی نسبت به دیدگاه فقهای اسلامی درباره دریافت‌کنندگان زکات، تنها چهار طبقه را برای مستحقین زکات نام برده است: فقیر، مسکین، غارمین و ابن سبیل. وی با رویکردی علمی-تاریخی، معنای فقیر را به یتیمان، مسکین را شامل افراد دارای نیازهای خاص، غارمین را شامل بدهی پرداخت دیه برای قتل ناروا و ابن سبیل را به کسی که در مسافرت ضرر می‌کند، گسترش داده است. این خوانش وی، محصول رهیافت علمی-تاریخی اوست که در مسکو تحت تأثیر منطق رایج آن زمان که به ساختارگرایی روسی مشهور است، قرار داشت. همچنین وی از استاد زبان‌شناسی خود، جعفر دک الباب تأثیر پذیرفت.