جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مصطفی رحماندست چهره ادبی حوزه کودک چندین دهه است که حوزه تربیت دینی ـ ‌اخلاقی کودکان را با آثار تاثیرگذار خود ارتقا داده است. آثار وی از مضامینی همچون اعتقاد به خدا، اعتقاد به معاد و... آکنده است. با بررسی اشعار و ترانه‌های وی درمییابیم که او در بیشتر اشعارش زندگی را نعمتی از جانب پروردگار میداند و در عرصه دین اسلام و کشور ایران، اشعار کودکانه با زبانی گویا و پویا سروده است. آثار وی در رده‌های سنی(الف ـ ب ـ ج ـ د) است که در رده‌های پایینتر اوصاف خدا را ابتدایی‌تر بیان کرده و در رده‌های بالا با مفاهیم عمیق مانند: معاد، ظهور حجت، احترام به والدین به مسائل دینی پرداخته است. نوشتار حاضر در پی آن است که با رویکردی فلسفی اندیشه‌های دینی و اخلاقی وی را بررسی نماید.

توحید در شعر کودک و نوجوان از جمله مباحث مهمی است که در آثار بجای مانده از قبل و بعد از اسلام به شکلها و صورتهای متنوعی منعکس شده است؛ یکی از زمینه‌های مهمی که تاکنون کمتر به آن توجه شده، شعر کودک و نوجوان است. در ادبیات معاصر ما، شاعران به کودک و نوجوان به عنوان بخش مهم و اساسی جامعه توجه کرده‌اند، یکی از مباحث مهم شعر آنان، توحید است. طرح توحید در شعر کودک و نوجوان، مشکلات و شیوه‌های خاص خود را دارد. این پژوهش در پی آن بوده است که همزمان دو مسأله مهمّ مفاهیم توحیدی و شیوه-های بیان آن را در شعر عباس یمینی شریف،محمود کیانوش، مصطفی رحماندوست و قیصر امین پور بررسی کند. براساس این پژوهش، مشخص شد کهمفاهیم بیان کننده توحید در شعر کودک و نوجوان عبارتند از:دانایی، مهربانی، یاوری، بخشندگی، خوبی، توانایی، بینایی، امیدبخشی، مالکیت، عظمت، حضور خدا، سپاسگزاری، حمد و تسبیح، آفرینندگی، اذان، نماز و روزه. که هر کدام از موارد فوق، شامل ریز موضوعاتی است. شیوه‌های بیان توحید در شعر کودک و نوجوان و در اشعار شاعران موردبحث، شامل شیوه‌های تصویرآفرینی، بدیعی و موسیقی آفرینی است که هر مورد، ریز موضوعاتی را در برمی‌گیرد.

در این جستار کوشش شده است با رجوع به نمونه های برجسته از ادبیات کودک، به بررسی تطبیقی مفهوم خدا در ادبیات کودک ایران و آمریکا در ابعاد دینی، روان شناختی و فلسفی پرداخته شود. ازآنجاکه کودک قادر به درک مفاهیم انتزاعی نیست، در هر دو ادبیات سعی شده خدا به صورت عینی تداعی شود؛ از این رو، از پدیده های عینی مانند طبیعت استفاده شده است. در هر دو ادبیات، خدا با صفات جمال و جلال معرفی می شود و در مواردی خدا با پاسخ پرسش ها و تصور خود کودک ارائه می شود؛ هرچند، در ادبیات کودک ایران بر جنبه های تنزیهی خداوند نیز، تأکید شده است. البته این پاسخ ها حاصل رشد فکری دوره بزرگسالی و درک مفاهیم انتزاعی است که به کودک القا می شود. این مقاله در پی پاسخ به سه پرسش بنیادی است که عبارت اند از: 1- از دیدگاه کودک خدا کجاست؟ 2- ماهیت خدا از دیدگاه کودک چگونه است؟ 3- کودک خدا را با چه صفاتی می شناسد؟ کودک خدا را در آسمان و در ذات هستی و همه پدیدها می بیند و ماهیت او را با عضق و مهربانی در می یابد. او خدا را با صفات جمال و جلالش می شناسد. اما هم سو با نیازهای عاطفی کودک، صفات جمال در زندگی او سهم بیشتری دارد.