جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مالک بن نبی از اندیشمندان تاثیرگذار و بزرگان جنبش اصلاح­ گرایانه در جهان ­اسلام و الجزایر است. هدف وی در حوزه تمدن­ اسلامی، رویارویی فکری با استعمارفکری و سیاسی غرب بود و راهکارهایی علمی و عملی برون­ رفت از انحطاط در جهان ­اسلام و احیای تمدن اسلامی نیز ارائه داد. مالک بن ­نبی بر آن بود که مؤلفه­ ها و جریان ­های پیشران تمدن معاصرغرب را بررسی و مطالعه نماید و براساس آن‌ها، راهکارهایی برای مقابله با تمدن­غرب و پیشبرد تمدن­اسلامی ارائه نماید. این مقاله باروش توصیفی­_تحلیلی به ­بررسی تمدن­ معاصرغرب از دیدگاه مالک بن ­نبی می ­پردازد. مولفه­ ها و جریان­ های فکری پیشران تمدن معاصرغرب از دیدگاه مالک بن­ نبی چیست؟ یافته ­های این پژوهش حاکی از ای ن­است که از دیدگاه مالک بن ­نبی، تمدن ­ها در نتیجه هماهنگی و انسجام میان سه عنصر «خاک، انسان و زمان» و در سایه یک نیروی مؤثر دینی به وجودمی ­آید. وی، تمدن معاصرغرب، تهی از جنبه­ های مثبت نیست و همه نظام­ های علمی ازجمله تمدن­ اسلامی از آن بهره برده ­اند؛ اما باید به­ گزاره ­های منفی آن نیز توجه کنیم. ازدیدگاه وی، تمدن معاصرغرب با آموزه ­های دینی و انسانی و اخلاقی همخوانی ندارد. این تمدن دارای گزاره ­ها و مولفه­ های ویژه ازجمله، استعمار، شرق­شناسی و دموکراسی است. همچنین در این میان، مکاتبی همچون سرمایه ­داری، مارکسیسم و ناسیونالیسم ازجمله را جریان­ های پیشران فکری و اقتصادی تمدن معاصرغرب می­ پندارد و بنیان تمدن معاصرغرب و ریشه همه مسائل آن را برآمده از این مکاتب تلقی می­ کند. از منظر وی، دوگونه ارزش­ ها و اصول در نظام فرهنگی تمدن معاصرغرب به چشم می ­خورد: اصول و ارزش ­های متناسب با ذات و ویژگی­ های خاص فرهنگ غرب و اصول و ارزش ­هایی که برای اجرا در نقاط دیگر جهان است.

یکی از سرفصل­های آسیب‌شناسی تمدن‌ها بررسی عوامل چالش زا و موانع پیش روی آن‌هاست. این بررسی، واکاوی مجموعه عواملی است که با اعوجاج در نهضت تمدنی و فرهنگ­شهری، آن را از مسیر اصلی و یا شتاب متناسب با دوره زمانی و تاریخی‌اش دور می سازد. مقاله حاضر در پی آن است تا با استخراج داده‌های مربوط به موانع تمدنی از آثار مالک بن‌نبی، متفکر الجزایری و اندیشه‌گر حوزه­ی تمدن، و تحلیل و سنجش آن‌ها، نمایی از چالش‌های پیش روی حرکت تمدنی ارائه کند که مالک موفق به شناسایی آن‌ها شد. در ادامه و پس از دسته‌بندی اطلاعات، تحلیل هر یک از عوامل و همچنین مواجهه با آنها بر مبنای اندیشه بن‌نبی خواهد آمد. در کنار این، نقدهایی نیز بر تلاش فکری او ارائه شده است. تحقیق کنونی از نوع کیفی، متکی بر روش تحلیلی- توصیفی با استفاده از متن‌کاوی تطبیقی و طبقه‌بندی اطلاعات است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که گستره‌ای از عوامل فرا تمدنی و ویژگیهای درون تمدنی، در دو بستر اصلی ذهن و روابط اجتماعی، بازیگران غالبی هستند که از حرکت و نهضت تمدنی جلوگیری می کنند.

مالک بن نبی متفکر معاصر الجزایری به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین ایده پردازان و تحلیلگران حوزه تمدن از منظر تاریخی-اجتماعی شناخته می‌شود. در این پژوهش به دنبال آن هستیم تا جایگاه و عوامل مؤثر بر شبکه روابط اجتماعی در شکل‌گیری جوامع و تمدن‌ها را از منظر او بررسی کنیم. موضوع سه پرسش اصلی که در این باب و در مسیر این پژوهش بدان پرداخته می‌شود عبارت‌اند از: اهمیت شبکه روابط اجتماعی، درک وضعیت شبکه روابط اجتماعی و عوامل مؤثر بر شبکه روابط اجتماعی. برای فهم این سه، آثار بن نبی در طی یک مطالعه نظام‌مند مورد بررسی و داده‌های مربوطه استخراج و ذیل تحلیل قرار گرفت. یافته‌های این پژوهش نشان داد که بن نبی این شبکه را مهم‌ترین عامل نگهدارندِ و پیش برنده حرکت جوامع در بستر تمدن می‌داند. از منظر او میزان قدرت و پویایی جامعه نمایانگر میزان سلامت این شبکه است و دسته‌ای از پدیده‌های درون جامعه و برون از جامعه قادر به اثرگذاری بر این شبکه هستند.