جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : پايان نامه حاضر، ترجمه کتاب الطباطبايي و منهجه في تفسيرالميزان تأليف علي روسي به زبان اردو است، که به تشريح روش شناسي علامه طباطبايي در تفسير قرآن کريم و تفسير ايشان مشهور به تفسير الميزان مي‌پردازد و قواعد تفسيري به‌کار گرفته شده توسط علامه طباطبايي در اين کتاب تفسيري و نيز تفسير قرآن به قرآن را تبيين مي‌کند. کتاب مذبور در سه بخش به بررسي روش تفسيري علامه طباطبايي در تفسير الميزان پرداخته است. بخش اول به گوشه‌هايي از زندگاني و شخصيت علمي و تفسير علامه طباطبايي، ادوار زندگي علمي، حيات علمي، سفرها و مهاجرت‌هاي‌شان به قم و نجف اشرف، آثار علمي در زمينه‌هاي مختلف اسلامي، شاگردان و استادان، حوادث و رويدادهاي مهم سياسي، اجتماعي و فرهنگي دوران حيات ايشان اختصاص دارد. نويسنده در اين بخش همچنين به معرفي منابع مورد استفاده علامه طباطبايي در تفسير خويش مانند کتاب‌هاي لغت، آثار روايي، منابع تاريخي، منابع تفسيري و ديدگاه‌هاي شخصيت‌هاي گوناگون اسلامي پرداخته و ابعاد مهم شخصيت علمي و ويژگي‌هاي اين شخصيت و مفسر بزرگ شيعه را به تصوير کشيده است. در بخش دوم از کتاب مذکور به جنبه‌هاي تفسيري تفسيرالميزان پرداخته شده و ابعاد روايي، تفسير قرآن به قرآن، نگرش عقلايي، استفاده علامه از سياق در فهم متون قرآني، بهره‌گيري وي از قراين حاليه موجود در قرآن براي تفسير قرآن، استفاده وي از ديدگاه‌هاي تفسيري شخصيت‌هاي شيعه و اهل سنت در تفسير، بهره‌وري ايشان از اقوال مفسران از صحابه و تابعين و مردود شمردن اسرائيليات، توجه کردن وي به جنبه‌هاي عقلي، فلسفي، اجتماعي، تاريخي، امور غيبي، علمي و مبهمات قرآن و نگرش علامه در قبال تأويل و تفسير باطني قرآن بيان مي‌شود. در بخش سوم جايگاه علوم قرآني و عقايد در تفسير الميزان، استفاده علامه طباطبايي از مباحث کلامي و علوم قرآني همچون: قرائت‌ها، مکي و مدني بودن سوره‌ها، شأن نزول، نسخ، آيات‌الاحکام و عقايد تشيع در تفسير الميزان بررسي گرديده است.

دیدگاه حکیم سهروردی در باب مقولات حائز اهمیت است و یکی از نوآوری‌های او در مقام مخالفت با برخی نظرات فیلسوفان مشّائی، آراء خاص وی در مبحث مقولات می‌باشد. شیخ اشراق در آثاری که به سبک مشّائی نگاشته، مقولات عشر ارسطویی را در پنج مقوله منحصر نموده است، بدین ترتیب که ضمن پذیرش جوهر، کم و کیف؛ پنج مفهوم أین، متی، وضع، جده و اضافه را تحت مقولۀ «نسبت» و دو مفهوم أن‌یفعل و أن‌ینفعل را تحت مقولۀ «حرکت» می‌داند. در گام اوّل این نوشتار بیان شده که چنین طرحی در باب مقولات، واجد پیشینه‌هایی بوده است و لااقل هر بخش از دعاوی سهروردی، در یکی از آثار فیلسوفان رواقی، ابن‌سینا، بهمنیار و ابن‌سهلان ساوی ملاحظه می‌شود، هر چند که شیخ اشراق به این پیشینه‌ها اشاره‌ای ندارد و خود را مبتکر چنین طرحی می‌داند. اما در گام دوم، سخنان شیخ اشراق و تحلیلات خاص او در باب تقسیمات امور ماهوی، روش دست‌یابی به مقولات، دفاعیّات وی از طرح خود و میزان اهمیت مبحث مقولات در نزد سهروردی تبیین گردیده است.