جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش بررسی دیدگاه صدرالمتالهین درباره واجب الوجود و نقش کلیدی این مفهوم نسبت به مفاهیم دیگر و سوالاتی که مطرح بوده و شرح و توضیح آن برای رفع سوالها و ابهامات است. روش نمونه گیری : در این رساله بخشی از تقریرات صدرالمتالهین و بعضی از فلاسفه اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. روش پژوهش : به صورت تحقیق کتابخانه ای است، ابتدا مطالعه منابع مختلف مربوط به تحقیق سپس فیش برداری از مطالب مختلف کتابهای مربوط به تحقیق و آن گاه تنظیم مطالب گردآوری شده در هر یک از بخشهای تحقیق. ابزار اندازه گیری در این پژوهش مورد استفاده نبوده است. طرح پژوهش : عرضه چکیده ای از فلاسفه ملاصدرا در باب وجود در فصل اول و سپس طرح مبحث واجب الوجود و بعضی مباحث مربوط به آن در فصل دوم و سپس طرح بحث صفات واجب در فصل سوم و آن گاه نحوه ارتباط واجب با ممکنات در فصل چهارم و یک خاتمه که جمع بندی و نتیجه مباحث است. نتیجه کلی : صدرالمتالهین اندیشه بکر و محققانه ای در موضوع واجب الوجود دارد، براساس دیدگاه وی به طور کلی می توان نتیجه گرفت که صدرالمتالهین در اسفار به نقل و نقد تقریرات مختلف پرداخته و باید گفت تقریر ایشان بر دیگر تقریرات تفوق آشکاری دارد.‬

نفس و مراتب کمال و نزول موضوع این پایان نامه است. عناوین بخشهای آن عبارتند از: مفهوم نفس ومراتب نفس در قرآن کریم، مفهوم نفس و درجات عالی و نازل آن طبق مشاهدات و مکاشفات عرفانی و صوفیه و برخی از آیات و روایات، نظریات فلسفی صدرالدین شیرازی در این زمینه؛ فیلسوفی که تعالیم و حیانی ومشاهدات عرفانی را با مقولات عقلی توأم ساخت.

مباحث این پایان نامه در سه بخش تدوین شده اند.بخش اول با عنوان نفس از دیدگاه قرآن به بررسی واژه نفس و روح، اثبات تجرد روح و نفس، نحوه وجودنفس، مرگ و خواب از دیدگاه قرآن و روایات اختصاص دارد. بخش دوم تحت نام نفس از دیدگاه ملاصدرا حاوی مباحثی چون تعریف نفس، حقیقت نفس، حدوث نفس و جز آن از نظر ملاصدرا است. دربخش سوم دیدگاه قرآن و نظر ملاصدرا در خصوص نفس مقایسه شده و مباحثی مانند سیر تکامل انسان،تفاوت نفوس، نحوه وجود نفس و جز آن در دو دیدگاه مذکور بررسی شده است.

هدف پژوهش تحقیق و بررسی در آثار شهاب الدین سهروردی و صدرالمتالهین پیرامون " وجود " و " امامت " و " ماهیت " و این که هریک کدام را اصیل و یا اعتباری می دانند روش پژوهش کتابخانه ای است طرح پژوهش : شیخ اشراق و ملاصدرا هریک دیدگاه خاصی در مورد وجود و ماهیت دارند و چنین مشهور است که سهروردی قائل به اصالت ماهیت و ملاصدرا قائل به اصالت وجود است . دراین رساله سعی شده با بررسی آرا ایشان نظر حقیقی این دو حکیم درباره ی وجود و ماهیت و اصالت هریک استخراج شود نتیجه کلی : سهرودی مفهوم مطلق ماهیت را امری را امری اعتباری می داند اما ماهیت موجوده (موجود) را که در عالم واقع دارای آثار خارجی است حقیقی می داند. همچنین وی مفهوم وجود را نیز اعتباری می داند. بنابراین به اصالت ماهیتی بودن سهروردی ، غلطی رایج می باشد. ملاصدرا را نیز ماهیت را امری اعتباری و وجود را اصیل می داند

عموم متکلمین حدوث زمانی عالم را پذیرفته، در مقابل فلاسفه از قدوم زمانی عالم طرفداری کرده اند. این رساله آرا و نظرات دو فیلسوف نامدار جهان اسلام،ابن سینا و ملاصدرا را مورد بررسی و تطبیق قرار داده است. ابن سینا معتقد است که عالم قدیم زمانی اما حادث ذاتی است. قدیم زمانی است بدان علت که معلول از علت تامه خود هرگز نمی تواند جدا شود. و از آن حیث که نیازمند علت ا ست حادث ذاتی است. ملاصدرا بر این باور است که عالم حادث زمانی است وحدوث زمانی عالم را با استفاده از حرکت جوهری اثبات می نماید

در بررسی نظریه اخلاقی ملاصدرا ابتدا به کلیات مربوط به این موضوع پرداخته شده است. تعریف و جایگاه فلسفه اخلاق، انواع نظریات اخلاقی، شناسایی ملاصدرا و آشنایی با مبانی اخلاقی او از مهمترین مسائلی هستند که در فصل اول مورد بررسی قرار گرفته اند. در فصل دوم مباحث مربوط به سعادت از دیدگاه ملاصدرا کاملا بررسی شده و انواع سعادت، سعادت قوای مدرکه، رابطة قوای مدرکه از جهت کمال و نقصان و تفاوت مراتب سعادت به دنبال آن بیان شده است. در ادامه این فصل با تعریف سعادت حقیقی به سعادت قوه ناطقه و اتحاد با عقل فعال و در نهایت معرفت خداوند، کیفیت حصول این سعادت برای نفوس انسانی و همچنین علل محروم بودن بعضی از نفوس از سعادت حقیقی بررسی شده است و در نهایت نظر ملاصدرا در مورد سعادت از دیدگاه آیات و روایات مورد نقد و بحث قرار گرفته است. از مسائل مطرح شده در مورد سعادت مشخص شد که دوگام اساسی که باید برای رسیدن به سعادت طی شود اول تهذیب نفس و پاک کردن روح از رذایل و سعی در کسب فضایل و دوم سعی در کسب معرفت و شناخت خداوند و هستی می باشد. در فصل سوم فضایل و رذایل و نشانه های علوم حقیقی و موانع کسب آنها معرفی شده اند. از مجموع مباحث مطرح شده مشخص شد که نظریه اخلاقی ملاصدرا نظریه ای دینی فلسفی و مشابه اخلاق فضیلت ارسطویی است.

پژوهشی است پیرامون فلسفه صدرایی با مبانی قرآنی و روایی و تبیین میزان تأثیر قرآن کریم بر حکمت متعالیه و آراء فلسفی ملاصدرا است. نویسنده بخش اول از دو بخش پایان نامه را به کلیات اختصاص داده که شامل مروری اجمالی بر زندگی، شخصیت و مکتب صدرالمتألهین، تأثیر قرآن بر افکار و اندیشه های صدرالمتألهین و شکل گیری حکمت متعالیه، ملاصدرا و تفسیر فلسفی قرآن کریم و عوامل تأثیرگذار در شکل گیری نوآوری های فلسفی صدرالمتألهین است. وی در بخش دوم به «آرای اختصاصی و ابتکاری ملاصدرا» پرداخته است و در این زمینه به وجود و احکام مربوط به آن، مُثُل افلاطونی و ارباب انواع، مسائل مختص به معاد و نبوت و ولایت از منظر ملاصدرا اشاره کرده است. برخی از نتایجی که نویسنده به آن دست یافته است عبارت است از عوامل شکل گیری حکمت متعالیه که می توان به چند عامل مهم اشاره کرد؛ حکمت مشائی، حکمت اشراق، عرفان نظری، علم کلام و قرآن کریم و از میان این پنج عامل، قرآن به عنوان بهترین رکن ساختار حکمت متعالیه است. نتیجة دیگر در رابطة عواملی که موجب نوآوری ها و تحول در حکمت متعالیه شده و این مکتب را از حوزه های معرفتی، کلامی، عرفانی و فلسفی ممتاز ساخته، علاوه بر ویژگی های ذاتی صدرالمتألهین از قبیل قوة حدسی و فطانت و استعداد فطری وی می توان به روش معرفتی و منابع معرفتی اشاره کرد.

در بحث وجود رابط, رابط در قضیه مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. وجود رابط به دلیل وابستگی به طرفین قضیه, مانند معنای حرفی است که در خلال معنای مستقل فعلی یا اسمی تحقق می یابد. ملاصدرا از همین معنای تعلقی و غیر مستقل حرفی و رابط, در تحلیل اصل علیت استفاده می کند و حقیقت معلول را عین ربط به علت می داند. براساس اصالت و تشکیک وجود, علیت و معلولیت, مربوط به وجود علت و معلول است. پس وجود معلول عین تعلق و ربط به علت خویش است. بنابراین تمام موجودات ممکن, تعلقات و روابط نسبت به ذات حق می باشند, لذا حقیقت آنها جز تجلی و ظهور علت حقیقی خود نیست. رابط بودن موجودات نسبت به ذات حق با رابط در قضایای حملیه علیرغم اشتراک در معنای تعلقی بودن, متفاوت است. از نظر ملاصدرا رابط در قضیه, یک مفهوم است و از معقولات ثانیه منطقی بشمار می آید, اما وجود رابط به معنای دیگر, یک تقسیم فلسفی بوده و مفهوم فلسفی بشمار می رود که ناظر به حقیقت و مصداق وجود است. اما از نظر امام خمینی, رابط در قضیه اگر حرف باشد ( قضایای مووله), دارای وجود خارجی می باشد. بحث وجود رابط, در توجیه برخی از مسائل فلسفی, منطقی و فقهی, تاثیر گذاشته و موجب اختلاف نظر گردیده است.

اکثر فلاسفه اسلامی با برهان فلسفی تنها نوعی از معاد (معاد روحانی) را به اثبات رسانده و نوع دیگر (معاد جسمانی) را تعبداً پذیرفته اند. در میان آنان ، شاخص ترین چهره ای که برای اثبات معاد جسمانی با روش فلسفی اهتمامی گسترده ورزیده است ، فیلسوف معروف ، صدرالمتألهین شیرازی است. وی که از روش مشائیون و اشراقیون در این موضوع خرسند نبوده ، خود به تلاش در این مسیر پرداخته و توانسته است معاد جسمانی را با بدن مثالی به اثبات برساند ولی سرانجام چون این معاد مطابق با معاد عنصری قرآن نبود به روش وحیانی روی آورد. خواجه نصیر نیز از جمله متکلمانی است که از طریق آیات و روایات سعی کرده است معاد جسمانی را اثبات نماید. در این رساله تلاش شده است که نخست انواع معاد و تفاوت جسم دنیوی و اخروی مطرح و پس از آن ، به اثبات معاد جسمانی از نظر ملاصدرا و خواجه نصیر و به دنبال آن به دفع شبهات معاد جسمانی با توجه به مبانی آن دو دانشمند و سپس به برخی از احولات آخرت و در پایان به نقد و بررسی و مقایسه نظرات این دو متفکر پرداخته شود. نتایج حاصل از این تحقیق بدین قرار است : الف با توجه به صفات و افعال الهی ؛ از قبیل حکمت ، عدل ، ... می توان ضرورت معاد را اثبات کرد. ب عده ای برای انکار معاد جسمانی شبهاتی را مطرح کرده اند که مبنای اکثر آنها مقایسه آخرت با دنیا است. ج ملاصدرا ، شخص محشور در روز قیامت را همان انسان موجود در دنیا (حقیقت واحدی مرکب از جسم و روح) می داند و سعی دارد با توجه به تجرد خیال معاد جسمانی را با برهان عقلی به اثبات برساند ، اما این براهین تنها معاد روح با بدن مثالی را اثبات می کنند لذا به دلایل وحیانی روی می آورد. د ظواهر آیات قرآن بیانگر معاد جسمانی (حشر روح همراه با بدن) است و این آیات قابل تاویل نیست ، هر چند عده ای از روی جهل دست به تاویل آنها زده اند. ه خواجه بر اساس آیات و روایات معاد جسمانی را اثبات کرده است و برای اینکه دچار مشکل اعاده معدوم نشود بر این باور است که اجزای اصلی بدن هنگام مرگ پراکنده می شوند ، ولی از بین نمی روند و در روز جزا همین اجزاء جمع می شوند.

هدف پژوهش بررسی این نکته می باشد که با توجه به اینکه این دو فیلسوف بسیار اثر گذار در جامعه فلسفی خویش بوده اند٬ نتایج فلسفی هر یک به چه شکل بوده است. روش نمونه گیری به صورت کتابخانه ای می باشد. در طرح پژوهش ابتدا بررسی معرفت شناسی نزد کانت٬ سپس بررسی معرفت شناسی نزد ملاصدرا و در نهایت بررسی و تطبیق این دو فیلسوف در مسئله معرفت شناسی انجام شده است. نتایج نشان می دهد که بنابر مبانی٬ کانت در مسئله معرفت شناسی در مرتبه پدیداری متوقف شده و در بسیاری از مغضلات را پدید می آورد در حالیکه مبانی ملاصدرا به صورتی که راه به فرای پدیدار می برد.