جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیان مسئله: صائن‌الدین علی معروف به ابن‌ترکۀ اصفهانی (770‑835 ق.) یکی از فلاسفه و عارفان متأثر از مکتب ابن‌عربی است؛ ازاین‌رو معنا، زبان و لفظ را نیز در چارچوب وحدت وجود تبیین کرده است. در این پژوهش دربارة مفاهیم مرکزی نظریۀ وی بحث می‌شود. روش: نگارندگان در این پژوهش کوشیده‌اند از رهگذر آثار و رسایل چاپی و مخطوط ابن‌ترکه، به‌روشی توصیفی‌تحلیلی، تبیین‌های معناشناختی و مؤلفه‌های مترتب بر آن را استخراج کنند و مفاهیم مرکزی نظریۀ وی را به بحث بگذارند. یافته‌ها و نتایج: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد وحدت وجود برای ابن‌ترکه امکانی فراهم آورده است تا بتواند ابعاد ناسوتی و تجریدی زبان را در کنار هم و در یک وحدت دیالکتیکی، تبیین و برپایة آن، نظریۀ إشعار را طرح‌ریزی کند. إشعار در دیدگاه ابن‌ترکه غایت خلقت آدمی است. انسان در عالم هستی در جایگاه إشعار قرار دارد. إشعار در آثار ابن‌ترکه به معنی آگاهانیدن است. إشعارکننده درواقع حقایق عالم ظهور را کشف می‌کند و رموز آن را درمی‌یابد؛ زیرا همۀ هستی کلمةالله است و انسان در مقام إشعار، قرائت‌کننده و بیانگر این کلمات است. ابن‌ترکه درپی آمیختن ابعاد تنزیهی و تشبیهی هستی، زبان ملفوظ را نیز، که امتداد نفس‌الرحمن در عالم اصغر است، دارای دو وجه جمالی و جلالی می‌داند و در همین راستا وضع الفاظ را نیز با تبیینی دوساحتی بررسی می‌کند.

ترجمه ماشینی: فلسفه، باطنی تطبیقی، ایران شناسی، نوافلاطونی، نوفیثاغورسیسم، هزاره گرایی، علوم غیبی، علوم غیبی اسلامی، فلسفه غیبی اسلامی، لتریسم، نظریه عرفانی، ایران تیموری، صائین الدین ترکه اصفهانی

ابن‌ترکه از عالمانی است که تحت تأثیر گرایش‌های عرفانی خویش درباره موضوع «شریعت»، «طریقت» و «حقیقت» بحث کرده است. تعیین جایگاه سه اصطلاح مذکور، و ارتباط میانشان و چگونگی تبیین تعالیم دینی بر پایه‌اش، از مباحث کانونی او است. تحقیق حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی، درباره جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت و مراتب هر یک، و نیز نگرش عرفانی ابن‌ترکه به تعالیم دینی بحث می‌کند و در آخر رویکرد وی درباره همخوانی آموزه‌های عرفانی با کتاب و سنت، و ضرورت التزام به ظواهر شرع را می‌کاود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که او سه اصطلاح مذکور را مراتب یک حقیقت می‌داند و ضمن تلفیق آن سه، با رویکرد عرفانی، تعالیم دینی را تحلیل و بررسی می‌کند. همچنین، منشأ آموزه‌های عرفانی ناب را فقط در کتاب و سنت می‌بیند و پای‌بندی به شریعت را در همه حال ضروری می‌داند.

وحدت شخصی وجود یکی از مهمترین مباحث فلسفه و عرفان است به این معنا که وجود منحصر در حق تعالی است و ماسوای آن چیزی به جز تجلیات و شوون او نیستند. میرداماد، "حکمت یمانیه" را بر "وحدت شخصی" استوار می نماید. مهم ترین مبانی وی در طرح این اندیشه در نظام فلسفی اش از این قرار است: "اصالت ماهیت"، "وعاء دهر"، "رابطی دانستن معالیل" و قواعد فلسفی مانند "بسیط الحقیقه" . ابن ترکه نیز یکی از اندیشمندانی است که مبانی: اصالت وجود، اشتراک معنوی وجود، وحدت اطلاقی وجود، تحقق وجود مطلق در خارج و وجوبِ حقیقت وجود را برای اثبات "وحدت شخصی وجود" ارائه می دهد. با قرائت تطبیقی متون اصلی میرداماد و ابن ترکه به تشریح این مبانی پرداختیم و به نتایج زیر دست یافتیم: تلاش های میرداماد در ارائه مبانی فلسفی لازم در طرح اندیشه وحدت شخصی در حکمت یمانیه، گرفتار ناسازگاری و تناقض شده است. "وعاء دهر"، خود متناقض است. "رابطی دانستن وجود معالیل" با "وحدت شخصی وجود" در تعارض است. قواعد فلسفی مانند "بسیط الحقیقه" در حکمت یمانیه نقض می شوند. از طرفی، این اندیشه با برخی مبانی فلسفی دیگر وی در تعارض قرار می گیرد. ملاصدرا به دلیل وجود همین تعارضات، حکمت یمانیه را همان زمان حیات استادش کنار می نهد و نظام فلسفی نوینی بنا می کند. اما مبانی ابن ترکه ضمن آنکه آشکارا با یکدیگر سازگارترند، می توان وحدت شخصی وجود را بر پایه آن ها استوار ساخت.