آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده هدف از این پژوهش بررسی و تعیین عناصر برنامهٔ درسی براساس کتاب مفاتیح‌الحیاة آیت‌الله جوادی‌آملی است. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد کیفی و با روش توصیفی‌تحلیلی انجام شده و با استفاده از منابع موجود و در دسترس به توصیف و تحلیل عناصر برنامهٔ درسی در کتاب مفاتیح‌الحیاة پرداخته است. در این راستا براساس تعاریف عناصر برنامهٔ درسی، چهار عنصر اهداف، محتوا، روش و ارزشیابی به‌عنوان مؤلفه‌های اساسی در برنامه‌ریزی درسی انتخاب شدند. سپس کتاب مفاتیح‌الحیاة بررسی شد تا مشخص شود، در این کتابِ سرشار از مبانی و اندیشه‌های اسلامی، چه مباحثی را می‌توان در برنامهٔ درسی پیاده ساخت. حاصل پژوهش در بُعد اهداف نشان داد، هدف‌های مهمی که باید در تعلیم‌وتعلّم مدنظر قرار گیرند، شامل هدف‌های شناختی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیستی‌جسمانی، اخلاقی و اعتقادی است. این هدف‌ها ازطریق آموزش علوم دینی، قرآن، حدیث، فقه، شعر دینی، مهارت اجتماعی، احکام عبادی، حرفه و صنعت، ورزش و تفریح‌های سالم، بهداشت جسم و روان و بهداشت محیط‌زیست تحقق می‌یابند. همچنین، بر تفکر و تدبر، گفت‌وگوی علمی، پرسشگری، تشکل‌های علمی، مشورت و گردشگری به‌عنوان روش‌های تدریس تأکید شد. درنهایت، مباحث مهم چهارمین عنصر، یعنی مؤلفهٔ ارزشیابی، آسان‌گیری و مدارا و پرهیز از سخت‌گیری با فراگیران بود.

یکی از مسائل مهم در عرصۀ دین‌پژوهی معضل تعارض علم و دین است. جوادی آملی یکی از برجسته‌ترین متفکران روحانیت شیعه است که به حل شبهه تعارض علم و دین پرداخته‌ است. پرسش اصلی این است که آیا شیو‌ه‌های رفع تعارض وی خاستگاه اسلامی دارد یا تکرار شیوه‌های متفکران غربی است و آیا این شیو‌ه‌ها در رفع تعارض موفق هستند؟ هدف از این مقاله ارائۀ شیوه‌های ایشان و بررسی اصالت آن‌ها و ارزیابی کارایی‌شان است. با مراجعه به آثار جوادی آملی و آثار برجسته متفکران غربی در زمینة علم و دین و بررسی آنها مشخص می‌شود که برخی از شیوه‌های جوادی آملی مبتنی بر فلسفه علم اسلامی و دسته دیگر مبتنی بر دیدگاه‌های دین‌شناسانه اسلامی است. ازاین‌رو، اصالت این شیوه‌ها اثبات گردیده و چون وی با ملاحظه ماهیت و ویژگی‌های علم و دین و با حفظ خصوصیات آن‌ها سازگاری‌شان را تبیین کرده، شیوه‌های وی در رفع تعارض کارایی دارد

یکی از ارزش‌های والای انسانی، مقام خلافت الاهی است که به نوع بشری تعلق دارد. در قرآن کریم، حضرت آدم در مقام الگوی بشری، به‌عنوان خلیفه الاهی از سوی خداوند متعال معرفی شده است و معیار این انتخاب نیز، در پاسخ به اعتراض استفهامی فرشتگان، علم به اسماءالله بیان شده است همچنین از منابع اسلامی بر می‌آید که منظور از اسماءالله، حقایقی از جهان غیب و خزائن است. گستره خلافت انسان محدود به زمین نیست، بلکه وی در زمین و آسمان، خلافت الاهی را به عهده دارد و از باب سنخیّت خلیفه با خداوند متعال، به غیر از صفات کبریاء و الوهیت متصف به تمام صفات الاهی است. انسان کامل، به‌عنوان مصداق بارز خلیفه الاهی، مظهر تام اسمای حسنای الاهی است و در تمام هستی، جانشین و خلیفه خداوند متعال است و توان کون جامع را دارد. وی خلیفه بی‌واسطه خداوند متعال است و دیگر انسان‌های کامل، به واسطه او خلیفه الاهی‌اند. جنبه اصلی خلافت انسان، آگاهی از اسمای الاهی و مظهریت تام آن‌هاست و منظور از اسمای الاهی، حقایقی از جهان غیب (عالم خزاین) است. مقام خلافت، به دلیل محدود بودن مستخلف ‌عنه نیست؛ زیرا او محیط محض و ظاهر محض است، بلکه به علت محدودیت و ناتوانی مستخلف ‌علیه از کسب فیوضات الاهی است. خلیفه الاهی، آینه تمام‌نمای اسماء الاهی و هدایت‌کننده تکوینی موجودات هستی و هدایت‌گر تشریعی بشر و نیز، معلّم تمام موجودات اعم از ممکن و مجرد است. وی فانی در خداوند متعال است و از خود هویتی ندارد. از همین رو، تشکیک خلافت به مراتب اتصاف به صفات الاهی ممکن خواهد بود.

در این تحقیق پرسش آغازین عبارت است از: محتوای روابط اجتماعی زن ایرانی در خلال زندگی روزمره چیست؟ نکته مهم در این زمینه شناخت عناصر مدرن به نسبت عناصر سنتی در این مجموعه روابط است. برای پاسخگویی به این پرسش، متد ترکیبی با تسلط روش «کمی - پیمایش» طراحی شد. در روش شناسی این پژوهش یک بخش غیر مسلط کیفی و نیز یک بخش تاریخی برای روشنتر شدن فضای پیمایش اجرا شد. مطابق چارچوب نظری حاکم بر پژوهش، پیش بینی می شد که مجموعه عناصر موجود در شبکه روابط اجتماعی زنان، با توجه به میزان دسترسی آنان به عناصر مدرن (دو متغیر میزان دسترسی زنان ایرانی به دو عنصر تحصیلات دانشگاهی و اشتغال)، ترکیبی از عناصر سنتی و مدرن باشد. اما میزان تسلط عناصر مدرن یا سنتی، با توجه به زمینه اجتماعی موجود و نیز نقش آفرینی عناصر یاد شده، قابل شناسایی است. انجام مطالعه حاکی از آن است که ترکیبی از عناصر مدرن و سنتی قابل مشاهده است؛ اما به نظر می رسد عناصر سنتی کماکان در این ترکیب عناصر مسلط و تعیین کننده اند. مهمترین رابطه زنان شهری ایرانی حول محور روابط خانوادگی آنان شکل گرفته است. مهمترین عناصر موجود عبارتند از: روابط خویشاوندی و نیز روابط نقشی که عناصر مدرن را در شبکه روابط اجتماعی زنان شهری نمایندگی می کند.

این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به شخصیت، مکتب و آثار تفسیری آیت‌الله عبدالله جوادی آملی از مفسران بنام حوزة علمیة قم در سده چهاردهم شمسی می‌پردازد. مقاله با کاویدن جنبه‌های مختلف مکتب تفسیری ایشان از طریق تحلیل مبانی، قواعد، روش و منابع تفسیری و بیان ویژگی‌های کتاب تسنیم، اثر مهم تفسیری وی، جایگاه و منزلت تفسیری او را در میان مفسران سده اخیر نشان می‌دهد و تأثیر علمی او را در زمینه تفسیر بر نسل فعلی حوزویان و طالبان معارف قرآن اجمالا می‌نمایاند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که استاد آیت‌الله جوادی آملی ضمن تسلط بر علوم عقلی و نقلی، یکی از مفسران برجسته و توفیقمند معاصر حوزه قم است که با تأسی به سیره علامه طباطبائی در جهت مهجوریت‌زدائی از ساحت قرآن، با برگزاری درس تفسیر قرآن و ارائه نوآوری‌هایی در عرصه مبانی و روش تفسیر و نیز در برداشت‌های متقن و بدیع از محتوای آیات همراه با بیان اشارات و لطایف قرآن، معارف و آموزه‌های این کتاب الهی را به نحو احسن به جامعه علمی عرضه کرده است. خلق تفسیر عظیم تسنیم با ویژگی‌های ممتاز و مجلدات پرتعداد و تفسیر موضوعی قرآن شاهدی بر این حقیقت و نمایانگر خلاقیت‌های علمی استاد و آئینه شخصیت و مقام او در این زمینه است.

‫انسان شناسي يکي از مباحث مهم در نزد دانشمندان در زمان قديم و جديد بوده است و در رشتههايي مانند روانشناسي، جامعه شناسي، فلسفه، عرفان و علوم ديني، از آن بحث شده است. در اين پژوهش در ضمن پنج فصل، تفاوت و وجه اشتراک بين ديدگاه آيت الله جوادي آملي و ژان پل سارتر در زمينه انسان شناسي مقايسه شده است. در فصل اول، ابتدا به اهميت آن پرداخته شده که عبارتاند از: تأثير آن بر خداشناسي، طرق تهذيب نفس، رهايي از آفات خود فراموشي و نقش اين علم بر ساير علوم. پس از آن، تاريخچه اين علم از دو منظر ديني و غير ديني بيان شده است و تعاريفي از دو مکتب حکمت متعاليه و اگزيستانسياليست بيان شده است. حکمت متعاليه به دست ملاصدرا بنيان گذاشته شده است. اين مکتب هر چند در بحث واقعيت بنيادي(وجود وتقدم وجود بر ماهيت)، تا اندازهاي با اگزيستانسياليست جديد موافق است؛ اما در مورد مطالب مهم و اساسي با آن اختلاف دارد. در فصل دوم، مفهوم انسان از ديدگاه آيت الله جوادي آملي و مکتب اگزيستانسياليست بررسي شده و بيان شده است که از نظر آيتالله جوادي انسان، حي متألّه است که با مرگ، از نشئهاي به نشئه ديگر منتقل ميشود. ژان پل سارتر براي انسان دو مفهوم قائل است. در يک مفهوم، انسانيت متکي بر نظريه غايت است و در مفهوم دوم، انسان موجود شگفتيها ست. در فصل سوم، مراتب وجود انسان از نظر آيتلله جوادي آملي و ژان پل سارتر مقايسه شده است. در فصل چهارم، به حقيقت روح و جاودانگي آن پرداخته شده است و در فصل پاياني، اراده و آزادي انسان از منظر آيتالله جوادي آملي و ژان پل سارتر بيان شده است. در نهايت بيان شده است که وجه اشتراک اين دو ديدگاه، در خود انسان «بما هو انسان» است و وجه اختلاف اين دو حکيم، در نگاه باطني به انسان است.

‫در قرون اخير مسلمانان با مسئلهاي به نام تجدد روبهرو شدهاند. در ميان انديشمندان ديني سه موضع عمده، در برابر جريان تجدد در جهان اسلام به وجود آمد: 1. جريان تجددگرا: اين گروه از متفکران مسلمان، زنجير را به پاي دين بسته و تمام آموزههاي ديني را به نفع تجدد هزينه کردند. از اين رو، هميشه تلاش کردند تا تمام مؤلفههاي فرهنگي غرب را محصول مدرنيته معرفي کرده و وارد جهان اسلام کنند؛ زيرا به خوبي فهميدند که مسائلي مانند حقوق بشر، تساهل و تسامح و پلوراليزم ديني، اگر محصول فرهنگ غرب دانسته شود، فرهنگهاي ديگر در برابر آن مقاومت خواهند کرد. 2. بنيادگرايي ديني: بنيادگرايان ديني در يک سطح نيستند؛ بر اين اساس، بايد از آن به جريانهاي بنيادگرايان ديني تعبير کرد. با اين وجود، همگي بر اين ياورند که دين مهمتر است و اين تجدد است که بايد به نفع دين انعطاف يابد؛ در غير اين صورت، بايد کنار گذاشته شود. 3. جريان معتدل عقلگراي فلسفي: اين جريان معتقد است که با حفظ مباني کلامي و اعتقادي خود ميتوان از جريان تجدد به روش معقول، در دين استفاده کرد؛ به گونهاي که تجدد در خدمت تدين باشد. رساله حاضر در طي سه فصل، به مقايسه ديدگاه دو شخصيت برجسته معاصر، آقاي محمد مجتهد شبستري و آيتالله عبدالله جوادي آملي، از دو جريان متفاوت، در باره رابطه ايمان وآزادي پرداخته است. شخصيت نخست، نماينده جريان تجددخواه، و شخصيت دوم، نماينده جريان بنيادگرايي است. در اين رساله، نخست ديدگاه آقاي شبستري و ديدگاه آقاي جوادي آملي در باره رابطه ايمان و آزادي بررسي قرار شده است. پس از آن، مقايسهاي بين دو ديدگاه انجام شده، و هدف يا اهداف دو شخصيت از طرح اين مسئله بررسي شده است و نقدهاي برخي از چهرههاي برجسته بر اين دو ديدگاه، بيان شده است. در پايان، بيان شده است که بر اساس مباني فطرت، حقيقت آزادي با حقيقت ايمان رابطه بسيار نزديکي دارد و بين آن دو در يک مصداق خارجي (انسان) پيوند عميقي برقرار است؛ به گونهاي که ايمان يک عمل قلبي است که آزادي مقدمه آن به حساب ميآيد، نه عين آن. همچنين در باور آقاي شبستري ايمان و آزادي عين يکديگرند و در بستر واحد قرار دارند و ايمان بدون آزادي نه امکان دارد و نه معنا؛ ليکن از نظر آيت الله جوادي آملي ايمان اعتقاد و تصديق قلبي است و آزادي مقدمه ايمان است.