مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم «ربا» یکی از مفاهیمی است که در طول تاریخِ جهان اسلام مورد توجه طیف‏های گوناگونی از اندیشمندان از جمله مفسران، فقها و اخیراً اقتصاددانان اسلامی قرار داشته است. این سه گروه، در مطالعات خویش به شدت درگیر مفهوم ساخت یافته «ربا» که محصول دوره تدوین فقه است، شده اند. این در حالی است که جای خالی پژوهشی که بتواند با غلبه بر «فاصله تاریخی از زبان عصر نزول»، به بازسازی مفهوم «ربا» متناسب با عصر نزول دست یازد، کاملا احساس می شود. نویسنده‏ی این پایان نامه تلاش نمود تا با بهره گیری از روشهای ریشه شناسی و معناشناسی ساختگرا و نقشگرا این مهم را به انجام رساند. مطالعات حکایت از آن دارد که در قرآن کریم با دو گونه ربا مواجه هستیم که یکی از آن دو، بر پایه دهشِ از روی میل و خواستِ درونی شکل گرفته است. این در حالی است که گونه دوم، ابتنای بر گرفتنِ با قهر و غلبه دارد. بر این اساس، از اولی، حوزه معنایی «جابجایی ثروت برآمده از انصاف و حق» و از دومی، حوزه معنایی « جابجایی ثروت برآمده از ظلم » شکل می گیرد.

‫دشمنان اسلام براي دور کردن جوامع بشري از دين اسلام، چهره‌اي خشن و ناسازگار از اين دين ترسيم نموده و روح مسالمت‌جوي اسلام را پنهان ساخته‌اند. پژوهش حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي آيات قرآن درباره حقوق کفار و اقليت‌هاي مذهبي پرداخته است. مراد از کافر در فقه شيعه، انساني است که ديني غير از اسلام را بپذيرد و يا با وجود پذيرش اسلام، ضروريات دين را انکار نمايد؛ بنابراين، اهل کتاب و مشرکان از مصاديق کافر هستند. آموزه‌هاي اسلامي براي همزيستي و رابطه مسلمانان با کفار، دوگونه از اصول را مقرر نموده است؛ حالت نخستين و اصلي در روابط مسلمانان با کفار، روابط مسالمت‌آميز و همراه با صلح است و بر همين اساس، پاي‌بندي به معاهدات، حل و فصل مسالمت‌آميز اختلاف‌ها، و تأليف قلوب، مورد توجه قرار مي‌گيرد. اما اگر کفار به قصد تجاوز، راه جنگ و خصومت را در پيش بگيرند، اسلام اصولي را در قالب روابط قهرآميز مسلمانان با کفار مقرر کرده است که شامل: آمادگي رزمي، حفظ اسرار و اطلاعات، مقابله ‌به‌مثل، و اسارت دشمن مي‌شود. ابعاد همزيستي مسلمانان، با کافران نيز در اسلام مورد توجه قرار گرفته و در همين راستا رفتار نيک اجتماعي، رعايت عدالت، احسان و نيکي به معاهدان و پاي‌بندي به پيمان‌ها توصيه شده است؛ اما از دوستي و اطاعت کافران، همراز شدن با آنان، خضوع در برابر ايشان و استغفار براي آن‌ها، نهي شده است. کافران حق تبليغ عقايد خود در کشورهاي اسلامي را ندارند. از نظر حقوقي، کافر از مسلمان ارث نمي‌برد، ديه ذمي بر مسلمانان واجب است، حفظ امانت ايشان واجب است، ازدواج مرد مسلمان با زنان اهل کتاب جايز است، و مسلمان به‌خاطر قتل کافر معاهد، قصاص نمي‌شود بلکه تازيانه خورده و تبعيد مي‌شود. از نظر اقتصادي، داد و ستد با کافر غيرحربي جايز است و از نظر سياسي، هيچ عمل و رابطه‌اي که موجب سلطه و سيادت کافران گردد جايز نيست.

‫در اين پايان نامه ابتدا زندگينامه بدرالدين زركشى و تأليفات او شرح داده شده است. سپس، «خطاب» در سه بخش مورد بررسى قرار گرفته است: در بخش نخست، به معناى لغوى خطاب، واژه خطاب در قرآن كريم، خطاب در اصطلاح علم اصول، خطاب در عرفان، خطاب در علم اخلاق و ... پرداخته شده است. در بخش دوم، از وجوه مخاطبات و خطاب در قرآن سخن به ميان آمده است و در بخش سوم خطاب خداوند به انبياء اعظم بررسى شده است.

‫چکيده : پايان نامه حاضر به تشريح ديدگاه‌هاي قرآن کريم درباره زنان مي‌پردازد و نوع نگرش قرآن به زن به عنوان يک انسان و توجه به حق و حقوق انساني او را بررسيده و اثبات مي‌کند که: قرآن نَه تنها هيچ گونه تبعيضي به مردان قائل نشده، بلکه به شأن والاي آنان توجهي ويژه دارد. نويسنده در شش فصل ابعاد گوناگون شخصيت زن در قرآن را شرح مي‌دهد. وي در فصل اول اشتراک زن و مرد در ارزش‌هاي انساني را مد نظر قرار داده و خطاب‌هاي روحي را در اين زمينه نسبت به زن و مرد يکسان ارزيابي کرده است. آن‌گاه با اشاره به تفاوت زن و مرد در خلقت، علايق بين زنان و مردان و اشتراک بين زن و مرد در تکليف را دليل مهمي بر عدم تبعيض بين زنان و مردان از نگاه قرآن کريم دانسته و ذکر زنان نمونه در قرآن کريم مانند فاطمه زهرا( و مريم( را نيز دليلي براحترام به شأن زنان بر مي‌شمارد. در فصل‌هاي دوم تا چهارم انواع خطاب قرآني به زنان واکاوي مي‌شود و نگارنده در اين خطاب‌ها، نقش زن در حيات مرد و زندگي فردي و اجتماعي، ادب قرآن کريم در رعايت شؤون مختلف زن، توجه قرآن به حقوق زنان و فضايل و شايستگي‌هاي متعدد آنان، توجه قرآن به حجاب زنان و تکريم آن‌ها از لحاظ رعايت نوع پوشش در جامعه را بررسيده و فلسفه حجاب زنان را از منظر قرآن تبيين مي‌نمايد. فصل‌هاي پنجم و ششم به احکام زن و خانواده اختصاص يافته و احکام ازدواج زنان و حقوق آنان در اين زمينه مانند تأمين نفقه، مسکن و ساير نيازهاي زنان و معاشرت نيکو با زنان، احکام طلاق و حقوق زنان در اين زمينه، حقوق اقتصادي و سياسي زنان، حقوق زنان در ارث، ديه و قصاص و نقش دادن به زن در فعاليت‌هاي سياسي همچون: بيعت با حاکم و مبحث مربوط به شهادت زنان در محاکم قضايي بيان شده است.

---

‫اين پايان نامه مشتمل بر يك مقدمه و شش فصل است. در مقدمه موضوعاتى چون اقسام كلمه، تقسيمات حروف، حروف مخصوص اسماء و حروف مطرح شده است. در فصلهاى شش گانه پايان نامه مباحث مربوط به حروف مشبهه به فعل تحت عناوين ذيل بر آياتى از قرآن منطبق شده و براى هر يك شاهدى از قرآن ذكر شده است: معانى حروف مشبهه به فعل، عمل اين حروف، لام ابتدا، حكم معطوف بعد از خبر يا مابين دو معمول اِنَّ و اخوات آن، حكم تخفيف حروف مشبهه به فعل مختوم به نون مشدد، فتح و كسر همزه انّ.

---