مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

دام و دام‌پروری، نقش حیاتی و تعیین کننده در خودکفایی یک جامعه ایفا می­کند. دیدگاه قرآن به­عنوان کتاب آسمانی و اهل­بیتb به­عنوان مفسران آن در خصوص این موضوع، راهگشا و راهنمای جامعه اسلامی محسوب می‌شود. در پژوهش حاضر،‌ با هدف حصول راهبردهای منابع دینی در مدیریت این صنعت، به توصیف و تحلیل آیات قرآن و روایات معصومانb پرداخته شده است. قرآن، موضوع دام و دام‌پروری و بهره­وری از چهارپایان را با دو رویکرد مادی و معنوی، گاه در بطن هم و گاه در کنار هم بیان کرده و به هر دو بعد اهمیت داده است. همچنین با بررسی روایات مشخص می­شود که حضرت رسول اکرمk و ائمه اطهارb به مسئله دام و دام‌پروری و نقش آن­ها در تأمین غذای انسان و پایدار بودن اقتصاد خانواده و جامعه اهمیت بالایی داده­اند و در برخی موارد به اشتغال به دام‌پروری و دامداری دستور داده‌شده، به‌ گونه‌ای که دام‌پروری جزء اصول مدیریت جامعه انسانی شمرده شده است. نگاه تطبیقی این تحقیق میان متون دینی و صنعت دام، حاکی از آن است که قرآن و روایات همانند علوم تجربی و صنعت دام، تولیدات دامی را راهبرد جامعه انسانی دانسته، ولی افزون بر آن، به جنبه­های غیرمادی دامداری اهمیتی ویژه بخشیده که امتیاز منابع دینی نسبت بدین علوم است.

از آنجایی‌که جسم سالم، زیربنای انجام بسیاری از دستورات الهی است، موضوع سلامت جسمی در قرآن کریم مطرح‌شده که در دو حوزه بهداشت و درمان قابل طرح است. یکی از موضوعاتی که مورد مناقشه قرار گرفته، این است که؛ کارایی آیات طبی قرآن برای تأمین سلامت انسان تا کجاست؟ و یا قرآن تا چه اندازه به این موضوع اهمیت داده است؟ در نوشتار حاضر، تلاش خواهد شد تا کارکرد بهداشتی غذاهای قرآنی که در قالب حلال و طیب در آیات قرآن مطرح شده‌اند، با استفاده از تحقیقات علمی ثابت شود. و ضمن تعریف حلال و طیب، به اهمیت غذای طیب در قرآن و تفاوت حلال و طیب پرداخته خواهد شد. چهار دسته از مهم‌ترین مصادیق خوراک طیب که عبارت‌اند از شیر مادر، میوه‌ها، گوشت‌ها و عسل، ازلحاظ علمی و کارآمدی آنها در تأمین سلامت جسمانی از طریق پیشگیری از بروز بیماری‌ها بررسی خواهند شد. از این راه می‌توان کارآمدی (کاربرد) این آیات را در پیشگیری از ابتلای به بیماری‌ها ثابت کرد. ابعاد موضوع شامل بررسی کارآمدی آیات تغذیه در تأمین سلامت و دامنه موضوع و تأکید آن بر حوزه سلامت جسمی است.

اخلاق فضیلت یکی از مشهورترین نظریه‌های اخلاق هنجاری است که وجه تمایز اصلی­اش با نظریه­های فایده­گرا و وظیفه­گرا، تأکید بر فضیلت­ها و منش­های اخلاقی است. تاکنون تقریرهای مختلفی از اخلاق فضیلت ارائه شده که تقریر سعادت­گرا و تقریر فاعل­مبنا از جمله مهم­ترین آن­هاست. علی­رغم وجود بایدها، نبایدها و الزامات اخلاقی فراوان در قرآن که دال بر وظیفه­گرایی است و همچنین وجود برخی از تردیدها و مخالفت­­ها در استناد اخلاق فضیلت به قرآن، در این نوشتار با روش توصیفی­تحلیلی به تبیین سازگاری مهم­ترین شاخصه­های اخلاق فضیلت با اخلاق قرآنی و تقریر ویژه آن از اخلاق فضیلت پرداخته­ایم. اخلاق قرآنی، اخلاقی توحیدی، فضیلت­محور، سعادت­گرا و انگیزش­بنیاد است که در آن فضائل اخلاقی علاوه بر ارزش ذاتی، ابزاری برای نیل به سعادت حقیقی­اند که قرب به خداوند است. در تبیین ویژه قرآن از اخلاق فضیلت، محبت خدا به عنوان مهم­ترین مؤلفه انگیزشی و معیار جامع فضائل اخلاقی است.

یکی از مسیرهای شکل گیری روانشناسی اسلامی، مسأله گزینی از زندگی روزمره و پاسخ با تکیه بر آموزه های قرآن و روایات است؛ انگیزه عامل، از مسائلی است که در زندگی روزمره حضوری پررنگ دارد؛ فرد مسلمان می تواند انگیزه های مثبت خود را تحت تاثیر آموزه های قرآنی تقویت کند. این پژوهش با هدف بررسی شیوه های تقویت انگیزش رفتار مطلوب در آیات قرآن و روایات اسلامی انجام شد. به این منظور، گزاره های مرتبط با این موضوع شناسایی و استخراج شده و سپس با بکارگیری روش تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرارگرفت. یافته های پژوهش نشان داد که «آگاه­سازی به ویژگی­های مثبت فرد»، «تسهیل عمل»، «عمومی­سازی تکلیف و عمل»، «تصور رفتار اخلاقی با خود»، «عمل به میزان توان» و «تصور پشیمانی و حسرت بی حاصل» به عنوان شیوه های تقویت انگیزه رفتار مطلوب در منابع دینی به کار رفته اند. همچنین موارد یاد شده در این نوشتار به همراه مستندات دینی آنها تبیین شد؛ برای الگوسازی و استفاده از آن شیوه ها در انجام رفتارهای مطلوب، نمونه هایی نیز از کاربست آن شیوه ها در رفتار ذکر شد.

هدفدار بودن نظام هستی، غایت‌مند بودن تاریخ و ضرورت به تکامل نهایی رسیدن فرد و جامعه بشری، یکی از آموزه‌های مشترک همه ادیان الهی است که در قرآن کریم، گزارش شده است؛ افزون بر آموزه‌های وحیانی، از قرن هفدهم که اندیشه تکامل تاریخ و جامعه، از سوی اکثر مورخان، فلاسفه تاریخ، دانشمندان علوم اجتماعی، جامعه‌شناسان و مردم‌شناسان مغرب‌زمین، پذیرفته شد، بسیاری از اندیشمندان آن سامان، هم‌چون اسپنسر و تایلور (tylor)، پاسکال (pascal)، ئیگو، اگوست کنت، کندرسه (condorcet) و هگل که قائل به روح مطلق جهانی است، بر آن شدند که برای گونه، چگونگی و کیقیت تکامل جامعه و تاریخ انسانی، اشکال معینی را ترسیم کنند. اگرچه مبنا و نوع نگرش و تفاصیل اندیشه آن متفکران، با چالش‌های فراوانی، همراه است و بررسی آن از عهده این مقاله، خارج است، ولی براساس آیات قرآن کریم و روایات نبوی و اهل‌بیت، هدفداری نظام آفرینش، غایتمندی تاریخ و تکامل آحاد و جامعه انسانی، با ظهور منجی آخرالزمان در جامعه مهدوی، تحقق و تجلی می‌یابد. یافته‌های این مقاله که با روش توصیفی _ تحلیلی به بازخوانی آیات و روایات پرداخته، این واقعیت را مدلل می‌سازد که آرمانشهر مهدوی، تنها جامعه‌‌ای است که عالی‌ترین مرحله تکاملی تاریخ، جامعه و کمال افراد انسانی را به نمایش می‌گذارد و انسان را در اوج بندگی حضرت حق، عقلانیت و دانشمندی قرار می‌دهد؛ بدین‌سان آرمانشهر مهدوی، از یک سو، تجلی کمال‌یافتگی خرد، بلکه همه ابعاد و فضایل انسانی و از سوی دیگر، تحقق رحمت گسترده ربوبی است که جهانیان را برای برخورداری از آن رحمت، آفریده است fa en

رویکردهای مختلف به بحث ترجمه، منجر به پیدایش مباحث متعددی در این حوزه گردید که هریک علم ترجمه را از زاویه‌ای بسط داده و زمینه‌های تبدیل آن به رشته‌ای مجزا، تحت عنوان «مطالعات ترجمه» را مهیا ساخته است. از میان شمار فراوان مباحث مذکور، این جستار در صدد واکاوی مقوله «پیشینه» ترجمه قرآن از منظر تفکیک میان نظر و نظریه است. در این راستا، مسأله پژوهش این است که پیشینه ترجمه قرآن، نشان‌گر کدام نوع نگاه به امر ترجمه در سیر تاریخی خود است؟ بررسی‌‌ها درخصوص سیر تکوینی پیشینه ترجمه‌ها از ابتدای تاریخ اسلام تا دوران معاصر به ویژه در ترجمه‌های فارسی قرآن کریم نشان داد که با توجه به تعریف «نظریه ترجمه»، آنچه درخصوص تاریخ ترجمه قرآن رخ داده، بیشتر از نوع نگاه نظرمدار و نه نظریه‌پرداز است. هرچند نمی توان و نباید وجود برخی نظریه پردازی‎های موفق در سیر تاریخی ترجمه قرآن را نادیده گرفت.

یکی از شاخه­های نقد ترجمه، ارزیابی ترجمه به منظور تشخیص سطح کیفی آن است؛ از جمله الگوهای ارائه شده در این نوع ارزیابی و نقد، الگوی نقد ترجمه گارسس است که به سبب دارا بودن مؤلفه­های تعیین میزان قابلیت وکیفیت متون ترجمه و میزان مطابقت آن­ها با متن مبدأ، می­تواند الگویی مناسب برای نقد ترجمه­های قرآن کریم نیز باشد. پژوهش حاضر در نظر دارد تا انتخاب­های واژگانی ترجمه حداد عادل، معزی و انصاریان را از آیات جزء 29 و30 قرآن کریم، طبق مدل پیشنهادی گارسس در سطح معنایی- لغوی، مورد نقد و ارزیابی قرار دهد و به این سؤال پاسخ گوید که میزان تطابق ترجمه­های حداد عادل، معزی و انصاریان با روش گارسس در سطح معنایی-لغوی تا چه حد بوده است؟ مهمترین یافته­های این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی با هدف ارزیابی میزان برابری متن مبدأ با مقصد صورت گرفته، بیانگر این است که واژگان ترجمه­های مذکور از نظر مؤلفه­های گارسس، قابل نقد و ارزیابی است به گونه­ای که ترجمه­های هر یک از مترجمان یا توضیحی (توضیح تفسیری و واژگانی) است و یا موارد بی­شماری از همانندی و معادل­سازی و قبض و بسط نحوی و انتقال ابهام را در خود دارند. بررسی میزان مطابقت ترجمه­­ها با سطح معنایی- لغوی الگوی گارسس نشان می­دهد که ترجمه انصاریان در همه این سطح به جز قبض نحوی بیشترین مطابقت را با سطح معنایی لغوی دارد و در درجه دوم ترجمه حداد عادل به میزان متوسط از این سطح کاربست را دارا بوده به گونه­ای که همه این سطح در ترجمه وی مشاهده می­شود و در نهایت، ترجمه معزی به دلیل تحت­اللفظی بودن به جز قبض نحوی که بالاترین مطابقت را داراست، در موارد دیگر کمترین کاربست را از الگوی گارسس داشته است.

ترجمۀ «ابهام» به ویژه در قرآن کریم یکی از چالش­برانگیزترین مسائل زبان­شناسی است که برای برون­رفت از آن انواع راهبردها ارائه شده است. گارسس با بهره­گیری از آراء نیومارک ،تکنیک­هایی برای ترجمۀ آن‌ها ارائه داده و در نهایت براساس این الگو «میزان ویژگی­های مثبت و منفیِ بیانگر بسندگی و پذیرفتگی ابهام در متن ترجمه­شده» مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی از نوع مقابله­ای، ترجمه­های مجتبوی با محوریت سبک ارتباطی و صفارزاده با محوریت سبک آزاد را از جزء سی­­ام قرآن کریم با هدف بهبود بخشیدن به کیفیتِ متن ترجمه شده به­ویژه در چالش­های ابهام زبانی، براساس یک نظریه و الگوی علمی، مورد بررسی قرار داده است. سپس با تکیه بر آمار، مقادیر به دست آمده از این تکنیک­ها، مقایسه شده و میزان کفایت و مقبولیت هر کدام در ابهام­زدایی بخش­های مختلف سطح واژگانی شش سورۀ اول جزء سی­ام مشخص گردیده است. برآیند پژوهش بیانگر این است که ترجمۀ مجتبوی از واژگان چندمعنا و مجازی، بسندگی و پذیرفتگی بالاتری نسبت به صفارزاده برخوردار است. صفارزاده با ارائۀ متنی مقصدمحور و به دور از ابهام، دچار افزوده­های خلاقانه و پیچیده در شفاف­سازی ابهام­ها شده است؛ به­ویژه در واژگان مجازی. اگرچه در برخی موارد که نیازمند «شرح مبسوط» است همچون تلمیحات قرآنی، ترجمۀ مجتبوی نسبت به صفارزاده کفایت و مقبولیت کمتری به خود اختصاص داده است. به طور کلی براساس الگوی گارسس، راهبردهای مجتبوی از کفایت و مقبولیت بالاتری نسبت به صفارزاده در ابهام­زدایی برخوردار است.

تصریح به عنوان یکی از راهبردهای جهانی ترجمه، مبتنی بر شگردهای متنوعی است تا از این رهگذر ترجمه ای هم ارز از یک اثر ارائه شود و از آنجا که فرم و ساختار متن نخست در تصریح اولویت دارد، راهبردی مناسب برای ترجمه قرآن کریم به شمار می آید. هدف از نگارش جستار حاضر،آن است که ضمن معرفی راهبرد تصریح و کارکرد شیوه های آن با بررسی بسامد آنها ویژگی های سبکهای ترجمه را بیان و نقد نماید؛ چراکه سبک ترجمه سنجه و معیاری است که گرایشهای زبانی مترجم، پویایی و انسجام اثر ترجمه شده را نشان می دهد و می توان با تکیه بر نتایج به دست آمده از تحلیل آن در حوزه مطالعات ترجمه قرآن کریم گامی پیش نهاده و الگویی نسبتا جامع و استاندارد از فرایند ترجمه که حقیقت نمایی بهتری را دارا است، معرفی کرد.در این جستار پیکره مورد پژوهش سوره اسراء بوده که با استفاده از روش های کیفی و کمی مورد پژوهش قرار گرفته است. نتایج به دست آمده بیانگر آن هستند که شگرد تعمیم معنایی نباید در ترجمه قرآن کریم به کار گرفته شود. همچنین،در سبک هر دو مترجم شاهد ارائه اطلاعات، تخصیص و برجسته سازی اطلاعات هستیم.

نقش علوم بلاغی و جایگاه ویژه آن درفهم عمیق قرآن و درک صحیح معارف بی بدیل آن غیر قابل انکار است. یکی از حوزه های مهمّ علم معانی به عنوان شاخه ای از دانش بلاغت بررسی أغراض ثانوی در جملات خبری و انشایی است. در این پژوهش پس از نگاهی گذرا به أغراض ثانوی أفعال أمری در قرآن، به بررسی شیوه هایی پرداختیم که طاهره صفارزاده به عنوان یکی از مترجمان معاصر قرآن در بیان این أغراض در ترجمه ی آیات أمری قرآن به کار گرفته است. برای دریافت دقیق معانی ثانوی عبارات مورد مطالعه، ضمن کمک گرفتن از تفاسیر قرآن و کتب بلاغت، ترجمه مترجم مورد نظر را با پنج ترجمه دیگر مقایسه کردیم تا از بروز خطا در داوری، تا حدّی، مصون باشیم. نتایج این پژوهش گویای این است که در صفارزاده برای برگردان جملات امری با أغراض ثانوی سه شیوه گوناگون برگزیده است ، که عبارتند از: 1-جایگزینی فعل أمر با قرینه ای معادل مفهوم ثانوی آن در زبان مقصد، 2-واگذاری درک مفهوم ثانوی به خواننده به علّت گویا بودن متن آیه در بیان غرض ثانوِی،3-خودداری از آوردن قرینه علیرغم گویا نبودن متن آیه در بیان غرض ثانوی.