جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هانا آرنت، متفکرسیاسی برجستۀ قرن بیستم، در آرائش دربارۀ ارتباط وثیق پراکسیس و غلبه ‌بر تمامیت‌خواهی که آن را محصول از خودبیگانگی، انفعال و انزوای انسان مدرن می‌داند، مسیری متمایز از استادش مارتین هایدگر پیموده است. آرنت به شیوه‌ای پدیدارشناسانه به تحلیلی تاریخی دست می‌زند تا وضع بشر را از دوران پیشاسقراطی تا کنون، مورد بررسی قرار داده و نقش تقابلی نظر و عمل را در شکل گیری این وضعیت تبیین کند. پرواضح است که او در این مسیر، همانند هایدگر به نقد سنت متافیزیک غربی پرداخته باشد؛ اما آرنت برخلاف هایدگر که بر انکشافِ هستی دازاین به‌مثابۀ آشکارگی حقیقت تأکید می‌کند، از «وجود» به‌ «نمود» سوی‌گردانی کرده و انکشاف را در آشکارگی کیستی عمل‌ورز که از طریق دو‌ نمود عمل و گفتار در ساحت عمومی رخ می‌نماید، مورد بررسی قرار می‌دهد. آرای آرنت با تأکید بر لزوم حضور انسان‌ها و هم‌کنشی‌شان در سپهر متکثر همگانی به‌منظور برون‌رفت از بحران تمامیت‌خواهی، ازخودبیگانگی و غربت از کرۀ ارض، در تقابل با آنچه وی دازاین خود تنها انگاشته شدۀ هایدگری نامیده قرار گرفته و به بوتۀ نقد کشیده شده است. دازاینی که به عقیدۀ آرنت گرچه در-عالم-بودن است، اما غرق شدن در کثرت همبودهای خویش را عامل هرزه‌درایی و سقوط به زیستنی متوسط و بی‌اصالت می‌پندارد و از این‌رو زیستنی خداگونه و مثالی را در تفرد خویش ارحج می‌داند.

پژوهشگر در این پژوهش به آشکارگی وجه پنهانِ اشیاء از طریقِ نقاشی مبتنی بر نظرگاهِ ژیل دولوز پرداخته است. با بازگویی تاریخی از هنر ماقبل تاریخ تا دوره ی پست مدرن، با رویکرد مبتنی بر رنگ مداری های اثرگذار بر حسانيّت، و فراروی از فیگوراسیون، که مشتمل بر نقاط توقف و گذرگاه هایی است که می توان در رنگ و در احساس رنگی، تصاویرِ نقاشی شده را، ورایِ خوانش های مبتنی بر فرم و ایده، به مثابه ی عصاره ای از برهم کنشِ نیروهای تاثیرگذار بر ایده های نهفته بر بوم، مورد مطالعه قرار داد، با بررسی فرآیندِ نقاشی، به مثابه ی بُردارِ بَرآیندِ ایده های نهفته، و تحقیق پیرامونِ شیوه های بیانِ واقعیِ رنگ ها در نقاشی، تحلیلِ کشمکش های صوریِ رنگ ها بر بومِ نقاشی را کنار زده و به ایده های نهفته در رنگ ها، رسیده است. هدف این پژوهش که به روش کیفی و بر مبنای اطلاعات و داده های کتابخانه ای است، تعیینِ مختصاتِ نقاشیِ مدرن، مبتنی بر رنگ مداری های اثرگذار بر حسانیّت و چگونگی شناساییِ مکانیسم های معطوف به روابطِ رنگی، بر رویِ بومِ نقاشی است. پژوهشگر با تاکید، بر اصلی ترین نکات دستگاه فکری ژیل دلوز، چارچوب جست و جو برای یافتن چشم اندازی به نقاشی را شکل داده است و در غایت با نگاهی بر رنگ، به جایگاه محض یک امر واقع تصویری که دیگر چیزی برای روایت کردن ندارد، و با پذیرشِ گذار از کلیشه های نقاشی های بصری و کنشی، به رویت پذیر کردن امر رویت ناپذیر رسیده است.

مقاله «خداوند کتاب را نازل کرده است» به قلم آقای شبستری با سه پرسشِ اصلی «معانی کتاب در قرآن؟ معانی نزول کتاب در قرآن؟ و « کتاب » بر چه کسی نازل شده است؟»، به دنبال اثبات این مطلب است که قرآن بر شخص پیامبر نازل شده است نه بر عموم مردم؛ اما با استفاده آیات، روایات و ادله عقلی، نظریات ایشان مورد نقد و بررسی قرار می­گیرد. از جمله ادله­­ای که می­توان در نقد نظریه ایشان بیان کرد، عبارتند از: آیات نزول تدریجی قرآن، آیات هدایت عمومی قرآن، آیات تحدی، آیاتی که عموم مردم یا مؤمنین را مورد خطاب قرار داده و ... همچنین روایاتی که تشویق به حفظ و کتابت قرآن دارد، دلالت بر نزول قرآن بر عموم مردم – نه فقط شخص پیامبر (صلی­الله­علیه­و­آله) -دارد. این مقاله که به­صورت تحلیلی توصیفی کتابخانه­ای در یک مقدمه و سه بخش اصلی مطابق سه سؤال مطرح شده در مقاله آقای شبستری تدوین شده، در صدد بیان پاسخ شبهات وارده در مقاله فوق است و بیان می­دارد تمامی ادعاهای مقاله ازجمله نظریه «زیست جهان وحیانی» ادعایی بیش نیست و هیچ سند معتبر عقلی و نقلی بر حقانیت یا مطابقت آن ذکر نشده است. یکی از اهداف نزول تدریجی این بود که شرع مقدس، به مرور زمان و با تکمیل دین به مردم ارائه شود. همچنین در صدد آن است که نشان دهد قرآن کتاب شریعت­ساز و منبع اصلی دین مبین اسلام است که برای بیان شریعت و تکالیف عموم مردم در راستای سعادت ابدی نازل شده است.

محمد ارکون به دلیل تأکید دوچندانش بر اهمیـت بـه کـارگیری روش­هـای نوین پژوهشی بـرای فهـم متون اسلامی و رویـارویی نقادانه­اش با روش­های کشف متن و فهم آن و ارائه خوانشی جدید از متن و تفسیر قرآن، از بارزترین نمایندگان جریان نوگرا است. وی روش پژوهشی خود در متون دینی را اسلام شناسی تطبیقی نام گذاشته است که در آن متون اسلامی به ویژه قرآن از منظر علوم انسانی مورد مطالعه قرار می­گیرند؛ از آن جا که روش ارکون به جای ابتنای بر اصول روش­شناسی، بر پیش­فرض­های اومانیسمی مبتنی است و از این منظر، ماهیت دین گریزانه دارد، پژوهش حاضر بر آن شد تا با روش توصیفی تحلیلی، نظریه وی را مورد ارزیابی قرار دهد. مولفه­هایی که ارکون در این نظریه ارائه می­کند، از این قرار است: وحی سخنی آزاد، ناگهانی و مبتنی بر تجربه نبوی است؛ بین اصل قرآن و متن آن تفکیک باید کرد؛ بنابراین، بخشی از متن قرآن که مشتمل بر گزاره­های جزم اندیشانه و خیالین است، غیر اصیل­اند و بخش اصیل قرآن نیز به رغم وحی بودن -به معنایی که ذکر شد- لازم است به صورت آزادانه و بر پایه پیش‌فرض‌های مفسر مورد توجه قرار گیرد، نه براساس قصد و نیّت خداوند؛ دیدگاه هایی فوق، مستلزم آن است که قرآن، طبق برنامه معینی از سوی خداوند برای هدایت بشر نازل نشده باشد؛ محتوای قرآن، جنبه متخیلانه و اسطوره­ای داشته باشد؛ معیار تفسیر قرآن، نه قصد خداوند، بلکه پیش­فرض­های مفسر باشد.

پایان‌نامه ترجمه‌ای است از کتاب شرح انتقادی فلسفه لایب نیتس که توسط برتراند راسل انگلیسی تالیف یافته است .

عزیمت‌گاه هوسرل برای برچیدن دوگانگی(سوبژه و ابژه) مندرج در سرشت سنت متافیزیک غرب ساختار استعلایی آگاهی است. از این‌رو بنای ذاتی آگاهی قصدیت است. قصدیت فعل آگاهی و عملی عینیت‌ساز است؛ یعنی با توسل به‌مراحل روش‌شناختی و نوئسیسی، ابژه‌هایی از جنس ادراک پدید می‌آید و در ساحت شناختی ذهن مندرج می‌شود. لذا آگاهی علاوه بر شهود حسی توان شهود ذوات را نیز دارد، از این‌ جهت پدیدارشناسی در هوسرل وصف بازنمایانه ندارد و توانسته نحوی ایده‌آلیست مبتنی بر افعال آگاهی در تقرر محتوای رئال جهان در وعاء ذهن و پهنه فهم را ارائه کند که، درک متداول از عین و ذهن را پس بزند و راه خود را برای عبور از ثنویت میان امر رئال و ایده‌آل بگشاید، چنانکه هر سوبژه متضمن ابژه‌ی خویش شود و درون ساختار استعلایی آگاهی آن‌را زیست کند. این نوشتار در صدد تبیین نحوه تقرر پدیدار جهان در حوزه آگاهی است وهمچنین بررسی این مطلب که فاعلیت مطلق و تقدم ذهن در مواجهه‌ی با جهان عینی به‌عنوان یگانه نهج فهم و دریافت هستی چطور می‌تواند عملی عینت‌ساز باشد؟ یعنی قصدیت، چگونه ساحت رئالیته را در ایده‌آلیته مستحیل و با آن یگانه می‌کند‌؟ به‌بیان دیگر، قصدیت، چگونه فراسوی عین و ذهن (ایده‌آلیسم و رئالیسم) و در مناسبات جهت‌مند با آن دو مأوی می‌گزیند؟

شلینگ به‌منظور دست‌یابی به بنیان مشترک «من» و طبیعت، با ابطال دوگانگی میان آن دو و اثبات عدم امکان تقلیل طبیعت به سلسلۀ علل و معلول‌های مکانیکی، به رویکرد جدیدی در فلسفۀ طبیعت دست می‌یابد. او با تلفیق اصل هدف‌مندی درونی لایب‌نیتس، یگانه‌انگاری اسپینوزا و مفهوم کانتی غاییت به برداشت ارگانیک از طبیعت به‌مثابه یک کل می‌پردازد و «من» را بر بنیان این طبیعت ارگانیک بنا می‌نهد. شلینگ به اندیشۀ حیات‌گرایانۀ لایب‌نیتس روی‌ می‌آورد تا طرحی از طبیعت به‌عنوان امری خودسازمان‌دهنده ارائه دهد و برای غلبه بر دوگانگی‌های فلسفۀ مدرن از دیدگاه جوهر مشتد او بهره می‌برد. بر اساس این دیدگاه هر جزء باید در خود کل را داشته باشد و هر واحد باید مشتمل بر کثرتی نامتناهی باشد، لذا تمایز میان امر ذهنی و عینی در درجه است نه در نوع؛ طبیعت سراسر زنده است و هیچ شی واقعی کاملاً غیرارگانیک نیست بلکه تنها در مرتبۀ پایین‌تری از ارگانیک است. برای شلینگ والاترین درجۀ ساماندهی امر نامتناهی چیزی نیست جز خلاقیت هنرمند که اوج کل قوای ارگانیک طبیعت است. پرسش اصلی این مقاله پیرامون نقش بنیادینی است که برداشت ارگانیک شلینگ در ماهیت زیبایی‌شناسی او داشته است، در این راستا ضمن بررسی تأثیر رویکرد حیات‌گرایانۀ لایب‌نیتس به تبیین برجسته‌سازی فعالیت «من» در نظام اندیشۀ شلینگ پرداخته می‌شود.

رولان بارت از پیشگامان نشانه­شناسی تصویری بود؛ نشانه­شناسی تصویری به تبیین و تحلیل تصویر در چارچوب نظام های دلالتی و در جستجوی راهی برای ترجمه تصاویر به زبان گفتار است. وی آخرین کتابش، اتاق روشن، را به تأملات درباره عکاسی اختصاص داد، و باور داشت که عکس بیش از آنکه واقعیت را منعکس یا بازنمایی کند، بر آن دلالت دارد، نشانه­ها و چیزهایی که بر بیننده در مقام خوانندۀ عکس مهم تلقی می­شود، مبنای تفسیر و واکاوی قرار می­گیرد. بخش نخست کتاب، در پی توصیف و تفسیر عکس­های مختلف جهت دستیابی به ذات عکس و بخش بعدی پیرامون عکس باغِ زمستانی است و درباره دوران سوگواری در غیاب و مرگ مادر است. در پژوهش حاضر به این سوالات پاسخ داده می­شود، نخست، منظور بارت از حقیقت عکس درباره مرگ چیست؟ دو اینکه، تفاوت عکس پرتره و پرتره نقاشی چیست؟ در نهایت، چگونه یک عکس، نشانه­هایی از هستی و مرگ را توأمان تفسیر می­کند؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و جمع­آوری اطلاعات، با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. ابتدا، ابزارهای رویکرد نشانه­شناسی در تحلیل متون، بیان شده و سپس سازوکار، نقش و اهمیت این ابزارها در تحلیل و خوانش عکس، تشریح و تبیین شده است.

کانت در دین در محدودۀ عقل تنها، این نظریه را ارائه می‌دهد که طبیعت انسان اساساً واجد یک شرّ بنیادین است. استدلال کانت برای شرّ بنیادین، عمدتاً از دو بخش تشکیل شده است؛ یکی میل ذاتی انسان نسبت به شرّ و دیگری ادعای فراگیر بودن شرارت بنیادین. کانت‌‌ با نفی نظریۀ گناه نخستین، اصرار‌ مـی‌ورزد کـه شـرّ بنیادین مشخّصه ناگزیر طبیعت انسان است، ولی مسئولیّت اخلاقی‌ آن‌ بر عهدۀ ماست. چرا که مـا آزادانـه‌ آن‌ را‌ انتخاب و از آن پیروی می‌کنیم. کانت ادعا می‌کند که استعداد یا میل ذاتی در یک عامل منطقی و محدود یک اصل یا عملی ذهنی است که به سمت شرّ گرایش دارد. شرّ بنیادین، هم میل ذاتی و هم کنش اخلاقی است؛ یک وضعیّت متناقض که باعث شده ‌است مفسّران آن را ناسازگار با سایر نظریات اخلاقی کانت دانسته وآن را رد کنند. هدف این مقاله، نقدی بر مفهوم شرّ بنیادین از منظر کانت و ارتباط آن با اختیار و مسئولیّت اخلاقی است؛ زیرا نسبت دادن شرّ بنیادین به آزادی فردی، آغاز موضع استقلال اخلاق است.

محمد ارکون از پیشتازان نواندیشی معاصر در دنیای اسلام است که روشهای سنتی در پژوهش‌های اسلامی و قرآنی را برنمی‌تابد و خواستار تحول بنیادین در این زمینه است. بنابر آرای معرفتشناختی وی، اولاً اندیشه و دانش، محصول زبان به عنوان یک کنش اجتماعی محسوس است؛ ثانیاً دوگانه‌های مطرح شده در عقل اسلامی، مثل ایمان و کفر، تقدسی ندارند؛ ثالثاً باید به سوی نااندیشده‌های عقل اسلامی مثل نقش خیال و اسطوره در متن، حرکت کرد. از سوی دیگر، بنابر آرای قرآن‌شناختی او، اولاً زبان قرآن، اسطوره‌ای است؛ و ثانیاً بخشی از متن قرآن کنونی، دوگانه انگارانه، ایدئولوژیکی و تفسیری است. نوشتار حاضر، این مبانی را به نقد کشیده شده و نادرستی آنها را عیان کرده است