جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در تحقیق حاضر محور هستی‌شناسی نظریات جامعه‌شناسی و مبانی فلسفی آن‌ها مورد بحث قرار می‌گیرد. از سوی دیگر خود هستی‌شناسی طیف زیادی از مقولات را شامل می‌شود، بنابراین دو مفهوم نخستین و بنیادین جامعه‌شناسی یعنی فرد و جامعه مد نظر قرار می‌گیرند. امّا به دلیل محدویت، به بررسی در حوزه‌ی جامعه‌شناسی کنش پرداخته می‌شود، که ماکس وبر و اروینگ گافمن مورد مطالعه قرار خواهند گرفت.اکنون این کلّیت فلسفی را بر اساس دو سنت قاره‌ای و تحلیلی ارائه می‌دهیم که هر کدام فیلسوفان و نحله‌های فلسفی گوناگونی را شامل می‌شوند. در این راستا پس از بررسی مفهوم هستی‌شناسی می‌توان آن را با عنوان "نظریه‌ی هستی" معرفی نمود، زیرا وجود داشتن ابژه به این معناست که شیء دارای ویژگی‌ها و خصائصی می‌باشد که به آن دلیل "وجود داشتن" را می‌دهند. برای آن که بتوان به هستی‌شناسی دو مقوله‌ی فرد و جامعه پرداخت، بایستی ویژگی‌های آن‌ها را مشخص نمود. استدلال مرجح برای تعیین و مشخص کردن ویژگی‌ها و خصائص این مقولات استدلال گزاره‌ای است. این بحث در قالب دو رویکرد اصلی واقع‌گرای متافیزیکی و نومینالیسم پدیدار گشته است، که رویکرد مرجح در این‌جا واقع‌گرای متافیزیکی می‌باشد. در پایان هم هر دو جامعه‌شناس از لحاظ هستی‌شناسی از فلسفه تاثیر پذیرفته‌اند. گافمن در هر دو سنت قرار دارد زیرا در هستی‌شناسی اندیشه‌ی وی هم می-توان عینیت و هم می‌توان امر سوبژکتیو را یافت. امّا در هستی‌شناسی اندیشه‌ی وبر با وجود غلبه‌ی مقوله‌ی واقع‌گرایی، مشخصه‌ی غالب امر سوبژکتیو است که بر این مبنا وی در سنت قاره‌ای قرار می‌گیرد.

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی فلسفی حیا از منظر تربیت اسلامی بوده است. در این راستا در انجام پژوهش با اتخاذ رویکرد کیفی، از روش توصیفی– تحلیلی استفاده به عمل آمد. در مراحل انجام پژوهش ابتدا با استفاده از روش توصیف، جایگاه و کاربرد مفهوم حیا در تربیت اسلامی با بهره گیری از قرآن، احادیث و روایات اسلامی بررسی و در مقایسه با کاربرد آن در سایر زمینه ها چون: اخلاق، روانشناسی، جامعه شناسی، زیست شناسی، معماری و آموزش توصیف گردید. ‌‏سپس مبانی فلسفی حیا در چهار حیطه هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی با نظر به تربیت اسلامی و با استفاده از قرآن، احادیث و روایات اسلامی تبیین شد. در پایان با توجه به مبانی فلسفی یاد شده، تحلیل های لازم در رابطه با آثار تربیت فردی و اجتماعی این مولفه و نیز پیامدهای تربیتی توجه و عدم توجه به آن به عمل آمد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مفهوم حیا یکی از ویژگی های فطری انسان و از مفاهیم مهم در تربیت اسلامی به شمار می رود که علی رغم تلقی ‏که امروز نسبت به آن وجود دارد، صرفا محدود به عفاف و حجاب نمی شود؛ گرچه عفاف یکی از وجوه ‏مهم حیا بوده و حجاب نیز بلند قامت ترین نماد عفاف است، لیکن حیا مفهومی جامع تر، آموزه ای گسترده تر و پیشینی تر از عفاف و حجاب به شمار می آید.

تجدیدنظر و ایجاد تحول در علوم انسانی موجود که صبغه‌ای‌ غربی دارد، از جمله موضوعاتی است که از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون با فراز و فرودهایی روبه رو بوده است. در این میان، نکته قابل توجه آن است که علی رغم وجود دغدغه همیشگی، نه تنها تا به حال بررسی های کارشناسانه کافی در نحوه و چگونگی تولید علوم انسانی منبعث و مطابق با اسلام صورت نگرفته، بلکه تلاش در جهت جمع آوری، تدوین و ارزیابی کارهای انجام شده نیز ضعیف بوده است.تحقیق حاضر بر این اساس و با توجه به اهمیت موضوع و نیازهای کنونی موجود و با هدف ایجاد نگاهی عمیق‌تر؛ به بررسی و عرضه طبقه بندی شده دیدگاههای مختلف صاحبنظران در باب جامعه شناسی اسلامی از چهار حیث «موضوع»، «روش»، «غایت» و «مبادی فلسفی» پرداخته است.در این تحقیق، از روش اسنادی به عنوان روش گردآوری و از تکنیک تحلیل متن برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. جمعیت مورد مطالعه نیز آن دسته از اساتید جامعه شناسی دانشگاههای ایران بودند که در حوزه جامعه‌شناسی اسلامی سخن گفته و موضع‌گیری مشخصی داشته‌اند.نتایج حاکی از آن است که در میان 10 صاحبنظر مورد بررسی که با ایده علوم انسانی اسلامی موافق بوده‌اند، 9 نفراز حیث «مبادی فلسفی»، بر لزوم تحول در علوم اجتماعی موجود تأکید دارند؛ 7 نفر بر تحول علم از حیث «روش» تأکید نموده‌اند.5 نفر از اساتید بر ضرورت تحول در موضوع تأکید نموده‌اند؛ و تحول در غایت نیز مورد توجه 4 تن از صاحبنظران قرار داشته است. شایان ذکر است که در کنار این مباحث، به نظرات مخالفین این ایده نیز پرداخته شده؛ اما به دلیل مخالفت بنیادی ایشان با ایده علوم انسانی اسلامی از سنخ‌بندی آنها در کنار دیگر مباحث موافقین اجتناب شده است.