جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظام قضایی از ارکان اصلی حکومت های اسلامی به شمار می رود که بالطبع در طول تاریخ تمدن اسلام، تحولات چشمگیری را پشت سرنهاده است. خلافت عباسیان و امپراطوری عثمانی به عنوان پهناورترین و با دوام ترین حکومت ها در تاریخ اسلام، بخش بزرگی از این تاریخ را از آن خود کرده اند. در طول حکمروایی این دولت ها که با فاصل? اندکی تأسیس شده و قریب به یازده قرن بر مرکز جهان اسلام حکومت کرده اند، در منصب قضا و جایگاه قضات، تحولات و فراز و نشیب های آشکاری بوجود آمده است. در ارتباط با نظام قضایی هریک از این حکومت ها بطور پراکنده پژوهش هایی صورت گرفته است، لیکن اثری که بصورت تطبیقی آنها را کنار هم بررسی کند، پدید نیامده است. لذا در پژوهش حاضر، به طور مشخص منصب قضا و جایگاه قضات در این دو دولت در ذیل هفت شاخص از جمله «روابط قضات با خلفا و سلاطین»، با روش " توصیفی - تحلیلی " و " تطبیقی"، با داده های کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است تا سیر دراز مدت تحولات آن در دوران عباسیان و عثمانیان روشن شود. نتیجه به دست آمده گویای آن است که قضات به عنوان عالمان دین و نمایندگان شریعت در عرص? اجتماعی، صلاحیت مدیریت کارکردهای شرعی حکومت ها را در اختیار گرفته و به تدریج در ساختار اداری و سیاسی و حتی اقتصادی دولت نقش پررنگ تری پیدا کردند. این روند با از بین رفتن ماهیت دینی حکومت ها بویژه در امپراطوری عثمانی که سلاطین آن مدعی حاکمیت اسلامی بودند، ابعاد وسیع تری را در بر می گیرد.