جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در «روايات عرض» قرآن معيار اعتبارسنجي حديث معرفي شده است. از جمله پرسش هاي مطرح دربارة اين روايات اين است که آيا اعتبار حديث، در گرو موافقت آن با قرآن است يا عدم مخالفت کافي است؟ پاسخ هايي به اين پرسش داده شده که در متن مقاله به برخي از آنها اشاره مي شود. پاسخ مقالة حاضر اين است که اگر حديث با قراين غير محتوايي تأييد شود، عدم مخالفت کافي است؛ ولي اگر بخواهيم اعتبار حديث را با استناد به قراين محتوايي ثابت کنيم، تنها موافقت تام حديث با قرآن يا ديگر ادلة قطعي کارساز است و در اين صورت هر ميزان از مخالفت، نافي اعتبار حديث است. به باور نگارنده، روايات عرض بيانگر معيارهاي اعتبار حديث بر اساس ارزيابي محتوايي اند و از قراين غير محتوايي بيگانه اند. اين برداشت به دليل حفظ ظاهر روايات عرض و بي نيازي آن از ارتکاب خلاف ظاهر، بر ديگر تبيين ها برتري دارد.

در احادیثی از معصومان علیهم‏السلام، عرضه روایات بر قرآن کریم یکی از راه‏های بازشناسی روایات صحیح از غیر آن شمرده شده است. این احادیث با عنوان «روایات عرض» شناخته می‏شوند. این مقاله با روش مطالعه تحلیلی و با هدف تبیین مفاد روایات عرض، به بررسی متن روایات یاد شده می‏پردازد و با تحلیل متن روایات و دیدگاه دانشمندان در این زمینه، به برخی سؤالات پاسخ می‏دهد. با توجه به متن روایات عرض، مراد از «کتاب» که معیار سنجش روایات قرار گرفته، قرآن است و شامل سنّت و برهان‏های عقلی نمی‏شود. روایتی در ترازوی قرآن وزن سنگین‏تری دارد که مخالف قرآن نباشد. بر اساس یافته‏های این مقاله، اقسام روایت مخالف با قرآن بر سه دسته‏اند: 1. مخالفت به صورت تباین؛ 2. مخالفت با اصول کلی مستخرج از آیات قرآن؛ 3. مخالفت به تباین جزئی که قسم اخیر، مخالف محسوب نمی‏شود. عرضه حدیث بر قرآن، اختصاص به صورت تعارض دو خبر با یکدیگر ندارد، بلکه هر حدیثی را باید به قرآن عرضه کرد. اخبار عرض به لحاظ مضمون نیز دو دسته‏اند: بیانگر انکار صدور روایت مخالف کتاب از معصومان علیهم‏السلام و بیانگر نفی حجّیت روایات مخالف کتاب.