جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

داستان آفرینش در کتاب مقدس (پیدایش 1-3)، از متون قابل تأمل و مورد توجه الاهیدانان فمینیست است. در این متن، موضوعاتی چون آفرینش حوا به عنوان اولین زن، آفرینش او برای کمک به آدم (مرد)، گناه و نقش حوا در وقوع این گناه، هبوط و... طرح شده که همه این موارد مورد توجه عموم مفسران و به ویژه مفسران فمینیست قرار گرفته است. در بررسی تفاسیر فمینیستی از کتاب مقدس، با تنوع و تفاوت‌های جدی تفسیرهای فمینیستی مواجه هستیم. دلیل تنوع تفسیرها احتمالاً تفاوت در الف) مبانی تفسیری و ب) جهان-بینی جنسیتی متفاوت مفسران بوده است. این تفاسیر متفاوت ذیل پنج جریان تفسیری دسته‌بندی شده که عبارت‌اند از: تفاسیر لیبرال، تفاسیر انجیلی، تفاسیر مخالف کتاب مقدس، تفاسیر تعالی و تفاسیر پست‌مدرن. جریان لیبرال (مانند سارا گریمکی و فیلیس تریبل) و انجیلی (مانند گیلبرت بایلزیکین) می‌خواهند در کنار اعتقاد به مبانی فمینیسم، مسیحی باقی بمانند. این دو جریان در داستان آفرینش، به دنبال اثبات برابری در آفرینش و هویت، میان زن و مرد بوده‌اند. هر دو جریان، جنسیت را ساخته جامعه و فرهنگ مردسالار می-دانند. تفاوت جریان لیبرال با انجیلی این است که جریان لیبرال، در مقایسه با جریان انجیلی تعهد کمتری به وحیانی بودن کتاب مقدس دارد و به متن با سوءظن نگریسته و آن را با عدم اعتماد تفسیر می‌‌کند. نویسندگان فمینیستی که در دسته مخالف کتاب مقدس قرار می‌گیرند (مانند مری دیلی)، امیدی به ارائه تفسیر مبتنی بر تجارب زنان ندارند و به دلیل ساختار و متن مردسالارانه کتاب مقدس، ارائه هر تفسیری را موجب استحکام مردسالاری می‌دانند. مفسران تعالی (مانند الیزابت گلد دویس ) در امتداد مفسران مخالف کتاب مقدس با تاکید بر تفاوت ذاتی زن و مرد، با نمادسازی و بازخوانی اسطوره‌ها و معرفی ایزدبانو‌ان به عنوان آفریننده جهان، ادبیات برتر بودن زنان بر مردان را شکل داده و الاهیات مخصوص به زنان را ارائه می‌کنند. در جریان پست مدرن مفسرانی چون میکه بل معتقدند معنای ثابتی در متن وجود ندارد، بلکه متن در تعامل با خواننده تکثر خوانش را پدید می‌آورد.

نصر حامد ابوزید دگراندیش مصری که افکارش در مکتب تفسیر ادبی امین الخولی شکل گرفت، سهم وافری برای هرمنوتیک در فهم متن قائل بود. هرمنوتیک دانشی است که نظریه‌های مربوط به فهم را مورد بررسی قرار می‌دهد و دارای دو رویکرد اساسی عینی‌گرا و نسبی‌گراست. ابوزید که در نظریات مکاتب مختلف هرمنوتیک تأمل نموده، کوشیده است تا از میان آن‌ها، به هرمنوتیکی متمایز دست یابد و روش برداشت از قرآن را بر مبنای آن استوار سازد. با مطالعه‌ی دیدگاه‌های ابوزید درمی‌یابیم روش مورد نظر او بیشتر متأثر از هرمنوتیک نسبی‌گرای گادامر است؛ لکن خود مدعی است از هرمنوتیک عینی‌گرای اریک هرش بهره‌مند گردیده است و این‌ گونه، راهی معتدل میان نسبی‌گرایی و عینی‌گرایی برگزیده است. این مقاله ضمن اشاره به مبانی هرمنوتیک ابوزید به تبیین عینی‌گرایی و نسبی‌گرایی هرمنوتیک او می‌پردازد و ضمن بیان مصادیقی از برداشت‌های تفسیری‌اش، چیرگی نسبی‌گرایی در هرمنوتیک او را آشکار می‌سازد. این نسبی‌گرایی از سویی مفسر و مخاطب متن قرآن را از مراد الاهی دور نگاه می‌دارد و از سوی دیگر، باب تأویل‌های ناروا و بدعت را بیش از پیش می‌گشاید. بنابراین هدف این مقاله تبیین نوع رویکرد هرمنوتیک ابوزید و تأثیر این رویکرد در برداشت‌های تفسیری وی و نیز ریشه‌های اندیشه‌ی تفسیری اوست.

در قرآن کریم آیات متعددی در مورد کیفیت خلقت اولیه بشر بیان شده است، بیشتر این آیات به تفصیل آفرینش حضرت آدم علیه السلام را بیان نموده و کمتر به چگونگی خلقت حضرت حوا علیه السلام به صورت صریح پرداخته شده، لذا ابهامات بیشتری در این زمینه وجود دارد که مفسرین قرآن طی تفسیر آیات مربوط به آفرینش آدم و خلقت اولیه انسان، به تشریح و رفع این ابهامات پرداخته اند، و در این میان ابن جریرطبری درتفسیر آیاتی که به نوعی به آفرینش حضرت حوا علیها السلام اشاره شده، با استناد به روایاتی، آفرینش حضرت حوا را ازبدن ( استخوان پهلوی چپ) حضرت آدم علیه السلام می داند. در این مقاله با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام و همچنین نظر بسیاری از مفسرین شیعه و اهل سنت، نظر طبری در این زمینه نقد و رد شده و آفرینش حضرت حوا علیها السلام از گل (خاک) اثبات شده است.