جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در زیست جهان فرهنگی معاصر پیوند میان دو مقوله اثرگذار، «قدرت و فرهنگ»، بیش از پیش خود را در قالب و شکل بندی اجتماعی سیاسی سیاست فرهنگی (گفتمان) و سیاست گذاری فرهنگی (راهبرد و کردار ایدئولوژیک) نشان داده است. پیامد کارکردی این سیاست ها در مجموع چیزی جز تعیین معنای زیست اجتماعی و کنش های روزمره، بازنمایی فرهنگی و مشروعیت بخشیدن به فرهنگ زندگی روزمره و نهایتاً انتظام بخشیدن به اندیشه و کردارهای فرهنگی نیست. در این میان دست کم ما شاهد ایجاد پررنگ حوزه دیگری از این سیاست های فرهنگی هستیم که حلقه محوری آن را دین تشکیل می دهد؛ منظور سیاست (های) فرهنگی دینی است که شکل بندی اجتماعی را با محتوای فرهنگ دینی، سیاست دینی، سیاست گذاری فرهنگ دینی و سیاست گذاری دینی در فرهنگ پدید آورده اند. به این معنا سیاست (های) فرهنگی دینی، به ویژه در جوامع حساس تر به فرهنگ دینی و دارای رژیم های سیاسی با جهت گیری فرهنگ دینی (از جمله ایران معاصر)، با سوژه گفتمانی سروکار دارند که می توان آن را فرهنگ مردمی (مردم پسند) دانست. از این منظر مسئله این است که در سیاست گذاری دینی برای فرهنگ مردمی ایران: 1. کدام سیاست های گفتمانی محوریت یافته اند؟ 2. به کدام سوژه های گفتمانی در این سیاست ها بیشتر ارجاع شده است؟ 3. غایت گفتمانی محوری در این سیاست ها برای سوژه ها چیست؟ در مقاله حاضر پرسش های این مسئله در دل چارچوب نظری خاص، سیاست های دینی هویت- مقاومت فرهنگی، و روش متناسب با آن، تحلیل گفتمان انتقادی، پاسخ داده شده اند.

"استفاده از رسانه سینما برای القای پیام ها و مفاهیم دینی، بخشی از فعالیت های رسانه ای جهان معاصر است. این استفاده گاه به صورت بسیار سطحی و ساده اندیشانه و گاه ناشی از یک درک عمیق از دین و رسانه و ضروریات هر یک می باشد. در حالت اول، فیلم دینی محدود به یک دین خاص و مضمون آن، شعاری می شود. در حالت دوم، فیلم دینی دربردارنده وجه مشترک پیام های عمیق الهی و بشری مشترک در همه ادیان است و بنابراین برای طیف وسیع تری از مخاطب، استفاده می شود بدون اینکه با شعارهای سطحی آنان را دلزده کند. در مقاله حاضر ضمن مقایسه تحلیلی فیلم های ایرانی «کویر»- به عنوان نمونه ای از سینمای نوع اول- «قدمگاه»- به عنوان نمونه ای از سینمای نوع دوم- به دنبال تایید این ادعا هستیم که سینمای دینی نوع دوم با ویژگی چندلایه و هنری بودن می تواند سینمایی موفق و تاثیر گذار در جهت اهداف آن باشد، در حالی که سینمای نوع اول، بر ضد خود و اهدافش عمل می کند و با دلزده کردن مخاطب، در حقیقت وی را از دین دور می کند. استفاده از رسانه سینما برای القای پیام ها و مفاهیم دینی، بخشی از فعالیت های رسانه ای جهان معاصر است. این استفاده گاه به صورت بسیار سطحی و ساده اندیشانه و گاه ناشی از یک درک عمیق از دین و رسانه و ضروریات هر یک می باشد. در حالت اول، فیلم دینی محدود به یک دین خاص و مضمون آن، شعاری می شود. در حالت دوم، فیلم دینی دربردارنده وجه مشترک پیام های عمیق الهی و بشری مشترک در همه ادیان است و بنابراین برای طیف وسیع تری از مخاطب، استفاده می شود بدون اینکه با شعارهای سطحی آنان را دلزده کند. در مقاله حاضر ضمن مقایسه تحلیلی فیلم های ایرانی «کویر»- به عنوان نمونه ای از سینمای نوع اول- «قدمگاه»- به عنوان نمونه ای از سینمای نوع دوم- به دنبال تایید این ادعا هستیم که سینمای دینی نوع دوم با ویژگی چندلایه و هنری بودن می تواند سینمایی موفق و تاثیر گذار در جهت اهداف آن باشد، در حالی که سینمای نوع اول، بر ضد خود و اهدافش عمل می کند و با دلزده کردن مخاطب، در حقیقت وی را از دین دور می کند. "

بی شک هر دینی برای برقراری ارتباط با مخاطبان خود از شیوه های منطبق با مبانی معرفتی خود بهره می برد. پاسخ به سؤال امکان یا امتناع سینمای دینی، ریشه در شناخت ماهیت سینما و نسبت آن با مبانی معرفتی اسلام دارد. این مقاله، با گزینش مبنای حکمت اسلامی و به مدد روش تحلیلی و توصیفی تلاش دارد با بازاندیشی در مبانی حکمت اسلامی و حکمت هنر اسلامی، مسئله امکان یا امتناع سینمای دینی مورد بررسی قرر گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد که تحقق سینمای دینی نیازمند تسخیر تکنولوژیک این مدیوم و بسته به مراتب سیرِ شهودِ باطنی و عملی سینماگر است؛ به تناظر مراتب غلبه نفس سینماگر از نفس نباتی به حیوانی و انسانی مراتبی از سینمای غیردینی، دین محور و دینی قابل فرض است؛ نوع مدینه - اعم از فاضله یا غیرفاضله - به مثابه بستری که می تواند زمینه ساز تجربه امر زیبا برای سینماگر باشد، از عوامل مهم و تأثیر در ظهور مراتب مذکور از سینما است.

این مقاله به معرفی و نقد و بررسی کتاب : اسلام شیعی در سینمای ایران: دین و روحانیت در فیلم نوسته خانم نسیم پاک شیراز می پردازد . در آن به نقد و بررسی مفاهیمی همچون سینمای معناگرا و سینمای دینی پرداخته می شود.